Żółta Turnia
 Żółta Turnia – widok z Hali Gąsienicowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość | 2087 m n.p.m. |
| Pierwsze wejście | 1864 |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°14′03″N 20°01′47″E/49,234167 20,029722 | |
Żółta Turnia (niem. Gelber Berg, słow. Paňščická veža, węg. Sárga-hegy[1]) – wznoszący się na 2087 m n.p.m. szczyt w północnej grani Skrajnego Granatu w polskich Tatrach Wysokich. Grań ta oddziela Dolinę Gąsienicową od Pańszczycy[2].
Topografia
Od sąsiedniego na południe Wierchu pod Fajki (ok. 2135 m) masyw Żółtej Turni oddziela Żółta Przełęcz (2026 m). W północnym kierunku przedłużeniem Żółtej Turni jest porośnięty kosodrzewiną, a niżej lasem długi grzbiet kończący się w widłach Pańszczyckiego Potoku i Suchej Wody w dolnej części Pańszczycy[3].
Na najwyższym wierzchołku Żółtej Turni grzbiet ten rozgałęzia się na dwa ramiona. Orograficznie prawe – będące głównym ramieniem wododziałowym Żółtej Turni – to Zadni Upłaz, poniżej którego znajdują się Dubrawiska[4]. Pomiędzy obydwa grzbiety wcięta jest depresja, niżej przechodząca w Żółty Żleb, często błędnie nazywany Pańszczyckim Żlebem (nie znajduje się w Pańszczycy, lecz w Dolinie Gąsienicowej). Spływa nim Żółty Potok[3].
Opis masywu
Nazwa szczytu związana jest z porastającym go jasnożółtym porostem, wielosporkiem jaskrawym (Acarospora oxytona). Od północnej strony Żółta Turnia posiada charakterystyczny kształt rozłożystej piramidy, zbudowanej z granitoidów i twardych piaskowców kwarcytowych[5]. Skały te budują cały masyw, na uwagę zasługuje Pańszczycka Skałka, która zbudowana jest z wapieni. Odporne na wietrzenie skały krzemianowe spowodowały, że górna granica lasu jest tutaj obniżona o około 150 m. kosodrzewina porasta zbocza Żółtej Turni na wysokości około 1450–1750 m. W gąszczu kosodrzewiny występują pojedyncze limby[3].
 |  Widok na Żółtą Turnię i dolinę Pańszczycę ze szlaku na Krzyżne |  Widok z Wierchu pod Fajki |  (c) Hanc Tomasz, CC BY-SA 3.0 Widok znad Czarnego Stawu Gąsienicowego |
Turystyka i taternictwo
Po 1860 r. Żółta Turnia była odwiedzana przez turystów[5], nigdy jednak nie była popularna[3]. Obecnie jest zamknięta zarówno dla turystów, jak i taterników[6]. Przed zamknięciem jej przez Tatrzański Park Narodowy był to szczyt popularny wśród adeptów wspinaczki skalnej. Przechodzili oni głównie 2 drogi wspinaczkowe: Żebro Pietscha i grań Żółtej Igły, a nieliczni instruktorzy taternictwa także skalne fragmenty zachodniego zbocza. Według Władysława Cywińskiego na zamknięciu Żółtej Turni taternicy niewiele stracili[3].
Przez szczyty grani, w której się znajduje nie ma żadnych szlaków turystycznych, jedynie północnymi zboczami Żółtej Turni przebiega żółty szlak z Doliny Gąsienicowej na Krzyżne[4].
Pierwsze wejścia:
- letnie – Maksymilian Nowicki i Jędrzej Wala (starszy) w 1864 r., drugie: Eugeniusz Janota z towarzyszami 2 sierpnia 1867 r., trzecie: trzy nieznane turystki w 1867 r.,
- zimowe – Mieczysław Karłowicz i Roman Kordys, 15 lutego 1908 r.[7]
18 sierpnia 1931 r. Państwowy Instytut Meteorologiczny ustawił na szczycie przyrząd do mierzenia opadów atmosferycznych, pierwszy w Tatrach Wysokich.
Szlaki turystyczne
– północnymi zboczami Żółtej Turni (przez Dubrawiska) i dalej przez dolinę Pańszczycę obok Czerwonego Stawu przebiega szlak z Doliny Gąsienicowej na Krzyżne. Czas przejścia: 2:45 h, ↓ 2:05 h[8]
Przypisy
- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [dostęp 2020-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c d e Władysław Cywiński, Granaty. Tatry. Przewodnik szczegółowy, tom 18, Poronin: Wyd. Górskie, 2013, ISBN 978-83-7104-046-7.
- ↑ a b Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wyd. „WiT” S.c., 2 ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd.13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Dozwolone rejony wspinaczkowe w TPN [dostęp 2018-12-28].
- ↑ Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część II. Zawrat – Żółta Turnia. Warszawa: Sport i Turystyka, 1951.
- ↑ Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
Linki zewnętrzne
- Żółta Turnia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 826.
Media użyte na tej stronie
Autor:
- Tatry mapa 2.png: ToSter 2 września 2008
- Poland location map white.svg,
- Poland location map.svg: NordNordWest
- derivative work: Mareklug Mareklug
Mapa Tatr
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
- Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
- Geographic limits of the map:
- N: 50.0° N
- S: 44.25° N
- W: 16.0° E
- E: 27.5° E
- GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
- GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
- GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
- Relief: SRTM30plus.
- Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Żółty szlak turystyczny.
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY 3.0
Widok na Dolinę Pańszczycę i Żółtą Turnię ze szlaku z Krzyżnego do Murowańca
Autor: Krzysztof Dudzik (User:ToSter), Licencja: CC BY 3.0
Żółta Turnia i Granaty z Doliny Gąsienicowej