Świadomy sen

Świadomy sen (ang. lucid dream, w skrócie LD) – sen, w którym śniący zdaje sobie sprawę, że śni. Dlatego klarowność myślenia, dostęp do wspomnień z jawy oraz świadomy wpływ na treść snu mogą być kontrolowane (aczkolwiek na różne sposoby – zależy to od poziomu zaawansowania osoby śniącej). Inne nazwy na świadomy sen to: sen jasny, sen przejrzysty, sen wiedzy[1].

Świadome sny mogą być wykorzystane w zwalczaniu koszmarów, jako narzędzie poznania swojej jaźni albo też dla rozrywki. W snach, gdzie śniący posiada odpowiednio wysoki poziom kontroli nad treścią marzenia sennego, można zrealizować każde swoje pragnienie.

Spontaniczne i chwilowe uzyskanie stanu świadomego snu może nastąpić bez żadnych wstępnych warunków.

Świadomego śnienia można się nauczyć. Dzięki specjalnym technikom śniąca osoba może zorientować się, iż otaczająca ją rzeczywistość jest wyimaginowana. Towarzyszy temu zazwyczaj niezwykły szok (niegroźny), który przeważnie prowadzi do ocknienia się lub tzw. fałszywego przebudzenia.

Frederik van Eeden i Markiz d'Hervey de Saint Denys, pionierzy świadomego śnienia.

Niektóre substancje, także występujące naturalnie w rozmaitych ziołach, zwane oneirogenami mogą ułatwiać lub utrudniać osiągnięcie LD.

Etymologia

Termin „świadome śnienie” został wymyślony przez holenderskiego pisarza i psychiatrę Frederika van Eedena w artykule z 1913 r. A Study of Dreams[2], chociaż opisy śniących, którzy zdają sobie sprawę z tego, że śnią są wcześniejsze.

Definicja

Paul Tholey, niemiecki oniirolog i teoretyk gestaltyzmu, ułożył epistemologiczną podstawę dla badań nad jasnymi snami, proponując siedem różnych warunków świadomości, które muszą być spełnione dla zdefiniowania snu jako snu świadomego[3][4][5]ː

  1. Świadomość stanu snu (alienacja)
  2. Świadomość zdolności podejmowania decyzji
  3. Świadomość funkcji pamięciowych
  4. Świadomość samoświadomości
  5. Świadomość środowiska snów
  6. Świadomość znaczenia snu
  7. Świadomość koncentracji i skupienia (subiektywna jasność tego stanu).

Później, w 1992 roku, badanie Deirdry Barrett badało, czy świadome sny zawierają cztery „konsekwencje” (corollaries) świadomości:

  • śniący jest świadomy, że śni
  • przedmioty znikają po przebudzeniu
  • prawa fizyczne nie muszą mieć zastosowania we śnie.
  • śniący ma wyraźną pamięć o świecie w trakcie przebudzania.

Barrett stwierdziła, że mniej niż jedna czwarta wszystkich świadomych wykazywała wszystkie cztery[6]. Następnie, Stephen LaBerge badał panowanie nad tym, że jest się w stanie kontrolować scenariusz snu, i odkrył, że podczas gdy kontrola snu i świadomość snów są skorelowane, nie wymagają siebie nawzajem. LaBerge odnalazł sny, które wyraźnie wskazują na to, że jeden z nich nie jest zdolny do tego drugiego; u niektórych śniących, w których śniący śni świadomy sen i jest świadomy tego, że może sprawować kontrolę, decyduje się po prostu na obserwację[7].

Klasyfikacja rodzajów technik służących do osiągania świadomego snu

Stephen LaBerge w książce Exploring the World of Lucid Dreaming sklasyfikował dwa rodzaje technik służących do osiągania świadomego snu[8].

DILD (Dream Initiated Lucid Dream) - sen, w którym śniący odzyskuje świadomość po zapadnięciu w sen, może się to stać w wyniku wykonania testu rzeczywistości lub przypadkowo poprzez zauważenie nieprawidłowości w świecie snu.

WILD (Wake Initiated Lucid Dream) - śniący przechodzi bezpośrednio ze stanu czuwania w sen.

Świadomy sen w kulturze

Zagadnienie świadomego snu poruszone było także w literaturze (Ptasiek Williama Whartona, Kontroler snów Marka Nocnego czy Rycerz Kielichów Jacka Piekary, a także w książce Jesteśmy snem Ursuli K. Le Guin oraz w Sadze Snu Lisy McMann) i w kinematografii (Otwórz oczy i amerykański remake Vanilla Sky, animowany film Waking Life jak i również japońskim filmie animowanym Paprika oraz w filmie Incepcja), jednakże w filmach tych ma on nieco inne znaczenie niż tradycyjnie rozumiany, świadomy sen. Tematykę zaś zwykłego snu z elementami zachowania świadomości można zobaczyć między innymi w filmie młodzieżowym Donnie Darko oraz w filmach w reżyserii Davida Lyncha (np. Zagubiona autostrada). Motyw ten wykorzystany został również w serii książek dla młodzieży Trylogia Snów autorstwa Kerstin Gier.

Historia a współczesność

LD praktykowali i praktykują niektóre autochtoniczne narody Ameryki (plemię Yaqui na północy Meksyku), Azji (senońska kultura w Malezji, mieszkańcy Tybetu, Indii – Joga świadomego śnienia).

Sny, w których śniący zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, pojawiają się w listach św. Augustyna oraz u Arystotelesa. Termin rêve lucide został użyty po raz pierwszy przez Harveya Saint-Denys w 1867. Za twórcę terminu lucid dream przyjmuje się holenderskiego psychiatrę Frederika van Eedena. Van Eeden określa świadomy sen jako sen, w którym miał pełną pamięć swojego życia na jawie oraz wolną wolę.

Świadome śnienie zostało odkryte przez nowoczesną naukę równolegle w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. W połowie lat siedemdziesiątych Keith Hearne wraz z Alanem Worsleyem dokonali potwierdzenia faktu świadomego snu przy użyciu ruchów gałek ocznych. Niezależnie od nich identyczny eksperyment został przeprowadzony przez Stephena LaBerge'a[9].

Sugerowane zastosowanie

Leczenie koszmarów

Sugeruje się, że osoby cierpiące na koszmary mogą skorzystać z umiejętności uświadamiania sobie, że rzeczywiście marzą. W 2006 r. przeprowadzono pilotażowe badanie, które wykazało, że wymarzone, klarowne leczenie było skuteczne w zmniejszaniu częstości koszmarów. Zabieg ten polegał na poddaniu się idei, opanowaniu techniki i ćwiczeniach klarowności. Nie było jasne, jakie aspekty leczenia były odpowiedzialne za sukces pokonywania koszmarów, choć leczenie jako całość zostało uznane za udane[10].

Australijski psycholog Milan Colic badał zastosowanie zasad od terapii narracyjnej do świadomych snów klientów, aby zmniejszyć wpływ nie tylko koszmarów podczas snu, ale także depresji, samookaleczenia i innych problemów w budzeniu się. Colic stwierdził, że rozmowy terapeutyczne mogą zredukować niepokojące treści snów, podczas gdy rozumienie życia, a nawet postaci – od świadomych snów – może być zastosowane w ich życiu z wyraźną korzyścią terapeutyczną[11].

Psychoterapeuci stosowali w ramach terapii świadome sny. Badania wykazały, że wywoływanie świadomych snów może złagodzić powtarzające się koszmary snu. Nie jest jasne, czy złagodzenie to wynika ze świadomości czy też możliwości zmiany samego snu. Badania przeprowadzone przez Victora Spoormakera i Van den Bout (2006) oceniły zasadność leczenia świadomym snem (LDT) u osób cierpiących na koszmar przewlekły[10]. LDT składa się z ćwiczeń ekspozycji, mistrzostwa i świadomości. Wyniki jasno sprecyzowanego leczenia snem ujawniły, że częstość występowania koszmarów zmniejszyła się. W innym badaniu Spoormaker, Van den Bout i Meijer (2003) badali świadome śnienie w leczeniu koszmarów, testując to na ośmiu osobach, które przeszły jednogodzinną sesję indywidualną, na którą składały się ćwiczenia świadomości sennej[12]. Wyniki badania wykazały, że częstotliwość koszmarów sennych zmniejszyła się, a jakość snu nieznacznie wzrosła.

Holzinger, Klösch i Saletu prowadzili badania psychoterapeutyczne pod roboczą nazwą „Poznanie podczas śnienia – interwencja terapeutyczna w koszmary”, która obejmowała 40 osób, mężczyzn i kobiety, w wieku 18–50 lat, których jakość życia znacznie zmieniła się pod wpływem koszmarów[13]. Badana grupa uczestniczyła w terapii grupowej gestaltyzacją, a 24 z nich uczyły się wchodzenia w stan świadomych snów przez Holzingera. Były celowo nauczane, jak zmienić przebieg ich koszmarów. Badani zgłaszali wówczas spadek częstości występowania koszmaru z 2–3 razy w tygodniu do 2–3 razy w miesiącu.

Kreatywność

W swojej książce The Committee of Sleep Deirdre Barrett opisuje, jak niektórzy doświadczeni śniący nauczyli się zapamiętywać konkretne cele praktyczne, na przykład artyści poszukujący inspiracji w poszukiwaniu własnej pracy, gdy tylko staną się klarowni, lub programiści komputerowi szukający ekranu z pożądanym kodem. Większość z tych marzycieli miała jednak wiele doświadczeń, że nie pamiętali o pobudzaniu celów przed uzyskaniem takiego poziomu kontroli[14].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Lucid dreaming frequency and personality, M. Schredl, D. Erlacher, Personality and Individual Differences(ang.), Volume: 37, Issue: 7, November, 2004, pp. 1463-1473.
  2. ↑ Frederik van Eeden, www.lucidity.com [dostęp 2017-11-26].
  3. ↑ Tholey, P. (1980). "Klarträume als Gegenstand empirischer Untersuchungen [Conscious Dreams as an Object of Empirical Examination]". Gestalt Theory. 2: 175–91.
  4. ↑ Tholey, P. (1981). "Empirische Untersuchungen über Klartraüme [Empirical Examination of Conscious Dreams]". Gestalt Theory. 3: 21–62.
  5. ↑ Brigitte Holzinger. Lucid dreaming – dreams of clarity. „Contemporary Hypnosis”. 26 (4), s. 216–224, 2009-12-01. DOI: 10.1002/ch.390. ISSN 1557-0711. (ang.). 
  6. ↑ The Association for the Study of Dreams, DREAMING 2(4) Abstracts - The Journal of the Association for the Study of Dreams, asdreams.org [dostęp 2017-11-26] (ang.).
  7. ↑ Tracey L. Kahan, Stephen LaBerge. Lucid Dreaming as Metacognition: Implications for Cognitive Science. „Consciousness and Cognition”. 3 (2), s. 246–264, 1994-06-01. DOI: 10.1006/ccog.1994.1014. [dostęp 2017-11-26]. 
  8. ↑ Stephen LaBerge, Exploring the world of lucid dreaming, wyd. 1st ed, New York: Ballantine Books, 1990, s. 94-96, ISBN 0-345-35894-5, OCLC 20827303 [dostęp 2022-12-08].
  9. ↑ Laberge, S. (1980). Lucid dreaming: An exploratory study of consciousness during sleep. (PhD thesis, Stanford University, 1980), (University Microfilms No. 80-24, 691)
  10. ↑ a b Victor I. Spoormaker, Jan van den Bout, Lucid Dreaming Treatment for Nightmares: A Pilot Study, „Psychotherapy and Psychosomatics”, 75 (6), 2006, s. 389–394, DOI: 10.1159/000095446, ISSN 0033-3190 [dostęp 2017-11-26] (ang.).
  11. ↑ Colic, M. (2007). "Kanna's lucid dreams and the use of narrative practices to explore their meaning." The International Journal of Narrative Therapy and Community Work (4): 19–26.
  12. ↑ Victor I. Spoormaker, Jan van den Bout, Eli J. G. Meijer. Lucid Dreaming Treatment for Nightmares: A Series of Cases. „Dreaming”. 13 (3), s. 181–186, 2003-09-01. DOI: 10.1023/A:1025325529560. ISSN 1053-0797. (ang.). 
  13. ↑ "Holzinger, B., Klösch, G., & Saletu, B. (2012). Cognition in Sleep – A Therapeutic Intervention in Patients with Nightmares and Post-Traumatic Stress Disorder. 21st Congress of the European Sleep Research Society, 1, Retrieved April 21, 2014". 
  14. ↑ Barrett, Deirdre. The Committee of Sleep: How Artists, Scientists, and Athletes Use their Dreams for Creative Problem Solving ... and How You Can, Too. Hardback Random House, 2001, Paperback Oneroi Press, 2010.

Bibliografia

  • Blanken, C.M. den and Meijer, E.J.G. "An Historical View of Dreams and the Ways to Direct Them; Practical Observations by Marie-Jean-Léon-Lecoq, le Marquis d'Hervey-Saint-Denys". Lucidity Letter, 7 (2) 67–78; 1988. Revised Edition in: Lucidity,10 (1&2) 311–322; 1991.
  • Conesa, Jorge (2003). Sleep Paralysis Signaling (SPS) As a Natural Cueing Method for the Generation and Maintenance of Lucid Dreaming. The 83rd Annual Convention of the Western Psychological Association. May 1–4, 2003. Vancouver, BC, Canada
  • Conesa, Jorge (2002). "Isolated Sleep Paralysis and Lucid Dreaming: Ten-year longitudinal case study and related dream frequencies, types, and categories". Sleep and Hypnosis. 4 (4): 132–142
  • Gackenbach, Jayne; Laberge, Stephen (1988). Conscious Mind, Sleeping Brain. New York: Plenum Press. ISBN 0-306-42849-0
  • Green, Celia; McCreery, Charles (1994). Lucid Dreaming: The Paradox of Consciousness During Sleep. London: Routledge. ISBN 0-415-11239-7
  • LaBerge, Stephen (1985). Lucid Dreaming. Los Angeles: J.P. Tarcher. ISBN 0-87477-342-3
  • Olson, Parmy (2012). "Saying 'Hi' Through A Dream: How The Internet Could Make Sleeping More Social". Forbes
  • Warren, Jeff (2007). "The Lucid Dream". The Head Trip: Adventures on the Wheel of Consciousness. Toronto: Random House Canada. ISBN 978-0-679-31408-0
  • Tholey, Paul (1983). Relation between dream content and eye movements tested by lucid dreams. Perceptual and Motor Skills, 56, pp 875-878.
  • Tholey, Paul (1988). A model for lucidity training as a means of self-healing and psychological growth. In: J. GACKENBACH & S. LaBERGE (Eds.), Conscious mind, sleeping brain. Perspectives on lucid dreaming, pp 263-287. London: Plenum Press.
  • Tuccillo, Dylan; Zeizel, Jared; Peisel, Thomas (2013). A Field Guide to Lucid Dreaming: Mastering the Art of Oneironautics. Workman Publishing. ISBN 978-0-761-17739-5.
  • Castaneda Carlos The art of dreaming, wyd. 1st ed, New York, NY: HarperCollins Pub, 1993 ISBN 978-0-06-017051-6
  • Tenzin Wangyal Rinpoche: Tybetańska joga snu i śnienia Dom Wydawniczy REBIS Poznań 1999 ISBN 83-7120-721-2
  • Bytof, Adam: Oneironautyka. Sztuka świadomego snu Oficyna Wydawnicza RYTM (1996)
  • Bytof, Adam; Stein, Robert (2001) "Jasność" Oneiron (2001)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie