Żółta Turnia

Żółta Turnia
Paňščická veža, Sárga-hegy, Gelber Berg
Ilustracja
Żółta Turnia – widok z Hali Gąsienicowej
Państwo

 Polska

Położenie

Murzasichle, Zakopane

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

2087 m n.p.m.

Pierwsze wejście

1864
Maksymilian Nowicki i Jędrzej Wala starszy

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Żółta Turnia”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Żółta Turnia”
Ziemia49°14′03″N 20°01′47″E/49,234167 20,029722

Żółta Turnia (niem. Gelber Berg, słow. Paňščická veža, węg. Sárga-hegy[1]) – wznoszący się na 2087 m n.p.m. szczyt w północnej grani Skrajnego Granatu w polskich Tatrach Wysokich. Grań ta oddziela Dolinę Gąsienicową od Pańszczycy[2].

Topografia

Od sąsiedniego na południe Wierchu pod Fajki (ok. 2135 m) masyw Żółtej Turni oddziela Żółta Przełęcz (2026 m). W północnym kierunku przedłużeniem Żółtej Turni jest porośnięty kosodrzewiną, a niżej lasem długi grzbiet kończący się w widłach Pańszczyckiego Potoku i Suchej Wody w dolnej części Pańszczycy[3].

Na najwyższym wierzchołku Żółtej Turni grzbiet ten rozgałęzia się na dwa ramiona. Orograficznie prawe – będące głównym ramieniem wododziałowym Żółtej Turni – to Zadni Upłaz, poniżej którego znajdują się Dubrawiska[4]. Pomiędzy obydwa grzbiety wcięta jest depresja, niżej przechodząca w Żółty Żleb, często błędnie nazywany Pańszczyckim Żlebem (nie znajduje się w Pańszczycy, lecz w Dolinie Gąsienicowej). Spływa nim Żółty Potok[3].

Opis masywu

Nazwa szczytu związana jest z porastającym go jasnożółtym porostem, wielosporkiem jaskrawym (Acarospora oxytona). Od północnej strony Żółta Turnia posiada charakterystyczny kształt rozłożystej piramidy, zbudowanej z granitoidów i twardych piaskowców kwarcytowych[5]. Skały te budują cały masyw, na uwagę zasługuje Pańszczycka Skałka, która zbudowana jest z wapieni. Odporne na wietrzenie skały krzemianowe spowodowały, że górna granica lasu jest tutaj obniżona o około 150 m. kosodrzewina porasta zbocza Żółtej Turni na wysokości około 1450–1750 m. W gąszczu kosodrzewiny występują pojedyncze limby[3].

Żółta Turnia i Czarny Staw Gąsienicowy – widok z Koziego Wierchu
Widok na Żółtą Turnię i dolinę Pańszczycę ze szlaku na Krzyżne
(c) Hanc Tomasz, CC BY-SA 3.0
Widok znad Czarnego Stawu Gąsienicowego

Turystyka i taternictwo

Po 1860 r. Żółta Turnia była odwiedzana przez turystów[5], nigdy jednak nie była popularna[3]. Obecnie jest zamknięta zarówno dla turystów, jak i taterników[6]. Przed zamknięciem jej przez Tatrzański Park Narodowy był to szczyt popularny wśród adeptów wspinaczki skalnej. Przechodzili oni głównie 2 drogi wspinaczkowe: Żebro Pietscha i grań Żółtej Igły, a nieliczni instruktorzy taternictwa także skalne fragmenty zachodniego zbocza. Według Władysława Cywińskiego na zamknięciu Żółtej Turni taternicy niewiele stracili[3].

Przez szczyty grani, w której się znajduje nie ma żadnych szlaków turystycznych, jedynie północnymi zboczami Żółtej Turni przebiega żółty szlak z Doliny Gąsienicowej na Krzyżne[4].

Pierwsze wejścia:

18 sierpnia 1931 r. Państwowy Instytut Meteorologiczny ustawił na szczycie przyrząd do mierzenia opadów atmosferycznych, pierwszy w Tatrach Wysokich.

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny żółty – północnymi zboczami Żółtej Turni (przez Dubrawiska) i dalej przez dolinę Pańszczycę obok Czerwonego Stawu przebiega szlak z Doliny Gąsienicowej na Krzyżne. Czas przejścia: 2:45 h, ↓ 2:05 h[8]

Przypisy

  1. Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [dostęp 2020-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
  2. Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
  3. a b c d e Władysław Cywiński, Granaty. Tatry. Przewodnik szczegółowy, tom 18, Poronin: Wyd. Górskie, 2013, ISBN 978-83-7104-046-7.
  4. a b Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wyd. „WiT” S.c., 2 ISBN 83-89580-00-4.
  5. a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd.13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  6. Dozwolone rejony wspinaczkowe w TPN [dostęp 2018-12-28].
  7. Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część II. Zawrat – Żółta Turnia. Warszawa: Sport i Turystyka, 1951.
  8. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
Żólta Turnia A.jpg
Autor: Adam Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żółta Turnia
Dolina Pańszczyca i Żółta Turnia.jpg
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY 3.0
Widok na Dolinę Pańszczycę i Żółtą Turnię ze szlaku z Krzyżnego do Murowańca
Czarny Staw Gąsienicowy - panoramio.jpg
(c) Hanc Tomasz, CC BY-SA 3.0
Czarny Staw Gąsienicowy
Żółta Turnia i Granaty.jpg
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY 3.0
Żółta Turnia i Granaty z Doliny Gąsienicowej
Żółta Turnia a2.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Żółta Turnia (High Tatras)