Świerzbnica

Świerzbnica
	(c) Brian Robert Marshall, CC BY-SA 2.0; Kwiatostan świerzbnicy polnej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	szczeciowce
Rodzina	przewiertniowate
Rodzaj	świerzbnica
	Nazwa systematyczna
	Knautia L.; Sp. Pl. 101. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Knautia orientalis L.
Synonimy
	Lychniscabiosa Fabricius;
	Lychniscabiosa Fabricius;

Świerzbnica (Knautia L.) – rodzaj roślin w zależności od ujęcia zaliczany do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae lub szczeciowatych Dipsacaceae. Obejmuje około 60 gatunków^[4]^[5]. Rośliny te występują głównie w Europie, gdzie rośnie 48 gatunków^[5], poza tym w pozostałej części basenu Morza Śródziemnego^[5], na wschodzie sięgając po Syrię i Kaukaz^[4]. W Polsce występują dziko trzy gatunki: świerzbnica karpacka K. kitaibelii, świerzbnica leśna K. dipsacifolia i świerzbnica polna K. arvensis^[6]. Na ogół rośliny z tego rodzaju rosną na łąkach, murawach i w widnych lasach^[4]. Kwiaty zapylane są przez pszczoły, motyle i muchówki^[4]. Nasiona roznoszą mrówki, ponieważ zaopatrzone są one w ciałko tłuszczowe^[5].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne^[5].

Morfologia

Świerzbnica macedońska

Knautia illyrica

Pokrój: Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne o pędach osiągających do 50 cm wysokości^[4].
Liście: Tworzą przyziemną rozetę^[7]. Poza tym ulistnienie na pędzie nakrzyżległe. Dolne liście zwykle całobrzegie lub ząbkowane, górne klapowane pierzasto^[4].
Kwiaty: Obupłciowe lub żeńskie (czasem tylko takie) zebrane są w spłaszczone koszyczki wsparte krótkimi i miękkimi listkami okrywy. Kwiaty brzeżne są większe od umieszczonych wewnątrz kwiatostanu. Kielich składa się z 8 lub większej liczby ości. Korona niebieskofioletowa, różowa, biała lub żółta powstaje w wyniku zrośnięcia czterech płatków, u dołu tworzących krótką rurkę, o łatkach zaokrąglonych. Pręciki cztery. Zalążnia dolna, jednokomorowa, z jednym zalążkiem. Szyjka słupka pojedyncza^[4].
Owoce: Niełupki zwieńczone ośmioma lub większą liczbą (do 16) ośćmi trwałego kielicha^[4].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie zaliczany był do rodziny szczeciowatych Dipsacaceae. Rodzina ta od systemu APG II z 2003 włączana jest w randze podrodziny Dipsacoideae Eaton do rodziny przewiertniowatych Caprifoliaceae (opcjonalnie, a od systemu APG III z 2009 już zupełnie)^[2]^[8].

Wykaz gatunków (nazwy zaakceptowane według The Plant List)^[9]^[10]

Knautia adriatica Ehrend.
Knautia albanica Briq.
Knautia ambigua Boiss. & Orph.
Knautia arvensis (L.) Coult. – świerzbnica polna
Knautia arvernensis (Briq.) Szabó
Knautia baldensis A.Kern. ex Borbás
Knautia basaltica Chass. & Szabó
Knautia byzantina Fritsch
Knautia calycina (C.Presl) Guss.
Knautia carinthiaca Ehrend.
Knautia clementii (Beck) Ehrenb.
Knautia dalmatica Beck
Knautia degenii Borbás
Knautia dinarica (Murb.) Borbás
Knautia dipsacifolia Kreutzer – świerzbnica leśna
Knautia drymeia Heuff. – świerzbnica dębinowa
Knautia fleischmannii (Hladnik ex Rchb.) Beck
Knautia foreziensis Chass. & Szabó
Knautia godetii Reut.
Knautia gussonei Szabó
Knautia illyrica Beck
Knautia integrifola (Honck. ex L.) Bertol.
Knautia kitaibelii (Schult.) Borbás – świerzbnica karpacka, ś. Kitaibela
Knautia longifolia (Waldst. & Kit.) W.D.J.Koch
Knautia lucana Lacaita & Szabó
Knautia macedonica Griseb. – świerzbnica macedońska
Knautia magnifica Boiss. & Orph.
Knautia midzorensis Formánek
Knautia mollis Jord.
Knautia nevadensis (M.Winkl. ex Szabó) Szabó
Knautia orientalis L.
Knautia pancicii Szabó
Knautia pectinata Ehrend.
Knautia persicina A.Kern.
Knautia purpurea (Vill) Borbás
Knautia ressmannii (Pacher) Borbás
Knautia rupicola (Willk.) Font Quer
Knautia salvadoris Sennen ex Szabó
Knautia sarajevensis (Beck) Szabó – świerzbnica sarajewska
Knautia subcanescens Jord.
Knautia subscaposa Boiss. & Reut.
Knautia tatarica (L.) Szabó – świerzbnica tatarska
Knautia transalpina (Christ) Briq.
Knautia travnicensis (Beck) Szabó
Knautia velebitica Szabó
Knautia velutina Briq.
Knautia visianii Szabó
Knautia × norica Ehrend.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 491. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Genus: Knautia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-06-30].
↑ Knautia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-29].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 109. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-29] (ang.).

[A-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[philips-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 322. ISBN 0-333-74890-5.

[mabb-5] David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 491. ISBN 978-1-107-11502-6.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 104, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[grin-8] Genus: Knautia L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-06-30].

[tpl-9] Knautia. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-29].

[gawrys-10] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 109. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Świerzbnica

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie