Świnoujście

Świnoujście

miasto na prawach powiatu
Widok z przeprawy promowej na centrum miasta
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Data założenia	1743
Prawa miejskie	1765
Prezydent	Janusz Żmurkiewicz
Powierzchnia	197,23 km²
Wysokość	5 m n.p.m.
Populacja (30.06.2021) • liczba ludności • gęstość	40 696[1] 206,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 91
Kod pocztowy	72-600 do 72-612
Tablice rejestracyjne	ZSW
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Świnoujście
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Świnoujście
53°54′28″N 14°14′51″E/53,907778 14,247500
TERC (TERYT)	3263011
SIMC	0979722
Hasło promocyjne: Świnoujście – kraina 44 wysp
Urząd miejski ul. Wojska Polskiego 1/5 72-600 Świnoujście
Strona internetowa
BIP

Świnoujście (niem. Swinemünde^[2]) – miasto na prawach powiatu, uzdrowisko w północno-zachodnim krańcu Polski, najdalej wysunięte na północny zachód miasto w kraju, w województwie zachodniopomorskim z portem morskim i kąpieliskiem, położone nad cieśniną Świną oraz nad Morzem Bałtyckim, jedyne w Polsce miasto położone na 3 dużych wyspach: Uznam, Wolin, Karsibór oraz na kilkudziesięciu (łącznie 44) wyspach i wysepkach. Według danych GUS z 30 czerwca 2021 r., Świnoujście liczyło 40 696 mieszkańców^[1] i było pod względem liczby ludności piątym (po Szczecinie, Koszalinie, Stargardzie oraz Kołobrzegu) miastem w województwie zachodniopomorskim^[3]. Granice Świnoujścia obejmują powierzchnię 197,23 km² (2. miejsce w województwie i 9. w kraju), z czego 91,23 km² to powierzchnia lądowa, a 106 km² to powierzchnia wód, w tym Zalewu Szczecińskiego, w wyniku czego miasto jest jednym z największych pod względem obszaru miast Polski. Miasto systematycznie powiększa swoją powierzchnię w wyniku sztormów oraz pogłębiania portu i toru wodnego. Według danych geodezyjnych z 30.03.2017 roku powierzchnia miasta wynosi 19 999,8 ha, czyli niemal 200 km².

Położenie

Mapa okolic Świnoujścia

Świnoujście nocą

Plac Wolności latem

Miasto położone jest nad cieśniną Świną, która w północnej jego części łączy się z Morzem Bałtyckim, a południowej z Zalewem Szczecińskim. Leży na trzech zamieszkanych wyspach: Uznam (35 712 mieszkańców w 2010 r.^[4]), Wolin (4317 mieszkańców^[4]), Karsibór (703 mieszkańców^[4]) oraz na 41 mniejszych niezamieszkanych wyspach. Świnoujście znajduje się w północno-zachodnim krańcu woj. zachodniopomorskiego (o współrzędnych 53°54′N 14°14′E/53,900000 14,233333). Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia gminy miejskiej wynosi 197,23 km²^[5]. Co roku powierzchnia miasta powiększa się poprzez nanoszenie piasku na plaży przez prądy morskie^[6]. Piaski osadzające się przy brzegu, spowodowały, że linia brzegowa, w ciągu ostatnich 200 lat, przesunęła się o 1,5 km^[7]. Obecnie plaża w najszerszym odcinku ma 200 metrów, dzięki czemu plaża w Świnoujściu jest najszerszą plażą w Polsce^[8].

Między wyspami Uznam i Wolin istnieje stałe i bezpłatne połączenie promowe, a wyspy Wolin i Karsibór są połączone Mostem Piastowskim.

Świnoujście graniczy z gminami:

• gmina Międzyzdroje (powiat kamieński)
• gmina Stepnica (powiat goleniowski) – poprzez Zalew Szczeciński
• gmina Nowe Warpno (powiat policki) – poprzez Zalew Szczeciński
• Garz, Heringsdorf, Kamminke, Korswandt (powiat Vorpommern-Greifswald)

Położenie fizycznogeograficzne

Zgodnie z fizycznogeograficzną regionalizacją Polski wg Kondrackiego^[10] miasto Świnoujście pod względem ukształtowania terenu położone jest na obszarze należącym do regionu:

• prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego,
• podprowincji Pobrzeża Południowobałtyckiego,
• makroregionu Pobrzeża Szczecińskiego;
• mezoregionu Uznam i Wolin.

Region ten charakteryzuje się tym, iż zbudowany jest on z aluwiów, na które składają się piaski ułożone w wydmy pochodzenia holoceńskiego, porośnięte borem nadmorskim (borem bażynowym) oraz gleb torfowych, na których w większości są łąki i mokradła.

Środowisko naturalne

Świna

Wyspa Karsibór

Urząd Miasta Świnoujścia przedstawia, że gmina miejska obejmuje 44 wyspy – trzy zamieszkane: Uznam, Wolin, Karsibór oraz mniejsze niezamieszkane m.in.: Chełmek, Chełminka, Karsiborska Kępa, Koński Smug, Przytorskie Łęgi, Lądko, Mały Krzek, Ostrówek, Świńskie Kępy, Trzcinice, Warnie Kępy, Wielki Krzek, Wiszowa Kępa, Wola Kępa, Wołcza Kępa i Wydrza Kępa.

Przyroda

Polską część wyspy Uznam porasta w większości Świdny Las^[11], mieszany z przewagą sosny, rozciąga się od południowo-wschodniego krańca wyspy nad Zalewem Szczecińskim (rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie), po zachodnie osiedla miasta i drogę krajową nr 93 na wschodzie oraz granicę polsko-niemiecką na zachodzie. Na występowanie konkretnej roślinności wpływa ukształtowanie terenu, a że jest ono dość specyficzne w związku z tym na terenach Świnoujścia i okolic panuje duże zróżnicowanie roślinności^[12]. Najbardziej rozpoznawaną cechą przyrody jest występowanie na tych terenach rezerwatu ptaków, zwłaszcza na rzece Świnie, zwłaszcza dominują tu kormorany. Brzegiem lasu a ulicą Wojska Polskiego biegnie ścieżka rowerowa prowadząca od centrum miasta do granicy państwowej. Obok ścieżki, u zbiegu ulic Wojska Polskiego i 11 Listopada znajduje się stacja kolejowa Świnoujście Centrum. Na terenie Świdnego Lasu leśnictwo Świnoujście (Paprotno).

• rezerwat społeczny Karsiborska Kępa na wyspie Karsibór; gnieździ się tutaj około 140 gatunków ptaków.
• rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie (florystyczny) – o powierzchni 38,10 ha; położony na najdalej wysuniętym na południe cyplu wyspy Uznam, ochronie podlega fragment wielogatunkowego lasu liściastego ze stanowiskami długosza królewskiego i wiciokrzewu pomorskiego.
• Delta Świny – obszar specjalnej ochrony ptaków. Występują w nim także: zbiorowiska solniskowe, szuwary kłociowe, wielopostaciowy szuwar trzcinowy.
• wydma szara i wydma biała wzdłuż brzegu morskiego, m.in. na Półwyspie Przytorskim.

Flora i fauna

Wydmy i plaże w Świnoujściu

W rozmieszczeniu roślinności na terenie miasta decydującą rolę odgrywa ukształtowanie terenu. Wysoczyzny morenowe wyspy Uznam i Wolin porastają lasy bukowe z przewagą buka oraz sosen, sporadycznie rosną dęby i brzozy. W podszycie licznie występują mszaki i porosty oraz w zależności od wilgotności oraz inne rośliny zielne. Wydmy to siedliska borów sosnowych występujących w różnych odmianach w zależności od stosunków wilgotnościowych podłoża. Na wydmach występują też takie rośliny jak: mikołajek nadmorski, rokitnik oraz gatunki roślin wydmowych takie jak: honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska i solanka kolczysta. Obszar miasta to także obszar występowania buczyn pomorskich, lasów oraz lasów bukowo-dębowych. Na wyspach spotyka się również rozległe łąki i torfowiska. Południowe zbocza wyspy Wolin porośnięte są gęsto tarniną, głogiem, różami oraz różnorodnymi ziołami. Oddziaływanie zarówno słodkowodnego, jak i morskiego środowiska stworzyło warunki, w których przyjęła się roślinność pochodzenia atlantyckiego. Obszar 44 wysp to również środowisko życia wielu zwierząt, głównie zwierząt morskich takich jak: ryby (śledź, dorsz, płastuga, szprot i makrela), meduzy (chełbia modra) czy różnorodne skorupiaki. W Zalewie Szczecińskim natomiast występują ryby słodkowodne, a w szczególności płocie, leszcze, certy, okonie i szczupaki. Schronienie znajduje tu wiele gatunków ptaków m.in.: kaczki, mewy, łabędzie, kormorany itp. Kompleksy leśne występujące na terenie miasta zamieszkują głównie dziki, sarny, lisy, wiewiórki czy zające. Wśród owadów zaobserwować można liczną populację chrząszczy. Na terenie wysp występuje największy w Polsce chrząszcz, jelonek rogacz.

Rzeźba terenu i geologia

Zdjęcie lotnicze Świnoujścia

O ukształtowaniu krajobrazu wysp i samego miasta w głównej mierze zdecydowały przemiany zachodzące 11-12 tysięcy lat temu w okresie lądolodu. Układ przestrzenny miasta uwarunkowany jest rzeźbą terenu, a nade wszystko obecnością Świny i jej kanałów. Mierzeja Bramy Świny leży w obrębie dwóch jednostek geologicznych: wału pomorskiego i niecki szczecińskiej. Obie struktury położone względem siebie równolegle z kierunku północno-zachodniego na południowo-wschodni^[13]. Granicę tych dwóch struktur wyznacza dyslokacja przebiegająca w rejonie miasta. Powstanie wału pomorskiego (jura/kreda) wiąże się z wysadami solnymi – diapiry występującymi w rejonie Przytoru. Nieckę szczecińską wyścielają osady trzeciorzędowe, które jednak w wyniku stałego wypiętrzania (od mezozoiku) i denudacji obszaru zostały w wielu miejscach usunięte. Czwartorzęd to okres kiedy rzeźba tego obszaru modelowana była przez lodowiec, którego największe znaczenie związane jest z pomorską fazą zlodowacenia bałtyckiego. W holocenie zaś podnoszący się poziom wód morskich wywoływał kilkukrotne transgresje morskie. Po ustąpieniu morza na obniżonych terenach dawnych pradolin i obniżeń morenowych rozpoczęła się akumulacja morska powodująca powstanie mierzejowych fragmentów obu wysp oraz częściowego odcięcia Zalewu Szczecińskiego od otwartego morza. Warunki klimatyczne, litologiczne oraz w zależności od głębokości zalegania wód gruntowych na terenie miasta wykształciły się gleby bielicowe, rozwijające się z osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych np. na piaskach wydmowych, a także torfowe i bagienne^[14].

Klimat

Świnoujście leży w strefie klimatu umiarkowanego, o charakterze wybitnie przejściowym, na który znaczny wpływ ma ciepły prąd atlantycki. Przejściowość klimatu cechuje znaczna zmienność pogody oraz znacznie mniejsze skoki temperatury, niż to ma miejsce w głębi kraju. Opady są tu nieduże (ok. 550 mm rocznie), zimy zaś są łagodniejsze i mniej mroźne. Klimat panujący latem jest dość zmienny, zdarzają się długie okresy ciepłej i słonecznej pogody i odwrotnie – tygodnie deszczowe. W lecie dzień jest tutaj dłuższy o około 1 godzinę niż w Polsce południowej a zimą o godzinę krótszy. Świnoujście ze względu, iż jest miastem najbardziej wysuniętym na zachód polskiego wybrzeża, ma największą ilość dni słonecznych w ciągu roku, również temperatura wody w Bałtyku jest tutaj najwyższa^[15].

• Usłonecznienie roczne (w godz.) – 1541
• Temperatura powietrza (średnia roczna) – 7,9 °C
• Amplituda temperatur skrajnych – 56,6 °C
• Liczba dni z komfortem klimatycznym w roku – 34%
• Liczba dni gorących (w roku) – 12
• Liczba dni bardzo mroźnych (w roku) – 9
• Liczba dni z opadem (w roku) – 167
• Średnia prędkość wiatru – 3,7 m/s.^[17]

Pomniki przyrody

Lista drzew pomnikowych i pomników przyrody na terenie Świnoujścia^[18]:

• cisy „Korsarze” – cisy (ul. Paderewskiego i ul. Chopina)
• cisy „Żeglarze” – obwody: 60 i 57 cm (Nabrzeże Władysława IV, przed kapitanatem portu)
• dęby „Dwaj Kapitanowie” – dęby (Nabrzeże Władysława IV)
• lipy „Żony marynarzy” – lipy (Nabrzeże Władysława IV)
• platan „Cudzoziemiec” – platan klonolistny (ul. Bohaterów Września 39)
• sosna „Rodzina” – Sosna zwyczajna z oplotem bluszczu (ul. Matejki, przed wejściem na stadion)
• wiązy „Przemytnicy” – wiązy (ul. Jachtowa, Park Zdrojowy)
• dęby „Powodzianie” – dęby (Karsibór, ul. Trzcinowa)
• dąb „Latarników” – dąb o obwodzie 635 cm (Warszów, ul. Sosnowa)
• dąb „Karczmarz” – dąb (Warszów – centrum)
• dąb „Szyper” – dąb o obwodzie 295 cm (Przytór, przy kościele)
• jodła „Elżbieta” – jodła o obwodzie 275 cm (przy drodze Świnoujście-Międzyzdroje, niedaleko granicy powiatów, rejon Łunowa)

Demografia

Liczba ludności miasta Świnoujście w poszczególnych latach:

Piramida wieku mieszkańców Świnoujścia w 2014 roku^[19].

Toponimia

Widok na część zabudowy miasta z promu „Bielik”

W 1182 roku zapisano Szvvine jako nazwę miejscową^[20]. Dalsze zapisy dotyczyły cieśniny.

Do 1945 roku (włącznie) używano polskiej nazwy miasta Świnioujście^[21][22] i Swinoujście^[23]. 7 maja 1946 r. ustalono urzędowo nazwę Świnoujście^[24].

Nazwa miasta powstała poprzez złączenie słów charakterystycznych dla tego miejsca – centrum miasta znajduje się w miejscu, gdzie Świna łączy się z Bałtykiem i ma charakter ujścia rzeki. Podaje się także, że polska nazwa została dosłownie przetłumaczona z niemieckiego Swinemünde.

Historia

Świnoujście w latach 1890–1900

Pierwsze osady ludzkie na terenach, gdzie obecnie leży Świnoujście, pojawiły się już przed 5 tysiącami lat, na co wskazują znaleziska archeologiczne, a najstarsze zapisy dotyczące tych okolic sięgają XII wieku. Gród plemienia Wolinian został wymieniony po raz pierwszy w 875 przez Geografa Bawarskiego, w X wieku tereny nad Świną Mieszko I włączył do swego państwa^[25]. W wiekach późniejszych władali tu książęta pomorscy, którzy po obu stronach rzeki wznosili grody warowne, kilkakrotnie niszczone przez duńskie najazdy w XII w. W 1170 i 1173 na obu brzegach Świny założono gródki strażnicze zniszczone najazdem duńskim w 1177 i odbudowane w latach 1181–1182. W latach 1185–1227 Świnoujście z całym Pomorzem Zachodnim stało się lennem Danii.

W 1628 wojska cesarskie opanowały Bramę Świny i wybudowały umocnienia broniące dostępu na Świnę od strony morza.

