Şükrü Saracoğlu

Şükrü Saracoğlu
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 czerwca 1887
Ödemiş, Imperium Osmańskie

Data i miejsce śmierci

27 grudnia 1953
Stambuł, Turcja

Minister spraw zagranicznych Turcji
Okres

od 11 listopada 1938
do 13 sierpnia 1942

Przynależność polityczna

Republikańska Partia Ludowa

Poprzednik

Tevfik Rüştü Aras

Następca

Numan Menemencioğlu

Premier Turcji
Okres

od 9 lipca 1942
do 7 sierpnia 1946

Przynależność polityczna

Republikańska Partia Ludowa

Poprzednik

Refik Saydam

Następca

Recep Peker

Faksymile
Otwarcie stadionu Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu przez Saracoğlu w 1934 roku

Şükrü Saracoğlu (ur. 17 czerwca 1887 w Ödemiş, zm. 27 grudnia 1953 w Stambule) – turecki polityk, minister spraw zagranicznych (1938–1942), premier Turcji (1942–1946). Długoletni (1934–1950) prezes klubu sportowego Fenerbahçe S.K.

Syn Saraça (Lorimera) Mehmeta Tevfika Usta o albańskim pochodzeniu. Po ukończeniu renomowanego liceum w Izmirze studiował od 1915 ekonomię i nauki polityczne na Akademii Nauk Politycznych w Genewie. Powrócił do Turcji po klęsce Imperium Osmańskiego w I wojnie światowej, przyłączył się do ruchu kemalistowskiego. Uczestniczył w wojnie grecko-tureckiej w walkach w rejonach Aydın i Kuşadası. W 1923 wybrany na deputowanego do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji z okręgu Izmir. W latach 1927–1930 był ministrem finansów, następnie opracował raport, który był podstawą reformy tureckiego przemysłu bawełnianego. W latach 1933–1938 minister sprawiedliwości. Po śmierci Atatürka powołany 11 listopada 1938 na urząd ministra spraw zagranicznych Turcji, funkcję sprawował do 13 sierpnia 1942.

23 czerwca 1939 był sygnatariuszem układu Turcji z Francją w sprawie przyłączenia prowincji Hatay do Turcji. Wojska tureckie objęły prowincję 23 lipca 1939. Po pakcie Ribbentrop-Mołotow i wybuchu II wojny światowej 19 października 1939 zawarł sojusz obronny z Wielką Brytanią i Francją. Upadek Francji w czerwcu 1940 spowodował zwrot Turcji w kierunku polityki neutralności, którą realizował Saracoğlu. 18 czerwca 1941, krótko przed planowanym atakiem Niemiec na ZSRR, podpisał w Ankarze układ o nieagresji z III Rzeszą.

Po nagłej śmierci Refika Saydama 9 lipca 1942 został powołany na urząd premiera Turcji, który sprawował do 7 sierpnia 1946. Rząd Saracoğlu przeprowadził w Turcji dwie ważne reformy: podatek majątkowy (Varlik Vergisi), nałożony na przedsiębiorców i handlowców, i reformę rolną, która dokonała podziału między bezrolnych chłopów gruntów należących do państwa i wielkiej własności ziemskiej.

23 lutego 1945 Turcja wypowiedziała wojnę III Rzeszy i Japonii. Ostatni okres jego rządów upłynął pod znakiem kryzysu politycznego w stosunkach z ZSRR. Po przystąpieniu Turcji do wojny przeciwko Niemcom 19 marca 1945 Moskwa wypowiedziała sowiecko-turecki układ o przyjaźni i neutralności, zawarty 17 grudnia 1925. ZSRR przedstawił Turcji żądania obejmujące: rewizję konwencji z Montreux w kierunku zwiększenia praw Moskwy i okupowanych przez nią od lata/jesieni 1944 Bułgarii i Rumunii, wprowadzenie baz sowieckiej floty wojennej do Bosforu i Dardaneli i rewizję granicy sowiecko-tureckiej poprzez cesję przez Turcję prowincji Kars, Ardahan i Artvin na rzecz sowieckiej Armenii. Turcja, uzyskując poparcie Wielkiej Brytanii, odrzucała konsekwentnie żądania sowieckie[1]. Kryzys sowiecko-turecki był, obok prowadzonej przez komunistów wojny domowej w Grecji, przesłanką do rewizji polityki europejskiej USA, wyrażonej w sformułowanej 12 marca 1947 doktrynie Trumana, obejmującej również pomoc USA dla Turcji. Turcja przy wsparciu Wielkiej Brytanii i USA skutecznie przeciwstawiła się roszczeniom sowieckim.

Podał się do dymisji z powodu choroby. W 1948 wybrany na przewodniczącego Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji. W wyborach w 1950 utracił mandat deputowanego z okręgu Izmir i wycofał się z życia politycznego.

Żonaty, był ojcem dwóch synów.

Od 22 lipca 1998 jego imię nosi stadion piłkarski Fenerbahçe S.K. (Fenerbahçe Şükrü Saracoğlu) w Stambule.

Przypisy

  1. Joanna Janus, Wielka Brytania wobec sowieckich prób wykorzystania kwestii ormiańskiej przeciwko Turcji w latach 1945–1946 w: Dzieje Najnowsze, 2/2013, Warszawa 2013, s. 127–140, ISSN 0419-8824 wersja elektroniczna.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Emblem of Turkey.svg
Turkey has no official coat of arms, this star and crescent is being used on passports, ID cards, driving licences, embassy signs, seal of the presidential office, seal of the TBMM and the seal of the Ministry of Foreign Affairs.
Imza-Şükrü Saracoğlu.jpg
Siyaset ve devlet adamı Şükrü Saracoğlu'nun (1886-1953) kişisel imzası.
Sukru Saracoglu.jpg
Şükrü Saracoğlu
Seal of Prime Ministry of the Republic of Turkey.svg
Seal of Prime Ministry of Turkey. Version without background shadow.
Saracoglu stadium.jpg
Sukru Saracoglu opening the Sukru Saracoglu stadium in 1934