Świat Kuli

Świat Kuli

Świat Kuli (ang. Roundworld) jest określeniem wykorzystanym w książkach Terry’ego Pratchetta z serii Świat Dysku do określenia Ziemi, bądź, bardziej ogólnie, wszechświata, w którym Ziemia się znajduje. Termin ten wykorzystywany jest w szczególności w podserii Nauka Świata Dysku, napisanej wspólnie z biologiem Jackiem Cohenem i matematykiem Ianem Stewartem, który otrzymał Medal Faradaya za wkład w publiczne zrozumienie nauki^[1].

Powstanie Świata Kuli opisane jest w pierwszym tomie Nauki Świata Dysku. Gdy stworzony na Niewidocznym Uniwersytecie reaktor thaumiczny (thaum – podstawowa jednostka magii) grozi eksplozją z powodu dużej ilości energii przez niego wytworzonego, magowie (przy pomocy HEX'a, magicznego komputera) tworzą pierwotny firmament, pramaterię z której powstają wszechświaty. Następnie, za sprawą Dziekana, który wkłada do niego ręce, powstaje nowy wszechświat.

Cechą szczególną Świata Kuli jest to, że nie zawiera on ani odrobiny różnych pierwiastków, które pozwalają na funkcjonowanie Świata Dysku, m.in. deitium (czynnik wskazujący na obecność bogów), narrativum – pierwiastek (słowo pierwiastek nie ma w tym wypadku tradycyjnego znaczenia, oznacza bardziej atrybut pierwiastków^[2]), który mówi rzeczom czym są, czy chelonium (pierwiastek pozwalający na powstanie wielkich żółwi noszących światy, takich jak A'Tuin). W Świecie Kuli nie występuje również magia – co było m.in. głównym celem eksperymentu – choć przy pomocy magii ze Świata Dysku można wpływać na to, co się dzieje w Świecie Kuli.

Świat Kuli jest obserwowalny w Świecie Dysku w formie przypominającej szklaną kulę, w której widok zogniskowany jest na głównej planecie – ziemi. Znajduje się on zazwyczaj na biurku Profesora nadzwyczajnego okrutnej i niezwykłej geografii – Rincewinda, w celu jego obserwacji. Magowie kilkukrotnie interweniowali w Świecie Kuli, co opisane jest w kolejnych książkach z serii Nauka Świata Dysku.

Przeciętni mieszkańcy Świata Dysku nie są świadomi istnienia światów, które nie są podobnych do dysku - czytelnik ma w tym wypadku uprzywilejowaną pozycję w stosunku do nich, jednak ludzie ze Świata Dysku sądzą, że ich wiedza jest pełna. Według nich hipotetyczny Świat Kuli jest przedmiotem ciągłej kpiny, ponieważ schemat świata sferycznego jest dla nich nie do pomyślenia. Z drugiej strony, czytelnik, aby uświadomić sobie problemy mieszkańców Świata Dysku ze zrozumieniem idei sferycznego świata, musi wykonać w myślach szereg operacji wyższego rzędu. W ten sposób aktywność poznawcza czytelnika zostaje wzmożona^[3].

Szekspirowski Globe Theatre, do którego nawiązuje podtytuł książki.

Nauka Świata Dysku II: Glob

W warstwie fabularnej książki, magowie interweniują, chcąc ratować ludzkość jaką znamy przed śnieżką, czyli zamarźnięciem całej planety w efekcie uderzenia meteorytu. Zagrożeniem dla ludzi są przybyłe tu ze wszechświata pasożytującego elfy, które chcą sprawić, że ludzie w nie wierzą – hamując rozwój techniki i uniemożliwiając ludzkości ucieczkę przed meteorytem. W efekcie magowie odbywają podróż przez historię kultury, w dużej części wspomagając jej rozwój. Ostatecznie pomagają oni napisać i wystawić Sen nocy letniej Williamowi Szekspirowi, który jest ostatnim elementem przełamania wiary w elfy.

Karykatura Darwina.

Nauka Świata Dysku III: Zegarek Darwina

Magowie ponownie muszą zainterweniować w Świecie Kuli, tym razem aby doprowadzić do napisania przez Karola Darwina jego najważniejszej książki – O powstawaniu gatunków. Tymczasem ponurzy audytorzy wszechświata, symbolizujący entropię, przy pomocy Boga Ewolucji ze Świata Dysku skłaniają Darwina do uwierzenia w boski akt stworzenia i napisania książki O stwarzaniu gatunków. Rozpoczyna się rywalizacja, w której magowie muszą wygrać rywalizację z audytorami aby umożlić przetrwanie ludzkości. W tym celu muszą dopilnować nie tylko aby Darwin odbył swoją podróż na HMS Beagle, ale także żeby wyniósł z niej właściwe wnioski.

Przypisy

Bibliografia

• Terry Pratchett: Nauka Świata Dysku. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7337-978-9.
• Terry Pratchett: Nauka Świata Dysku II: Glob. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002. ISBN 83-7337-641-0.
• Terry Pratchett: Nauka Świata Dysku III: Zegarek Darwina. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2009. ISBN 978-83-7648-010-7.