24 czerwca 1630 na wyspie Uznam znalazły się wojska szwedzkie. Król Szwecji Gustaw II Adolf pięć dni spędził w Karsiborze. Kończący wojnę trzydziestoletnią (1618-48) pokój westfalski pozostawił miasto wraz z całym Pomorzem Zachodnim Szwecji do 1720, kiedy to Prusy odkupiły wyspy Wolin i Uznam za sumę 10 mln talarów w złocie.

W latach 1738–1740 wobec konieczności wnoszenia wysokich opłat za przepływanie cieśniną Peenestrom (ten akwen razem z Wolgast należał do Szwecji do 1815) rząd pruski postanowił umożliwić żeglugę Świną do Szczecina i rozpoczął pogłębianie jej głównego koryta. W 1743 na północ od wioski Swine powstało osiedle o nazwie Swinemünde, oficjalnie ogłoszone portem morskim w 1747 roku. Świnoujście uzyskało prawa miejskie od Fryderyka Wielkiego w 1765.

Wraz z XIX wiekiem rozpoczęła się rozbudowa portu – wybudowane zostało drewniane molo, pogłębiono tor wodny i miało miejsce wzniesienie latarni morskiej, wówczas znacznie poprawiły się warunki bezpieczeństwa żeglugi. Uruchomiona została regularna żegluga pasażerska, a pod koniec tegoż wieku, miasto uzyskało połączenie kolejowe z Berlinem. Wszystko to wpłynęło korzystnie na rozwój miasta.

Bramę Świny ujęto w latach 1818–1823 w dwa kamienne falochrony, a w latach 1875–1890 w celu usprawnienia żeglugi pomiędzy Szczecinem a Bałtykiem w południowo-wschodniej części wyspy Uznam przekopano Kanał Piastowski. W 1854 roku rozpoczęto budowę najwyższej wówczas w świecie latarni morskiej, którą uruchomiono już w grudniu 1857 roku^[26].

Miasto około 1900 roku

W 1824 miasto stało się kurortem, a w 1895, po odkryciu źródeł solanki i borowiny – uzdrowiskiem. W końcu XIX wieku w szybkim tempie powstała dzielnica uzdrowiskowa, oddzielona od centrum miasta parkiem. W drugiej połowie XIX wieku uzyskało połączenie kolejowe z Berlinem (zniszczone w 1945 stacje Świnoujście Główne, Świnoujście Nieradków i Świnoujście Port).

(c) Junx at pl.wikipedia, CC BY-SA 3.0

Tablica Pamiątkowa „50 lat Polskiego Świnoujścia”

W czasie II wojny światowej funkcjonowała mała stocznia, port przeładunkowy oraz baza zaopatrzenia floty wojennej (okręty podwodne, kutry). Miasto i port zostały zniszczone głównie podczas nalotów alianckich 12 marca i 16 kwietnia 1945. Liczba ofiar przekroczyła 23 tysiące. Miasto poddało się Armii Czerwonej 5 maja 1945. Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy układu poczdamskiego Świnoujście zostało najbardziej na zachód położonym polskim portem. Na przełomie lat 40. i 50. powstało PPDiUR „Odra”. Zimą 1945/1946 w mieście doszło do mordów pozostałej na miejscu niemieckiej ludności cywilnej. IPN ocenia liczbę ofiar na ponad 40. Zdarzyły się też gwałty, pobicia i kaleczenia. Sprawcami tych zajść byli młodzi funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa i MO^[27].

W 1948 r. rozpoczęto odbudowę i przebudowę portu Świnoujście z wojennego na handlowo – rybacki. Rozpoczęto też budowę wielkiego kombinatu rybnego, zbudowano olbrzymi basen i budynki przemysłowe, a 3 lata później przekazano do eksploatacji Bazę Rybacką^[28]. W ciągu trzech lat powstał wielki kombinat rybny, zarządzany przez samodzielne Przedsiębiorstwo Usług Rybackich Odra w Świnoujściu^[29].

Dopiero 27 listopada 1950 r. rząd NRD wyraził zgodę na przekazanie Polsce ujęcia wody dla miasta Świnoujścia, położonego przy jeziorze Wolgastsee i wytyczeniu tam na nowo granicy^[30]. W czerwcu 1951 roku włączono do Polski obszar o powierzchni 76,5 ha wraz ze stacją uzdatniania wody, tworząc wysunięty w obszar niemiecki charakterystyczny cypel (tzw. Worek^[31] 53°54′49,11″N 14°11′11,18″E/53,913642 14,186439). W zamian Niemcom przyznano podobny obszar między ujęciem wody a Zatoką Pomorską^[32].

Część uzdrowiskowa miasta zajmowana była przez wojska radzieckie do 1957, a do przełomu lat 80. i 90. w Świnoujściu istniała baza radzieckich okrętów wojennych wraz z zapleczem. Do 1972 r. miasto należało do powiatu wolińskiego. W 1959 roku powstało Państwowe Przedsiębiorstwo „Uzdrowisko Świnoujście”. Obecnie Uzdrowisko Świnoujście S.A. należy do największych i najnowocześniejszych w Polsce, a jej największym atutem są w dalszym ciągu odkryte sto lat temu solanki bromkowo-jodkowo-sodkowe^[33].

W latach 60. i 70. XX wieku powstał port morski, który wraz ze szczecińskim utworzył zespół portów Szczecin–Świnoujście. W 1964 roku wznowiono żeglugę promową do Skandynawii.

W 1989 r. ratyfikowana została umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich w Zatoce Pomorskiej, która ustaliła przebieg granicy morskiej w rejonie Świnoujścia.

W grudniu 2006 podjęto decyzję o budowie w Świnoujściu na wyspie Wolin portowego terminalu LNG mającego podnieść bezpieczeństwo energetyczne Polski.

W wyniku ratyfikacji przez Polskę konwencji o poszukiwaniu i ratownictwie morskim oraz konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, a także w obliczu świadomości coraz większego zagrożenia zanieczyszczeniem rozlewami olejów lub chemikaliów spowodowanego wzrastającym natężeniem ruchu statków w Kanale Kilońskim i Cieśninach Duńskich, postanowiono wybudować w Świnoujściu Bazę Zwalczania Zanieczyszczeń. Inwestycję tę wykonało w latach 2007–2008 przedsiębiorstwo NAVIMOR-INVEST z Gdańska. Obiekt został wybudowany na zakończeniu mola przy wejściu do Basenu Północnego i spełnia trzy główne funkcje:

• bazy specjalistycznych statków zwalczania zanieczyszczeń oraz statków ratowniczych,
• miejsca lokalizacji Pomocniczego Centrum Koordynacyjnego oraz
• centrum szkoleniowo-treningowego ratownictwa morskiego.

Powstała Baza Ratownictwa Morskiego, Baza Zwalczania Rozlewów oraz punkt kontroli granicznej, uruchamiany w razie konieczności przyjęcia rozbitków^[34].

Architektura

Villa „Concha”

fort III – Fort Anioła w zespole twierdzy Świnoujście

Deptak

Odrestaurowana wieża dawnego kościoła z 1905 z punktem widokowym na szczycie

Latarnia morska na prawobrzeżu Świny

Kościół Chrystusa Króla (dawniej ewangelicki) parafii pw. Chrystusa Króla

Kapitanat Portu

Miasto posiada specyficzną zabudowę wynikająca z morskiego charakteru miasta. Znajdują się tu zabytkowe budowle portowe, ale także i kamienice, liczne pensjonaty, hotele. Ukształtował się tutaj także drugi układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej położonej pomiędzy świnoujską promenadą a oddzielającym ją od śródmieścia pasem zieleni, przede wszystkim zabytkowym Parkiem Zdrojowym.

Zabytki

Zabytki chronione prawnie w Świnoujściu:

• układy urbanistyczne z XVIII–XIX w.^[35], układ urbanistyczny śródmieścia wybudowany w latach 20. XVIII w. oraz układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej z lat 40. XIX w.,
• wieża garnizonowego kościoła luterańskiego pw. Marcina Lutra z 1904 r., zniszczonego pod koniec II wojny światowej, obecnie pełni funkcję wieży widokowej i kawiarni (ul. Paderewskiego 7),
• zespół fortów twierdzy Świnoujście nad rzeką Świną, wybudowanych w latach 1848–1863 i 1877–1900:
  • fort I – Fort Gerharda (Fort Wschodni). W pomieszczeniach fortu oglądać można ekspozycję dotyczącą świnoujskich fortyfikacji, eksponaty znalezione na ich terenie,
  • fort II z lat 1848–1860, wysadzony w latach 70. XX wieku w związku z rozbudową świnoujskiego portu,
  • fort III – Fort Anioła, z lat 1845–1858, wzorowany na mauzoleum Hadriana, dzisiejszy Zamek Świętego Anioła w Rzymie,
  • fort IV – Fort Zachodni, wybudowany w latach 1843–1863, wielokrotnie modernizowany, po wojnie do 1962 stacjonowały tu wojska radzieckie,
• Park Zdrojowy, z XIX wieku,
• kamienica przy ul. Armii Krajowej 13, z ok. 1904,
• kamienica przy ul. Bolesława Chrobrego 21 z 1908 r.,
• zabytkowe kamienice przy ul. Hołdu Pruskiego^[36]
• pensjonat „Posejdon” przy ul. Kasprowicza 15, z końca XIX,
• willa ryglowa przy ul. Konopnickiej 2, z 1920 r.,
• gimnazjum przy ul. Narutowicza 10, z lat 1922–1927, obecnie Szkoła Podstawowa nr 1,
• gmach poczty przy ul. Piłsudskiego 1, budynek z czerwonej cegły, z 1878, przebudowany w 1900,
• dawny ratusz, z 1805, obecnie Muzeum Rybołówstwa Morskiego na Placu Rybaka, ze zbiorami z historii rybołówstwa, dziejów miasta i regionu, zabytkowymi przyrządami nawigacyjnymi, okazami fauny morskiej, miejsce wielu wystaw.
• wille przy ul. Sienkiewicza 3, 4,
• kamienica z dwiema oficynami na Placu Słowiańskim, z 1906,
• dawny szpital miejski przy ul. Wyspiańskiego 34a, z lat 1914–1919 i 1927-29, zespół z budynkami głównym, oddziału zakaźnego oraz park leśny
• pensjonat, ul. Żeromskiego 14, z 1905,
• willa drewniana przy ul. Żeromskiego 28, wybudowana po 1920,
• zespół rzeźni przy ul. Kościuszki 15 z 1911, obejmujący kotłownię z maszynownią, halę uboju zwierząt, wieżę ciśnień, budynek administracyjny (obecnie mieszkalny) przy ul. Kościuszki 13,
• dawna stocznia z lat 1897–1903 przy Wybrzeżu Władysława IV (Basen Północny), obejmujące 2 budynki administracyjne, halę warsztatową (później magazyn), 3 magazyny, wieżyczkę wodowskazową, nabrzeża Basenu Północnego z urządzeniem dźwigowym oraz kolejową wieżę ciśnień, zbudowaną w 1898 z czerwonej cegły i czerwonego granitu, znacznie uszkodzona podczas bombardowań portu w 1945.

Zabytki w dzielnicach Świnoujścia:

• kościół filialny Niepokalanego Poczęcia NMP z XV w., przebudowany w 1826, z ołtarzem gotyckim z XV w. i amboną z XVII w., Karsibór
• cmentarz ewangelicki (nieczynny) przy ul. Kwiatowej, część A z połowy XIX w., część B z lat 1910–1914, Karsibór
• dom szachulcowy (chata rybacka), ul. Wierzbowa 7, z początku XIX w., Przytór
• kościół parafialny Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Sąsiedzka, z 1901-02, Przytór
• Latarnia Morska Świnoujście, ul. Bunkrowa, z lat 1854–1857, najwyższa na polskim wybrzeżu (68 m wysokości), znajduje się w rejonie Fortu Wschodniego, na prawym brzegu Świny, 500 m od morza, Warszów

Obiekty historyczne

• basen U-bootów – położony jest na wyspie Karsibór. Powstał w 1944 roku, jako stała baza promów wojskowych i miejsce postoju U-Bootów 4 szkolnej flotylli Kriegsmarine ze Szczecina. Obok basenu stoi jeszcze ruina hali warsztatowej, w której obsługiwano zawijające tu okręty. Dziś z basenu korzystają głównie wędkarze.
• Brama Zachodniego Kompleksu Fortecznego, wybudowana około roku 1877 stanowiła jedyne lądowe połączenie miasta z terenem Zespołu Fortecznego i Basenem Jachtowym. Bramę umieszczono w wale fortecznym i połączono z wysokim ceglanym murem poprowadzonym w fosie zachodniej, zaś po obu stronach Bramy znajduje się 6 strzelnic skierowanych na przyległe odcinki zasypanej fosy.
• falochrony:
  • Falochron Zachodni ze Stawą Młyny – o długości ok. 350 m, wybudowany w latach 1818–1923, na końcu plaży na wyspie Uznam przy ujściu Świny do Bałtyku. Stawa Młyny jest symbolem Świnoujścia.
  • Falochron Centralny – budowany w latach 1818–1923, na prawobrzeżnej części miasta na wyspie Wolin przy ujściu Świny o długości przeszło 1400 metrów w głąb morza (najdłuższy falochron kamienny w Europie). W latach 2010–2013 do falochronu dobudowano żelbetową ostrogę o długości ok. 250 m, zamykającą od północy basen nowego portu zewnętrznego. Po wybudowaniu nowego Falochronu Wschodniego (patrz niżej) zmieniono jego nazwę z Falochronu Wschodniego na Centralny.
  • Falochron Wschodni – wybudowany w latach 2010–2013 na potrzeby nowego portu zewnętrznego, mieszczącego stanowisko wyładunkowe Terminalu LNG. Falochron o nadbudowie żelbetowej posadowionej na palowej konstrukcji stalowej i na narzucie kamiennym ma długość prawie 3000 m.
• kościoły:
  • kościół Chrystusa Króla zbudowany w latach 1788–1792, wzniesiony na miejscu gotyckiej świątyni w centrum miasta przy Placu Kościelnym (Słowiańskim). W nawie głównej zwisa ze stropu drewniany model korwety żaglowej. Znajdują się tu także zabytkowe organy. Od połowy maja do połowy września w sobotnie wieczory odbywają się tutaj Świnoujskie Wieczory Organowe.
  • neogotycki kościół NMP „Stella Maris” z końca XIX wieku.
• Kapitanat Portu z 1870, wybudowany w czasie szybkiego rozwoju i rozbudowy portu. W okolicy ulokowana jest zabytkowa kotwica.
• dawny ratusz, obecnie muzeum.

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

Pomnik wystawiony „Tym, którzy nie powrócili z Morza”

• Tablica Pamiątkowa „50 lat Polskiego Świnoujścia”,
• Pomnik wystawiony „Tym, którzy nie powrócili z Morza”,
• Tablica ku czci prześladowanych, zmarłych, pomordowanych ofiar komunizmu w Polsce w latach 1939–1989
• pomnik poświęcony lotnikom RAF-u zestrzelonym w kwietniu 1945 podczas bombardowania niemieckiego ciężkiego krążownika „Lützow” cumującego na Kanale Piastowskim.
• schron – „Miasto wczoraj i dziś”. Historia miasta na zdjęciach i wiele innych eksponatów związanych z miastem – ul. Wyspiańskiego 51.
• Tablica pamiątkowa w kościele „Stella Maris”, która upamiętnia śmierć świnoujścian w Grenoble w tragicznym wypadku autokaru.

Zieleń miejska

Kanał w Parku Zdrojowym

Zieleń miejska obejmuje 3 parki i zieleń przy promenadzie nadmorskiej.

• Park Zdrojowy – założony w latach 1826–1827 (projektował architekt Peter Joseph Lenné), o powierzchni 40 ha, z rzadkimi okazami drzew śródziemnomorskich porosłymi wiciokrzewem pomorskim i bluszczem. 17 kilometrów alejek i ścieżek.
• promenada nadmorska – przedwojenny bulwar, ciągnący się od granicy polsko-niemieckiej wzdłuż dzielnicy uzdrowiskowej.
• park przy ul. Chopina (dawny cmentarz).

Gospodarka

Biurowiec Klif należący do spółki Euroafrica Linie Żeglugowe

(c) Arro / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Prom cumujący przy Terminalu Promowym Świnoujście – widok z Wybrzeża Władysława IV

Rozwój gospodarczy Świnoujścia uwarunkowany jest jego położeniem geograficznym. Gospodarka morska i turystyka wraz z funkcją uzdrowiskową oraz handel to dziedziny, na których opiera się rozwój miasta. Prawobrzeżna część miasta to obszar silnie zindustrializowany, zaś na lewobrzeżu dominują podmioty gospodarcze związane z turystyką i działalnością uzdrowiskową.

Według danych z 2007 roku w mieście działało 6540 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 5478 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2007 r. spośród 283 spółek handlowych 119 miało udział kapitału zagranicznego^[37].

W 2013 r. wydatki budżetu samorządu Świnoujścia wynosiły 226,7 mln zł, a dochody budżetu 215,5 mln zł. Zadłużenie (dług publiczny) samorządu według danych na IV kwartał 2013 r. wynosiło 123,5 mln zł, co stanowiło 57,3% dochodów^[38].

Świnoujście należy także do grona miast w Polsce o największych dochodach samorządu w stosunku do liczby mieszkańców – 4817,54 zł na 1 mieszkańca, co stawia miasto na 2. miejscu wśród miast na prawach powiatu pod względem dochodów w kraju^[39]. W 2015 r. dochody na jednego mieszkańca wynosiły 5929,00 zł., Świnoujście zajęło siódme miejsce w rankingu miast o najwyższych dochodach w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wzrost dochodów w ostatnich latach związany jest m.in.z coraz większą liczbą firm, które chętniej inwestują w mieście. Znaczne wpływy do budżetu (rzędu kilkudziesięciu mln złotych) zapewnia także Terminal LNG^[40].

Na początku 2016 roku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Świnoujściu obejmowała ok. 967 osób, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,8%. Jest to najniższe bezrobocie w regionie i jedno z najniższych w całym kraju. Na tak niską stopę bezrobocia mają wpływ inwestycje, a także strategiczne dla kraju położenie^[41].

Dochody w budżecie Urzędu Miasta Świnoujście w złotych na 1 mieszkańca:

Struktura demograficzna mieszkańców Świnoujścia według danych z 31 grudnia 2007^[37]:

Gospodarka morska

© Mateusz War. / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Nabrzeża przeładunkowe portu morskiego Świnoujście

© Mateusz War. / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

MF Wawel i MF Pomerania przed Terminalem Promowym Świnoujście to jedne z promów pływających do Skandynawii

Główny ciężar działalności gospodarczej w Świnoujściu, skupia się w prawobrzeżnej, silnie zindustrializowanej części miasta w dzielnicy Warszów, gdzie zlokalizowane są główne świnoujskie przedsiębiorstwa, nie tylko związane z branżą morską.

Głównymi przedsiębiorstwami gospodarki morskiej w mieście są^[42]:

• Morska Stocznia Remontowa
• Euro Terminal
• Polska Żegluga Bałtycka
• OT Port Świnoujście
• Poltramp Yard S.A.
• Fairplay Polska
• Terminal Promowy Świnoujście
• Unity Line
• Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście
• Polskie LNG (Terminal LNG w Świnoujściu)

Handel i usługi

Centrum handlowe CORSO

Miasto ma rozwiniętą bazę handlową. W mieście znajdują się 3 duże centra handlowe^[43] oraz 2 pasaże handlowe^[44] oraz wiele dyskontów spożywczych i sklepów. W 2012 r. oddana została do użytku galeria handlowo-usługowa Platan. Ten sam inwestor planuje również budowę 14-kondygnacyjnego biurowca handlowo-usługowego w ramach inwestycji Platan Complex^[45]. W 2015 r. w centrum miasta do użytku została oddana galeria handlowa CORSO o powierzchni użytkowej 13 207 m²^[46], której generalnym wykonawcą była firma Calbud^[47]. Ponadto w maju 2016 r. otwarty został park handlowy STOP SHOP, mający łączną powierzchnię 3600 m², którego generalnym wykonawcą była firma Budimex^[48]. Z kolei w Dzielnicy Nadmorskiej pomiędzy plażą a promenadą znajduje się Galeria Promenada – obiekt handlowo-usługowy o łącznej powierzchni 2200 m² – również otwarty obiekt handlowy 2015 roku^[49].

Transport

Drogi wjazdowe na Terminal Promowy

Prom Karsibór IV na przeprawie przez Świnę w ciągu DK93

© Mateusz War. / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Nowy Most Piastowski nad Starą Świną w tle Ognickie Łęgi

Solaris Urbino 12 w Świnoujściu, przystanek Dworzec PKP

Przystań miejskiej przeprawy promowej w centrum Świnoujścia

Perony na stacji Świnoujście

Stacja Świnoujście Centrum

Świnoujście od Berlina dzieli 160 km, od Danii 150 km, a od wybrzeży Szwecji 175 km^[50]. Do Świnoujścia dotrzeć można między innymi samochodem, drogą krajową nr 3, która prowadzi z Jakuszyc z południa Polski oraz koleją. Promy łączą miasto ze Szwecją.

Transport wodny

Droga wodna prowadzi przez Kanał Piastowski, Odrę, Kanał Haweli i łączy Świnoujście z południem Polski. Dostęp do Morza Bałtyckiego, a dalej dzięki Cieśninom Duńskim połączenia oceaniczne zapewnia port morski, jak również terminal promów morskich i pasażersko-towarowych z rejsami do Skandynawii.

Transport morski

W Świnoujściu znajduje się Terminal Promowy Świnoujście skąd regularnie kursują promy morskie do Szwecji (Trelleborg i Ystad). Połączenia te realizowane są przez Polferries, Unity Line oraz TT-Line.

Do Świnoujścia zawijają również statki białej floty umożliwiające rejsy do okolicznych miejscowości w Polsce i w Niemczech. Rejsy te organizuje głównie niemiecki armator Adler-Schiffe.

Transport drogowy

Świnoujście leży na początku drogi krajowej nr 3 (planowanej drogi ekspresowej S3), która jest częścią trasy europejskiej E65, wiodącej z północy na południe Europy – od Malmö do miejscowości Chaniá na Krecie.

Łunowo z byłym przejściem granicznym Świnoujście-Garz łączy droga krajowa nr 93 w ciągu której od wielu lat planowane jest wybudowanie tunelu drogowego pod Świną. Istniało także drugie przejście graniczne, do Seebad Ahlbeck, oba dnia 21 grudnia 2007 zostały zlikwidowane na mocy Układu z Schengen.

Dworzec autobusów regionalnych, jak i dalekobieżnych znajduje się naprzeciwko dworca kolejowego Świnoujście.

Transport kolejowy

Na wyspie Wolin znajduje się dworzec kolejowy Świnoujście oraz przystanki: Świnoujście Warszów, Świnoujście Przytór i Świnoujście Port. Stacja kolejowa Świnoujście obsługiwana jest przez przewoźników: Polregio oraz PKP Intercity. Z miasta kursują pociągi Regio, spółki Polregio, obsługiwane nowoczesnym taborem ED78 Newag Impuls do Szczecina i Poznania, jak również pociągi dalekobieżne spółki PKP Intercity (TLK), IC oraz Express InterCity (EIC) do różnych miast w kraju m.in. do Katowic, Krakowa, Warszawy, Poznania, Wrocławia, Lublina czy Przemyśla.

Na wyspie Uznam znajduje się tylko jedna stacja Świnoujście Centrum, z której od 20 września 2008 kursują pociągi Usedomer Bäderbahn (Uznamskiej Kolei Nadmorskiej) do Heringsdorf, Wolgast, Züssow oraz Stralsund, a w sezonie także do Berlina.

W sprawie powrotu kolei do miasta na wyspie Uznam, w listopadzie 2005 został podpisany list intencyjny między prezydentem miasta a Uznamską Koleją Nadmorską, a 24 lipca 2006 przekazano w 30-letnią dzierżawę grunt pod inwestycję, dzięki czemu na początku 2008 Niemcy przedłużyli o ok. 1,5 km linię UBB do centrum Świnoujścia i została wybudowana stacja Świnoujście Centrum (ok. 300 m od miejsca gdzie znajdowała się nieistniejąca stacja Świnoujście Nieradków, niem. Swinemünde Bad).

Dalsza rozbudowa planowana jest etapami. Pierwszy ma obejmować budowę linii do portu lotniczego Heringsdorf i ma być wykonany do 2012^[51], a drugi budowę linii do Ducherow, gdzie linia połączy się z siecią kolei niemieckich Deutsche Bahn, etap ten ma być zrealizowany do 2015^[51]. Po zakończeniu inwestycji podróż do Berlina ma zajmować ok. 2 godzin^[51].

Komunikacja miejska

Obsługiwana jest poprzez Komunikację Autobusową w Świnoujściu Sp. z o.o. Komunikacja miejska realizuje przewozy na terenie miasta Świnoujścia, zarówno na wyspie Uznam, Wolin, jak i Karsibór, oraz na terenie Międzyzdrojów. Od 2004 w mieście uruchomiono autobusową Linię Europejską (obsługiwaną wraz z Ostseebus) łączącą Świnoujście z niemieckimi kurortami Ahlbeck, Heringsdorf i Seebad Bansin.

Komunikację pomiędzy wyspami Uznam i Wolin zapewniają promy Bielik kursujące pomiędzy centrum i Warszowem przez całą dobę, które transportują pieszych, pojazdy jednośladowe oraz samochody osobowe mieszkańców miasta oraz prowadzących na jego terenie działalność gospodarczą. Drugą przeprawę promową stanowią promy Karsibór pływające pomiędzy Ognicą i południową częścią wyspy Uznam, promy te transportują pieszych oraz wszystkie pojazdy.

Transport lotniczy

W odległości 13 km od centrum miasta po niemieckiej stronie granicy znajduje się port lotniczy Heringsdorf, który obsługuje sezonowe letnie połączenia z 6 miastami w Niemczech (Brema, Dortmund, Düsseldorf, Kolonia/Bonn, Monachium, Frankfurt nad Menem) oraz od 2009 r. także do Zürichu w Szwajcarii oraz Warszawy.

W granicach Polski, port lotniczy Szczecin-Goleniów znajduje się ok. 70 km od Świnoujścia i obecnie obsługuje całoroczne rejsowe połączenia z Dublinem, Londynem, Rygge k. Oslo i Warszawą.

Uzdrowisko Świnoujście

(c) Junx z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0

Zakład Przyrodoleczniczy „Rusałka”

W uzdrowisku prowadzone jest leczenie w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby układu nerwowego, choroby reumatologiczne, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, choroby górnych i dolnych dróg oddechowych, otyłość, choroby endokrynologiczne, osteoporoza, choroby skóry^[52][53].

Na terenie Świnoujścia znajduje się 15 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego: 2 szpitale uzdrowiskowe, 11 sanatoria uzdrowiskowe, 1 zakład przyrodoleczniczy, 1 przychodnia uzdrowiskowa^[54].

Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane następujące naturalne surowce lecznicze^[55]:

• złoża wód leczniczych (woda chlorkowo-sodowa, jodkowa, żelazista, bromkowa^[53]) z ujęć „Jantar” (ul. Powstańców Śląskich 2/4, XXX-lecia PRL, ul. Sienkiewicza 26) oraz „Teresa” (ul. Żeromskiego 45B)
• złoże borowinowe „Płachcin”

W 1824 Świnoujście zostało ogłoszone kąpieliskiem morskim. W 1897 zostały odkryte na terenie miasta źródła leczniczej solanki, wówczas zbudowane tutaj zostały odpowiednie urządzenia przyrodolecznicze.

Wykorzystywane są określone właściwości lecznicze surowców naturalnych, borowiny nizinnej oraz solanki bromkowo-jodkowo-sodkowej. Uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu schorzeń: kardiologicznych, narządów ruchu, endokrynologicznych, pulmonologicznych, reumatologicznych, laryngologicznych, dermatologicznych jak i: rehabilitacją po mastektomii, wczesną rehabilitacją kardiologiczną, leczeniem otyłości^[56].

Wykonywane są również zabiegi z zakresu balneoterapii, hydroterapii, kinezyterapii, elektroterapii, fototerapii^[57].

Park zdrojowy

Turystyka

Stateczek białej floty wpływający do portu

W Świnoujściu funkcjonują całoroczne punkty informacji turystycznej, jeden z nich znajduje się na Wybrzeżu Władysława IV (przy miejskiej przeprawie promowej), drugi zaś przy byłym przejściu granicznym Świnoujście-Ahlbeck. Sezonowy punkt informacji turystycznej działa przy marinie żeglarskiej. Planowana jest organizacja szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk.

Plaża

Wejście do portu w Świnoujściu (ujście Świny – na lewo plaża na wyspie Uznam na prawo plaża na wyspie Wolin)

Jedną z atrakcji Świnoujścia jest plaża, która ciągnie się na przestrzeni 10 kilometrów (3,7 km na wyspie Uznam oraz 6 km na wyspie Wolin). Co roku plaża poszerza się wskutek cofania się morza (obecnie w najszerszym miejscu mierzy 200m^[58]) i dzięki temu zjawisku świnoujskie kąpielisko jest płytkie.

Nad Zatoką Pomorską wyznaczono letnie kąpielisko morskie Świnoujście-Uznam. W 2013 r. sezon kąpielowy określono na okres od 1 lipca do 31 sierpnia^[59].

Latem wody Bałtyku w rejonie Świnoujścia są najcieplejsze na polskim wybrzeżu^[60]. Oprócz zażywania kąpieli morskich i słonecznych można również korzystać z wodnych zjeżdżalni, trampolin, motorówek z pontonem, a także wypożyczyć skuter wodny.

Świnoujskie kąpielisko na wyspie Uznam corocznie (od 2006 roku) otrzymuje certyfikat „Błękitnej Flagi”. Jest ona przyznawana kąpieliskom, które spełniają wysokie wymogi jakości i bezpieczeństwa na plaży.

Promenady

Promenada nadmorska w 1906 roku

Promenada Historyczna

Promenada Historyczna

Promenada nadmorska w Świnoujściu to przedwojenny bulwar graniczący z dzielnicą uzdrowiskową. Powstała na przełomie XIX i XX wieku, a oświetlono ją w 1910^[61]. Sąsiadowała ona wówczas bezpośrednio z plażą. Z powodu działań erozyjnych oddaliła się do XXI wieku od plaży o ponad 150 m (w Świnoujściu przybywa średnio 1,5 metra plaży na rok^[62])^[63][64].

Wzdłuż promenady znajdują się obecnie punkty gastronomiczne, kawiarnie, bary, ogródki piwne, muszla koncertowa, kasyno i oceanarium. Na świnoujskiej promenadzie udostępniony jest internet bezprzewodowy^[65].

Tężnie solankowe na Promenadzie Historycznej

Po przejściu renowacji w latach 2019–2020 zmieniła nazwę na Promenada Historyczna^[66]. Została przedłużona do 1,5 kilometra długości^[67], a na jej terenie zostały postawione m.in. zegar wodny^[68] oraz tężnie solankowe^[69]. Koszt projektu „Kurort Nadmorski – nowa wizja przestrzeni publicznej” wyniósł ponad 18,3 miliony złotych^[66].

Kładka na Wydmach

Promenada pn. Kładka na Wydmach została wybudowana w latach 2007–2011^[70][71][72]. W 2020 roku powstał projekt przedłużenia jej aż po Stawę Młyny (pot. Wiatrak)^[71].

Promenada Transgraniczna Świnoujście-Heringsdorf

W 2011^[73] roku miało także miejsce otwarcie pieszo-rowerowej Promenady Transgranicznej między miastami Świnoujście (Polska) i Heringsdorf (Niemcy)^[74][75]. W ramach tego projektu na granicy powstała również platforma o powierzchni około 425 metrów kwadratowych^[74]. Ścieżka ta jest długa na blisko 4 kilometry^[76]. W roku otwarcia znalazła się ona w czołówce konkursu pt. „Polska Pięknieje – 7 cudów Funduszy Europejskich”^[76].

Promenada Zdrowia

Promenada Zdrowia

W 2018 roku zaczęła się budowa nowej promenady, tzw. Promenady Zdrowia, która jest równoległa ze starą Promenadą Historyczną. Rozciąga się ona na 950 m^[77]. Skończona została we wrześniu 2019 roku^[78], a koszt całej inwestycji wyniósł 21 milionów złotych^[79]. Przy niej zbudowane są także małe place zabaw, siłownie, źródełka z wodą pitną, stacje dla rowerów, fontanna, stoły do gry w chińczyka i szachy oraz park rekreacyjny z nasadzeniami (w którego skład wchodzi Ogród Sensoryczny^[80], labirynt czy boisko do gry w petaque^[81])^[82].

W 2020 roku zwyciężyła ona w wojewódzkim konkursie Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną^[77] pokonując 18 innych przedsięwzięć^[83].

Promenada Leśna

W 2022 roku powstał projekt utworzenia Promenady Leśnej będącej przedłużeniem Promenady Historycznej na wschód. Świnoujście dostało 5 milionów złotych dofinansowania z Rządowego Funduszu Polski Ład: Programu Inwestycji Strategicznych dla gmin uzdrowiskowych^[84]. Będzie ona ciągnęła się na odległości 800 metrów^[84].

Przystań jachtowa w Basenie Północnym

Rejsy

Jedną z możliwości spędzenia wolnego czasu jest rejs statkami białej floty. Latem można skorzystać z rejsów po porcie, Bałtyku i do pobliskich niemieckich miejscowości letniskowych: Ahlbecku, Heringsdorfu i Bansinu, a od 2004 roku także do Międzyzdrojów. Katamaranem można popłynąć na wyspę Rugia.

Szlaki turystyczne

Szlaki rowerowe^[85]

Świnoujskie szlaki rowerowe są wytyczone, oznakowane i przygotowane do ruchu według europejskich standardów turystycznych. Drogi przebiegu szlaków są wyrównane i utwardzone, przebiegi tras wskazuje 249 znaków na drzewach i tabliczkach. Przy szlakach znajdują się wiaty turystyczne, wyposażone m.in. w stojaki na rowery, a także tablice edukacyjne. Łącznie szlaki posiadają 109 km długości.

• Szlak przez Świdny Las – część jego trasy biegnie wzdłuż Kanału Piastowskiego. Szlak ten leży na najbardziej wysuniętym na południowy zachód skrawku wyspy Uznam i częściowo przebiega także po trasie ścieżki spacerowo-edukacyjnej „Karsiborskie Paprocie”.
• Szlak dookoła wyspy Karsibór – szlak ten prowadzi przez Karsibór, trzecią co do wielkości w archipelagu. Na terenie szlaku znajdują się m.in.: Basen U-bootów, ruiny warsztatów, falochron w wejścia do kanału Piastowskiego, Zajęcze Łęgi – plantacja trzciny cukrowej
• Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Zalewu Szczecińskiego R66 – na Uznamie i Wolinie znakowany na niebiesko
• Międzynarodowy szlak rowerowy wokół Bałtyku R10 (Nadmorski Szlak Hanzeatycki)

Szlaki piesze^[86]

• Szlak Nadmorski
• Szlak Nad Bałtykiem i Zalewem Szczecińskim
• Szlak Fortyfikacyjny Twierdzy Świnoujście
• Ścieżka dydaktyczna „Karsiborskie Paprocie”

Szlaki kajakowe

• Szlak kajakowy „44 wysp” – szlak wokół świnoujskich wysp i kanałów delty Świny, szlak jest oznakowany i przeznaczony dla turystów obeznanych z wiosłowaniem.
• Szlak kajakowy wzdłuż brzegów wyspy Wolin

Kultura

(c) Pati99 at pl.wikipedia, CC BY-SA 3.0

Muszla koncertowa

Dawny ratusz obecnie Muzeum Rybołówstwa Morskiego

Głównym ośrodkiem kulturalnym jest Miejski Dom Kultury, w którym organizowane są także różnego typu wystawy i przedstawienia teatralne. Przy MDK-u istnieje Kino „Pegaz”. Działa tutaj również Uniwersytet III wieku, pod honorowym patronatem Prezydenta Świnoujścia. MDK posiada także salę teatralną oraz salę kameralną. Instytucja ma również swoją filię w Przytorze, na Warszowie oraz w Karsiborze.

Istotnymi obiektami kulturalnymi są amfiteatr i muszla koncertowa przy promenadzie w dzielnicy nadmorskiej nieopodal plaży. Odbywają się tam koncerty, festyny i letni festiwal studencki FAMA.

Na placu Rybaka, w dawnym ratuszu, z lat 1805–1809, Muzeum Rybołówstwa Morskiego. W Forcie Gerharda funkcjonuje Muzeum Obrony Wybrzeża.

Miejskie galerie sztuki: Galeria „ART”, Galeria „Słowianin” oraz Galeria 99, będąca studiem sztuki współczesnej.

Muzea

Fort Gerharda w którym mieści się Muzeum Obrony Wybrzeża

• Muzeum Rybołówstwa Morskiego
• Muzeum Obrony Wybrzeża
• Muzeum Historii Twierdzy Świnoujście
• Muzeum w Latarni Morskiej
• Podziemne Miasto na Wyspie Wolin

Lokalne media

Telewizja Świnoujście

W Świnoujściu wydawane są dwie gazety lokalne: bezpłatny tygodnik „Kroniki Portowe” ukazujący się w każdy piątek oraz tygodnik „Wyspiarz Niebieski”, ukazujący się również w Międzyzdrojach i w Wolinie. W mieście działa także oddział Głosu Szczecińskiego, którym składany jest cotygodniowy dodatek ukazujący się w piątki „Głos nad Morzem”.

Od czerwca 2016 roku ukazuje się również bezpłatny miesięcznik WYSPY.

Wśród serwisów internetowych funkcjonują takie portale informacyjne jak: swinoujskie.info, eswinoujscie.pl, scie24.pl,"tu.swinoujscie.pl"oraz iswinoujscie.pl.

W mieście działają dwie lokalne telewizje: Telewizja Świnoujście^[87] (największa lokalna telewizja) oraz Telewizja Słowianin^[88].

Edukacja

W mieście znajduje się jeden żłobek miejski, sześć przedszkoli, dwanaście szkół podstawowych, liczne szkoły średnie, a także szkoły artystyczne i policealne. W mieście działają również filie uczelni oraz samodzielny Wydział Przedsiębiorczości ZPSB.

Bezpieczeństwo

Okręt Transportowo-Minowy Toruń wchodzący w skład struktur 8 Flotylli Obrony Wybrzeża (8 FOW)

W 2009 r. wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w Świnoujściu wynosił 77,5%^[89][90]. W 2009 r. stwierdzono w Świnoujściu m.in. 79 kradzieży z włamaniem, 2 kradzieże samochodów, 73 przestępstwa narkotykowe^[91][92][93].

Świnoujście jest położone w strefie nadgranicznej i zasięgiem służbowym obejmuje je placówka Straży Granicznej w Świnoujściu z Morskiego Oddziału SG^[94][95].

Miasto jest obszarem właściwości Prokuratury Rejonowej w Świnoujściu i Prokuratury Okręgowej w Szczecinie^[96].

Na terenie Świnoujścia działa jednostka ratowniczo-gaśnicza przy Komendzie Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej i jej posterunek na Warszowie^[97], a także jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Karsiborze i Przytorze^[98].

Administracja i samorząd

Granice administracyjne Świnoujścia

(c) Aotearoa z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Granice Świnoujścia

Organem wykonawczym władzy samorządowej od 1987 roku jest prezydent miasta. Świnoujście tytuł prezydenta miasta otrzymało w 1987 roku jako 1 z 11 miast, które nie posiadały wtedy wymaganej liczby 50 tys. mieszkańców^[99]. W 1990 roku, kiedy podwyższono wymagane kryterium do 100 tys. mieszkańców^[100], tytuł prezydenta dla Świnoujścia został zachowany.

Obecnie Świnoujście ma status miasta na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Świnoujścia 21 radnych^[101], w trzech okręgach wyborczych^[102]. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miasta jest urząd miasta przy ul. Wojska Polskiego.

Prezydenci Świnoujścia:

• Leszek Miłosz (1990–1994)
• Krzysztof Adranowski (1994–1998)
• Stanisław Możejko (1998–2000)
• Janusz Dziekoński (2000–2002)
• Janusz Żmurkiewicz (od 2002)

Skład Rady Miasta w latach 2002–2006^[103]

• Sojusz Lewicy Demokratycznej-Unia Pracy – 9 mandatów
• Towarzystwo Samorządowe „Nowa Fala” – 4 mandaty
• Grupa Morska Cała Naprzód – 3 mandaty
• świnoujście.pl – 3 mandaty
• Świnoujście-Wspólnota Samorządowa – 2 mandaty

Skład Rady Miasta w latach 2006–2010^[104]

Budynek Urzędu Miasta Świnoujście

• Lewica i Demokraci – 6 mandatów
• Prawo i Sprawiedliwość – 3 mandaty
• Platforma Obywatelska – 3 mandaty
• Solidarni dla Rozwoju Miasta Świnoujścia – 3 mandaty
• Wybierz Świnoujście – 2 mandaty
• Porozumienie dla Świnoujścia – 2 mandaty
• Na Wyspach – 1 mandat
• Świnoujskie Forum Samorządowe Most – 1 mandat

Skład Rady Miasta w latach 2010–2014^[105]

• Sojusz Lewicy Demokratycznej – 10 mandatów
• Platforma Obywatelska – 5 mandatów
• Prawo i Sprawiedliwość – 3 mandaty
• Stowarzyszenie Grupa Morska – 2 mandaty
• Czas Na Zmiany – 1 mandat

Skład Rady Miasta w latach 2014–2018^[106]

• SLD Lewica Razem – 9 mandatów
• Platforma Obywatelska – 5 mandatów
• Grupa Morska-Cała Naprzód – 4 mandaty
• Prawo i Sprawiedliwość – 3 mandaty

Świnoujście jest członkiem następujących związków i organizacji:

• Związek Miast Polskich,
• Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu „Pomerania”,
• Związek Miast i Gmin Morskich,
• Związek Powiatów Polskich,
• Związek Portów i Przystani Morskich Województwa Zachodniopomorskiego.

W obrębie Świnoujścia zostały utworzone 4 jednostki pomocnicze miasta:

• Dzielnica Uzdrowiskowa – obejmuje całą wyspę Uznam bez obszaru przy Bramie Świny, bez Fortu Zachodniego, Fortu Anioła, Basenu Zimowego, Węglowego, Południowego oraz półwyspów Kosa i Zieliny^[107][108].
• Osiedle Warszów
• Osiedle Przytór-Łunowo
• Osiedle Karsibór – obejmuje wyspę Karsibór i wszystkie wyspy delty wstecznej Świny

(c) Arro / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Gmach Sądu Rejonowego

Miasto jest obszarem właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Świnoujściu, Sądu Okręgowego w Szczecinie^[109] oraz Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Szczecinie^[110].

Mieszkańcy Świnoujścia wybierają radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 2. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 41, senatora z okręgu wyborczego nr 98, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Współpraca zagraniczna

Miasto należy do euroregionu Pomerania. Dzięki położeniu miasta nad Bałtykiem, jego gospodarka i kultura są trwale związane z państwami nadbałtyckimi. Przykładem takiej współpracy jest program „Cztery Zakątki” promujący wzajemną turystykę, oraz dający możliwość wymiany kulturalnej i młodzieżowej pomiędzy Południową Skanią w Szwecji, duńską wyspą Bornholm, niemiecką Rugią i Świnoujściem^[111].

Jednostka administracyjna	Kraj	Data umowy
Heringsdorf		3 września 2007
Nordenham		13 sierpnia 1992
powiat Vorpommern-Greifswald		29 października 1998
Ystad		25 stycznia 1990
Swietłyj (Светлый) (umowa zerwana)		14 maja 1993 – 1 marca 2022[112]

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół NMP „Stella Maris”

W terenie Świnoujścia działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat Świnoujście):
  • parafia pw. Chrystusa Króla
  • parafia pw. NMP Gwiazdy Morza
  • parafia pw. Najśw. Serca Pana Jezusa (Przytór)
  • parafia pw. św. Wojciecha BM (Warszów)
  • parafia pw. bł. Michała Kozala BM (Osiedle Rycerska)
  • parafia pw. św. Stanisława i Bonifacego BM (Osiedle Posejdon)
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Świnoujście-Warszów (Sala Królestwa ul. Łąkowa 2^[113]
  • zbór Świnoujście-Wschód
  • zbór Świnoujście-Zachód (w tym grupa ukraińskojęzyczna; Sala Królestwa ul. Wielkopolska 25)^{[114][115][116]}
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • zbór w Świnoujściu
• Kościół Chrześcijan Baptystów:
  • zbór MaranaTha
• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan:
  • zbór w Świnoujściu

W mieście znajdują się także domy zakonne Zgromadzenia sióstr zakonnych: Uczennice Krzyża w Świnoujściu-Przytorze oraz Siostry Maryi Niepokalanej^[117]. Przy Parafii Chrystusa Króla działa również Duszpasterstwo Młodzieży. Ponadto w mieście znajduje się

Sport

W Świnoujściu znajduje się stadion należący do OSiRu, na którym swoje mecze rozgrywa MKS Flota Świnoujście. Świnoujście ma także 3 hale sportowe^[118] do koszykówki, siatkówki oraz do tenisa, lodowisko, 4 korty tenisowe, 5 siłowni, fitness club, kryty basen oraz skatepark dla fanów deskorolki i łyżworolek. W Basenie Północnym znajduje się marina jachtowa. Dużą rolę odgrywa Ośrodek Sportu i Rekreacji „Wyspiarz”, do którego należą obiekty sportowe i rekreacyjne.

Honorowi obywatele Świnoujścia

Lista honorowych obywateli Świnoujścia^[119]:

• August von Mackensen – tytuł nadano w 1923 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
• Adolf Hitler – tytuł nadano w 1934 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
• Bolesław Bierut – tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
• Władysław Gomułka – tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
• Stanisław Sroka – tytuł nadano 27 sierpnia 1964 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu

Urodzeni w Świnoujściu

Osoby związane ze Świnoujściem

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona