Żółwinek austriacki

Żółwinek austriacki

Eurygaster austriaca
(Schrank, 1776)
Imago
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	pluskwiaki
Podrząd	pluskwiaki różnoskrzydłe
Nadrodzina	tarczówki
Rodzina	żółwinkowate
Podrodzina	Eurygastrinae
Rodzaj	Eurygaster
Gatunek	żółwinek austriacki
Synonimy Cimex austriacus Schrank, 1776 Cimex frischii Goeze, 1778 Cimex schrankii Goeze, 1778 Cimex fuscocucullatus Goeze, 1778 Cimex nigrocucullatus Goeze, 1778 Cimex aethiops Goeze, 1778 Cimex truncatus Goeze, 1778 Cimex secalinus Geoffroy in Fourcroy, 1785 Cimex cappatus Geoffroy in Fourcroy, 1785 Cimex fuscus Gmelin, 1790 Cimex cucullatus Gmelin, 1790 Cimex carinatus Cyrillus, 1791 Tetyra nigra Fabricius, 1803 Eurygaster hottentotus var. communis Fieber, 1861 Eurygaster hottentotus var. lineata Fieber, 1861 Eurygaster hottentotus var. nigricans Fieber, 1861 Eurygaster hottentotus var. signata Fieber, 1861 Eurygaster ligneus Vollenhoven, 1863 Eurygaster hottentota var. picta Antessanty, 1891 Eurygaster nigrocucullata var. eurhemia Kirkaldy, 1909 Eurygaster nigrocucullata var. fuscescens Kirkaldy, 1909 Eurygaster nigrocucullatus ab. rufa Péneau, 1911 Eurygaster nigrocucullatus var. vittata Péneau, 1911 Eurygaster austriaca seabrai China, 1938 Eurygaster austriacus f. marginata Kupka, 1944 Eurygaster austriaca var. calligera Wagner, 1951 Eurygaster austriaca var. extensa Wagner, 1951 Eurygaster austriaca var. ornata Wagner, 1951 Eurygaster austriaca var. purpurascens Wagner, 1951 Eurygaster austriaca ab. ochroleuca Halászfy, 1959 Eurygaster austriaca austriaca f. simulata Stichel, 1960 Eurygaster austriacus var. seminigra Lodos, 1960 Eurygaster austriaca seabrai f. rubra Fuente, 1974 Eurygaster austriaca seabrai f. pseudomarginata Fuente, 1974

Żółwinek austriacki^[1][2] (Eurygaster austriaca) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny żółwinkowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki. Żeruje na wiechlinowatych. W strefie lasostepu notowany jest jako szkodnik zbóż.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1776 roku przez Franza de Paulę von Schranka pod nazwą Cimex austriacus. Jako miejsce typowe wskazano Linz w Austrii^[3].

Morfologia

Forma jasna

Forma ciemna

Pluskwiak o owalnym, lekko wydłużonym ciele długości od 11 do 14 mm. Ubarwienie wierzch ciała jest zmienne, od żółtobrązowego do prawie czarnego^[4][5], czasem z odcieniem rudym^[6]. Wierzch ciała zwykle ma kolor niemal jednolity, ale środkiem tarczki i przedplecza biegnie uwypuklona, jasna linia, często będąca jedynym wyraźnym fragmentem rysunku. Oprócz niej mniej lub bardziej widoczne u ciemniejszych osobników są jasne plamy boczne na przedzie tarczki^[4][5][1]. U osobników jasnych często występuje drobne ciemniejsze plamkowanie^[1]. Punktowanie ciała jest wyraźne, gęste i drobne^[4]. Głowa ma kształt tak długiego jak szerokiego trójkąta^[6] i odznacza się nadustkiem znacznie krótszym od policzków, które to z przodu nadustka stykają się ze sobą lub zbliżają mocno do siebie, pozostawiające jedynie wąskie wcięcie^[6][4][2]. U podstawy tarczki znajduje się wyraźne wysklepienie o półokrągłym kształcie^[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest dobrze widoczna patrząc od góry^[4][5].

Biologia i ekologia

Owad ten jest mezofilem^[6]. Zasiedla suche i ciepłe stanowiska^[4][5], w tym suche łąki, polany, murawy, ugory, przydroża, przytorza^[1] i pola uprawne^[6]. Jest oligofagicznym fitofagiem ssącym soki z traw^[4][5][6]. Postacie dorosłe ukazują się w kwietniu lub na początku maja, kiedy to temperatury osiągają około 20°C. Kopulacje odbywają się w maju, po okresie wiosennego żerowania. W czerwcu samice składają na łodygach i spodnich stronach liści roślin żywicielskich jaja. Są one kuliste, średnicy około 1 mm, początkowo jasnozielone, później brązowe. Składane są w złożu, zwykle w postaci dwóch szeregów. Pojedyncza samica złożyć ich może od 20 do 28. Rozwój zarodkowy trwa dwa tygodnie. Rozwój larwalny zajmuje około miesiąca i występuje w nim pięć stadiów, z których pierwsze jest osiadłe, a pozostałe wędrujące. Osobniki dorosłe nowego pokolenia pojawiają się w lipcu. Między sierpniem a październikiem migrują na zimowiska na obszary zalesione. Zimują pod opadłym listowiem, wojłokiem oraz u podstaw pni i krzewów^[6][2].

Żółwinek ten pada ofiarą muchówek z rodziny rączycowatych należących do gatunków Cistogaster globosa, Clytiomya sola, Cylindromyia auriceps, Cylindromyia intermedia, Eliozeta helluo, Elomya lateralis, Gymnosoma rotundatum i Phasia subcoleoptrata oraz parazytoidalnych błonkówek z rodziny tybelakowatych należących do gatunków Trissolcus cultratus, Trissolcus grandis, Trissolcus semistriatus i Trissolcus vassilliewi^[7][6].

Rozprzestrzenienie

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Danii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji^[8]. Z Afryki Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji stwierdzono jego występowanie w anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanie i Kazachstanie^[9]. W Polsce jest szeroko rozmieszczony, ale najrzadziej spotykany spośród przedstawicieli rodzaju^[4][5].

Znaczenie gospodarcze

W strefie lasostepu owad ten notowany jest jako szkodnik zbóż, w tym pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, kukurydzy i sorga. Jego żerowanie na kłosach może prowadzić do powstawania mniejszych ziaren, z których mąka nie nadaje się do zastosowania w piekarnictwie. Gatunek ten jest jednak zwykle mało liczebny, ma mniejszą zdolność rozrodczą i pojawia się później, w związku z czym stanowi znacznie mniejsze zagrożenie niż pokrewny Eurygaster integriceps^[6].

Przypisy