Świerczyna (powiat leszczyński)

Świerczyna

wieś
XVII-wieczny drewniany kościół pw. św. Łukasza w Świerczynie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	leszczyński
Gmina	Osieczna
Liczba ludności (2007)	860
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-113[1]
Tablice rejestracyjne	PLE
SIMC	0373913
Położenie na mapie gminy Osieczna Świerczyna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Świerczyna
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Świerczyna
Położenie na mapie powiatu leszczyńskiego Świerczyna
51°55′17″N 16°45′37″E/51,921389 16,760278

Świerczyna – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie leszczyńskim, w gminie Osieczna.

Położenie

Wieś położona wokół lasów i jezior (Świerczyńskie Wielkie, Świerczynskie Małe, Góreckie, Ominino). Leży na tzw. szlaku św. Jakuba. Na południe od wsi pagórki (146 m n.p.m.) pozostałości po zatrzymaniu się lodowca. Położona jest około 6 kilometrów na południowy zachód od Krzywinia i mniej więcej tyle samo na północny wschód od Osiecznej^[2][3].

Nazwa

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i jest notowana od początku XIV wieku. Po raz pierwszy w 1304 w formie Swirczyna, 1319 Swirchina, 1323 Swirczina, 1420 Swirczino, 1427 Swerczyno, 1429 Swyrczyna, 1430 Swyrczina, 1434 Swirzczina, 1462 Swerczina, 1490 Swyrzczina, 1491 Swierczyna, 1508 Szwyerczyna, 1509 Szwyrczyna, 1530 Swyrcznia^[4]

W 1890 roku jako urzędową nazwę wsi Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wymienia nazwę Swierczyn^[2].

Historia

Świerczyna na historycznej mapie Wielkopolski sporządzonej w 1888 roku według danych zaczerpniętych z Kodeksu dyplomatycznego

Wieś wspomniana została 26 marca 1308 w Księdze zmarłych kiedy Maciej ze Świerczyny zapisał klasztorowi lubińskiemu wieś Graby. Jako syn Jana ze Świerczyny został on wymieniony ponownie w kolejnym dokumencie z 1323 zawartym w Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski^[2].

Miejscowość była wsią szlachecką należącą do polskiej szlachty. Początkowo prawdopodobnie stanowiła własność magnackiej familii Leszczyńskich herbu Wieniawa. Od początku XV wieku należała do rodu Borków z Gryżyny. W 1415 roku wieś była własnością Andrzeja Borka, a w 1462 należała do pochodzących z tego rodu Macieja i Piotra Borków z Gostynia. Miejscowość na przełomie XVI-XVII wieku przeszła w ręce Malczewskich, a później Modlibowskich^[2][3].

Pierwszy kościół z drzewa istniał we wsi jeszcze przed 1412, który w 1650 zastąpiony został nową budowlą z fundacji kasztelana lędzkiego Wojciecha Malczewskiego. Kościół ten odnowiony został przez Macieja Malczewskiego w 1720, a w 1853 Jan Modlibowski przystawił do niego murowaną kaplicę Przemienienia Pańskiego^[2].

W 1580 roku wieś leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów^[5]. Według zachowanego historycznego spisu podatkowego w 1580 we wsi było 11 i 3/4 łanów osadniczych oraz 3 łany puste, a także 2 zagrodników, 2 rzemieślników, 7 rybaków. We wsi odnotowany został wówczas również wiatrak^[2].

Szkoła oraz szpital w miejscowości istniały już przed 1667. Szkoła parafialna w Świerczynie istniała również w XIX wieku^[2].

Zabory Polski

Wskutek II rozbioru Polski w 1793, Świerczyna przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.

W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona została jako wieś oraz dwór Świerczyna w powiecie wschowskim, dekanacie śremskim. Wieś wraz z częścią Bedrychowa tworzyła okręg wiejski mający 40 domów, w których mieszkało 296 mieszkańców w tym 288 katolików, 8 protestantów. Całość obejmowała 388 hektarów powierzchni w tym 248 roli, 48 łąk oraz 4 lasu. Część dworska z drugą częścią Bedrychowa, Bielawami i Chmiełkowem tworzyła okręg dworski mający 15 domów i 234 mieszkańców w tym 230 katolików i 4 protestantów. W sumie liczył on 1340 hektarów w tym 528 roli,358 łąk oraz 213 lasu. Dwór należał do Karola Modlibowskiego^[2].

Dwudziestolecie międzywojenne

W okresie międzywojennym we wsi znajdowała się 5-klasowa szkoła elementarna oraz kościół parafialny św. Łukasza Ewangelisty. Prężnie działało miejscowe Kółko Rolnicze, które 19 września 1926 obchodziło 25 lecie działalności. W czasie obchodów w miejscowości zorganizowano wystawę rolniczo-przemysłową, którą odwiedziło ok. trzy tysiące osób^[3].

II wojna światowa

W wyniku II wojny światowej miejscowość znalazła się pod niemiecką okupacją. Armia niemiecka zajęła wieś 7 września 1939 roku. Żołnierze Wehrmachtu mianowali na sołtysa miejscowego Niemca i udali się do Krzywinia; codziennie jednak patrolowali okolicę w tym Świerczynę. 20 września oddział saperów zajął miejscową szkołę. Miejscowość podobnie jak całą Wielkopolskę wcielono do III Rzeszy jako tzw. Kraj Warty. Zamknięto polską szkołę i zamieniono ją na szkołę niemiecką, w której mogły uczyć się tylko dzieci Niemców. Dwóch mieszkańców Świerczyny: Łukasz Kędziora oraz Józef Hyżyk zmarło w niemieckich obozach koncentracyjnych^[3].

Większość polskich rolników wysiedlono z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa w ramach masowych wysiedleń Polaków z Wielkopolski. Miejscowi rolnicy stracili swoje gospodarstwa na rzecz Niemców przesiedlanych do Wielkopolski w ramach niemieckiej akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. 20 stycznia 1945 Niemcy ewakuowali się ze wsi przed zbliżającym się frontem. Pierwsi żołnierze radzieccy przybyli do wsi 25 stycznia 1945^[3].

Okres powojenny

Za datę wyzwolenia spod okupacji niemieckich nazistów przyjmuje się datę pojawienia we wsi czołówek patrolowych armii radzieckiej. 26 lutego 1945 kierownik szkoły podstawowej Adam Konieczny wznowił jej działalność^[3].

10 stycznia 1953 we wsi utworzona została Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (RSP). 3 października 1957 miejscowość objęta została elektryfikacją i podłączono ją do trakcji elektrycznej^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego.

12 września 2010 roku wieś obchodziła 700- tną rocznicę swego powstania. Datę tę należy traktować orientacyjnie, ale w oparciu o istniejące materiały źródłowe. Uroczystość zorganizowana została przez władze samorządowe [gminy Osieczna].

Zabytki

• XVII-wieczny kościół parafialny pw. św. Łukasza Ewangelisty,
• XVII-wieczny wiatrak koźlak
• XVIII-wieczna kaplica cmentarna i cmentarz parafialny (Kaplica spłonęła doszczętnie w 2003 roku. Obecna odbudowana).

Zobacz też

• Świerczyna

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, zesz. 5, hasło „Świerczyna”. Wrocław: Wydawnictwo PTPN, 1982, s. 118–119.
• Stanisław Jędraś. Świerczyna – zarys dziejów miejscowości. „Scripta Comeniana Lesnensa. Miscellanea”, s. 17–27, 2008. Leszno: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Amosa Komeńskiego w Lesznie. 

Linki zewnętrzne

• Świerczyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 672 .
• Świerczyna w Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu
• Przedszkole i Szkoła Podstawowa w Świerczynie