Świstunka górska

Świstunka górska
	Rhadina bonelli
	(Vieillot, 1819)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	świstunki
Rodzaj	Rhadina
Gatunek	świstunka górska
Synonimy
	Phylloscopus bonelli (Vieillot, 1819); Sibilatrix bonelli (Vieillot, 1819); Sylvia bonelli Vieillot, 1819;
	Phylloscopus bonelli (Vieillot, 1819); Sibilatrix bonelli (Vieillot, 1819); Sylvia bonelli Vieillot, 1819;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym zimowiska

Świstunka górska^[6] (Rhadina bonelli) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny świstunek (Phylloscopidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych (Sylviidae). Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę oraz północno-zachodnią Afrykę. Sporadycznie zalatuje do Polski, odnotowano jeden przypadek lęgu.

Systematyka

Świstunka górska to gatunek monotypowy^[2]. Dawniej uznawano ją za jeden gatunek z wydzieloną do oddzielnego gatunku świstunką złotorzytną (Rhadina orientalis)^[2]^[6], zamieszkującą południowo-wschodnią Europę i Bliski Wschód^[3]. Z wyglądu są one niemal identyczne, odróżnia się je na podstawie głosu wabiącego^[7].

Część systematyków zalicza świstunkę górską do rodzaju Phylloscopus^[2]^[3].

Charakterystyka

Długość ciała tego ptaka wynosi około 11,5 cm^[2], a rozpiętość skrzydeł 16–20 cm. Masa ciała waha się w przedziale od 7 do 11,5 gramów^[2]. Wielkością dorównuje pierwiosnkowi, od którego jest jednak bardziej szara. Trudno ją zauważyć w koronach drzew i łatwo pomylić z innymi świstunkami.

Upierzenie jest typowe dla większości świstunek: biały spód ciała (w tym podgardle i pierś, co odróżnia ją od bardzo podobnej świstunki leśnej), żółtozielona plama na skrzydle, wierzch ciała jasnoszarobrązowy o szarooliwkowym odcieniu z szarą głową oraz często występującą żółtą plamą na kuprze. Lotki i sterówki są żółtozielono prążkowane. Dziób jest różowy, kantarek jasny, a duże i ciemne oczy wyróżniają się z niezaznaczonych wyraźnie białych brwi. Nogi są brunatnoszare.

Żywi się owadami i innymi bezkręgowcami, które zbiera z gałęzi drzew.

Przyjemny głos i specyficzne wabienie są istotnymi cechami pozwalającymi rozróżnić ten gatunek w terenie. To monotonna zwrotka z powtarzanym dźwiękiem tji.

Występowanie

Zamieszkuje południowo-zachodnią i środkową Europę (od Półwyspu Iberyjskiego przez Francję po południowe Niemcy, Austrię, Słowenię i Włochy) oraz północno-zachodnią Afrykę (Algierię, Maroko i północno-zachodnią Tunezję). Terytorium występowania świstunki górskiej jest dużo mniejsze niż w przypadku innych świstunek (np. pierwiosnka), choć w pewnym stopniu pokrywa się z ich terenami zasiedlania. Nie konkurują one jednak tam ze sobą ani o pokarm, ani o miejsca lęgowe, gdyż świstunki górskie preferują suchsze i rzadsze lasy. Stykają się ze sobą dopiero w czasie migracji na zimowiska. Zimują one bowiem w Afryce, na rozległych sawannach leżących na południe od Sahary.

Wykazuje dość specyficzne wymagania środowiskowe. W okresie lęgowym zasiedla tereny górskie i podgórskie. Spotkać ją można w widnych i rzadkich lasach liściastych i iglastych na nizinach i na zboczach o południowej wystawie w górach.

Do Polski zalatuje bardzo rzadko – do końca 2017 roku stwierdzono ją tylko 9 razy^[8]. W 1976 roku odnotowano lęg w Beskidzie Sądeckim^[9]^[10].

Okres lęgowy

Gatunek ten gnieździ się na ziemi, ukryty w gęstej roślinności. Gniazdo jest kopulastą budowlą z bocznym otworem, uplecioną z suchej trawy z domieszką liści i mchu, wyścieloną miękkim materiałem (np. włosami). Wyglądem przypomina lęgowisko świstunki leśnej, choć mało prawdopodobne jest, aby oba gatunki świstunek gnieździły się i wychowywały młode w tym samym typie kompleksu leśnego.

Świstunki górskie w ciągu sezonu wyprowadzają jeden, wyjątkowo dwa lęgi^[2]. Samice składają w maju 5–6 białych jaj z czerwono-brązowymi plamkami. Wysiadują je przez 12–13 dni. Po wykluciu pisklęta, karmione przez oboje rodziców, pozostają w gnieździe jeszcze przez około 2 tygodnie.

Status i ochrona

IUCN uznaje świstunkę górską za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji w 2006 roku szacowano na 3–8 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[5].

W Polsce gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[11].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Phylloscopus bonelli, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2016-03-13] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Clement, P. & Christie, D.A.: Western Bonelli's Warbler (Phylloscopus bonelli). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-26]. (ang.).
↑ Świstunka górska (Phylloscopus bonelli) (Vieillot, 1819). Avibase. [dostęp 2012-092-09].zły zapis daty dostępu
↑ ^a ^b BirdLife International, Phylloscopus bonelli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-03-13] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phylloscopidae Jerdon, 1863 (1854) - świstunki - Old world leaf warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-26].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.
↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
↑ Świstunka górska (Phylloscopus bonelli). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-06-13].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Zygmunt Czarnecki: Ptaki Europy: Przewodnik terenowy. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-0100-229-8.
Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Wydawnictwo Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Phylloscopus bonelli, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2016-03-13] (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Clement, P. & Christie, D.A.: Western Bonelli's Warbler (Phylloscopus bonelli). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].

[ioc-3] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Bushtits, leaf warblers, reed warblers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-26]. (ang.).

[avibase-4] Świstunka górska (Phylloscopus bonelli) (Vieillot, 1819). Avibase. [dostęp 2012-092-09].zły zapis daty dostępu

[iucn-5] BirdLife International, Phylloscopus bonelli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-03-13] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-6] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Phylloscopidae Jerdon, 1863 (1854) - świstunki - Old world leaf warblers (wersja: 2020-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-26].

[kf2016-7] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.

[kf2017-8] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.

[ocena2015-9] T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.

[ptakiinfo-10] Świstunka górska (Phylloscopus bonelli). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-06-13].

[MŚ-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne