Świsłocz (rejon świsłocki)

Świsłocz
Свіслач
	; Budynki administracji
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Powierzchnia	4,25 km²
Populacja (2010); • liczba ludności	; 6900
Nr kierunkowy	+375 1513
Kod pocztowy	231960
	Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Świsłocz
	Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Świsłocz
	53°02′N 24°06′E/53,033333 24,100000
	Strona internetowa
	Portal Białoruś

Świsłocz (biał. Свiслач, Swisłacz, ros. Свислочь, Swisłocz) – miasto w zachodniej części Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, 15 km od granicy z Polską, centrum rejonu świsłockiego. W 2010 roku miało 6,9 tys. ludności.

Historia

Kościół z 1666 r. według rys. Napoleona Ordy

Świsłocz po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1256 roku w Latopisie Ipatijewskim. W połowie XIV wieku niezależne księstwo świsłockie zostało podbite przez Wielkie Księstwo Litewskie. Miejscowość rozwijała się dzięki wygodnemu położeniu geograficznemu. Miasto królewskie lokowane przed 1523 rokiem, położone było w powiecie wołkowyskim^[2]. W 1560 roku przy miejscowym kościele kalwińskim powstała szkoła. Od 1563 roku Świsłocz wraz z okolicami weszła w posiadanie Jana Hieronima Chodkiewicza, który w 1572 roku odstąpił je w zamian za miasteczko Lachowicze. W 1581 roku ponownie stało się własnością Chodkiewiczów, którzy w 1594 roku sprzedali je Sebastianowi Pakoszowi. Od 1666 roku należało do pruskiego szlachcica Krishpin-Kirshenstein, który zbudował tam kościół (w latach 70. XIX wieku uwieczniony przez Napoleona Ordę) i otworzył przy nim szkołę. W 1668 roku podskarbi wielki litewski Hieronim Kryszpin-Kirszensztein z małżonką Anną z Młockich odbudowali i uposażyli kościół w Świsłoczy^[3].

Od 1754 roku Świsłocz należała do Romerów, od 1778 roku do Wincentego Tyszkiewicza, senatora i męża Marii Teresy z Poniatowskich. Doszło wówczas do przebudowy miasta, wyznaczenia w centrum dużego rynku, miejsca słynnych jarmarków. W Świsłoczy powstał wówczas teatr, zwierzyniec i park. Świsłocz, będący własnością magnacką położony był w końcu XVIII wieku w hrabstwie świsłockim w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego^[4].

W 1805 roku Tyszkiewicz ufundował słynne gubernialne gimnazjum, w którym w 1825 roku nauczycielem historii był Jan Czeczot. W 1845 rok gimnazjum utraciło status gubernialnego, a następnie za poparcie powstania styczniowego zostało zredukowane do progimnazjum. W 1876 roku na jego bazie otwarto Świsłockie Seminarium Nauczycielskie, istniejące do 1921 roku. Do najbardziej znanych absolwentów gimnazjum należeli: Napoleon Orda, Konstanty Kalinowski, Romuald Traugutt, Wiktor Heltman, Józef Ignacy Kraszewski. W XIX wieku Świsłocz należała do Pusłowskich i Krasińskich. W Świsłoczy często bywała Eliza Orzeszkowa.

W czasach II Rzeczypospolitej Świsłocz była siedzibą gminy wiejskiej w powiecie wołkowyskim i wchodziła w skład województwa białostockiego.

W 1929 miasto było siedzibą Sądu Grodzkiego. Były tu dwa kościoły katolickie, cerkiew i cztery synagogi^[5]. Jedna z nich jest zachowana do dziś i pełni rolę kinoteatru^[6].

Widoki Świsłoczy z czasów II Rzeczypospolitej:
Rynek
Gimnazjum im. R. Traugutta
Uroczystości odsłonięcia pomnika Romualda Traugutta
Pomnik Romualda Traugutta
Brama miejska

Po 17 września 1939 roku pod okupacją ZSRR. 26 czerwca 1941 roku została zajęta przez wojska niemieckie. W listopadzie 1942 roku zlikwidowano świsłockie getto i rozstrzelano 1536 Żydów. W lipcu 1944 Świsłocz zajęły wojska radzieckie.

Współczesność

W Świsłoczy znajduje się kilka zakładów przemysłowych i wychodzi jedna gazeta („Swisłoczskaja gazieta”, w jęz. białoruskim i rosyjskim). Stacja kolejowa Świsłocz znajduje się około 2,5 km od miejscowości. Działają tu dwie parafie prawosławne (wchodzące w skład mającego siedzibę w mieście dekanatu świsłockiego)^[7] oraz parafia rzymskokatolicka pw. św. Franciszka z Asyżu. Znajduje się tam jedyny na Białorusi pomnik Stalina.

Zabytki

Kościół według rys. Feliksa Brzozowskiego

modernistyczny zespół dworski Tyszkiewiczów z początku XX wieku (obecnie użytkowany przez kołchoz), otoczony 5-hektarowym parkiem krajobrazowym z dużą liczbą rzadkich gatunków drzew.
ruiny zamku
budynek gimnazjum, 1802-1803
cerkiew Podwyższenia Krzyża Świętego, 1884
kościół św. Franciszka z Asyżu i św. Trójcy, 1990
synagoga i kirkut
pomnik Romualda Traugutta z 1928
stacja kolejowa, przełom XIX/XX wieku
Kościół katolicki z 1666 roku został zniszczony w 1941

Urodzeni w Świsłoczy

Walancin Akudowicz (ur. 1950), białoruski filozof
Zdzisław Szpakowski (1926-2006), polski socjolog, historyk, publicysta i dziennikarz, wykładowca akademicki, członek NSZ i AK podczas II wojny światowej oraz NZW w okresie powojennym, działacz opozycyjny w okresie PRL, polityk prawicowy po 1989 r.
Zbigniew Waydyk (1924-2003), polski pisarz i poeta

Zobacz też

Przejście graniczne Swisłocz – Siemianówka

Galeria

Zabytkowy budynek gimnazjum
Kościół św. Franciszka
Centrum miasta

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
↑ Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII w., w: Acta Baltico‑Slavica t. 7, 1970, s. 92.
↑ Adam Boniecki, Herbarz polski, t. XII, 1908, s. 389
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 97.
↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 108 .
↑ Synagoga w Świsłoczy (wul. Miałnowa 7) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05] .
↑ Свислочское благочиние. orthos.org. [dostęp 2021-02-17]. (ros.).

Bibliografia

Świsłocz (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 720 .

Linki zewnętrzne

Radzima.org

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..

[2] Stanisław Alexandrowicz, Geneza i rozwój sieci miasteczek Białorusi i Litwy do połowy XVII w., w: Acta Baltico‑Slavica t. 7, 1970, s. 92.

[3] Adam Boniecki, Herbarz polski, t. XII, 1908, s. 389

[4] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 97.

[5] Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 108 .

[6] Synagoga w Świsłoczy (wul. Miałnowa 7) | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05] .

[7] Свислочское благочиние. orthos.org. [dostęp 2021-02-17]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Przynależność wojewódzka	gubernia słonimska (1795-96) gubernia litewska (1797–1801) gubernia grodzieńska (1801-1915) okręg brzeski pod ZCZW (1919-20) i TZTPiE (1920) okręg nowogródzki (1920-21) woj. białostockie (1921-39)
Miasta (1919-39)	Świsłocz Wołkowysk Zelwa (do 1926)
Gminy wiejskie (1919-39)	Biskupice Izabelin Jałówka Krzemienica Łysków Międzyrzecz Mścibów Piaski Podorosk Porozów Roś Słowatycze (do 1922) Szydłowice (od 1922) Święcica (do 1922) Świsłocz Tarnopol Tereszki Zelwa Zelzin (do 1922)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne