Żółwinek austriacki

Żółwinek austriacki
Eurygaster austriaca
(Schrank, 1776)
Ilustracja
Imago
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Nadrodzina

tarczówki

Rodzina

żółwinkowate

Podrodzina

Eurygastrinae

Rodzaj

Eurygaster

Gatunek

żółwinek austriacki

Żółwinek austriacki[1][2] (Eurygaster austriaca) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny żółwinkowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki. Żeruje na wiechlinowatych. W strefie lasostepu notowany jest jako szkodnik zbóż.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1776 roku przez Franza de Paulę von Schranka pod nazwą Cimex austriacus. Jako miejsce typowe wskazano Linz w Austrii[3].

Morfologia

Forma jasna
Forma ciemna

Pluskwiak o owalnym, lekko wydłużonym ciele długości od 11 do 14 mm. Ubarwienie wierzch ciała jest zmienne, od żółtobrązowego do prawie czarnego[4][5], czasem z odcieniem rudym[6]. Wierzch ciała zwykle ma kolor niemal jednolity, ale środkiem tarczki i przedplecza biegnie uwypuklona, jasna linia, często będąca jedynym wyraźnym fragmentem rysunku. Oprócz niej mniej lub bardziej widoczne u ciemniejszych osobników są jasne plamy boczne na przedzie tarczki[4][5][1]. U osobników jasnych często występuje drobne ciemniejsze plamkowanie[1]. Punktowanie ciała jest wyraźne, gęste i drobne[4]. Głowa ma kształt tak długiego jak szerokiego trójkąta[6] i odznacza się nadustkiem znacznie krótszym od policzków, które to z przodu nadustka stykają się ze sobą lub zbliżają mocno do siebie, pozostawiające jedynie wąskie wcięcie[6][4][2]. U podstawy tarczki znajduje się wyraźne wysklepienie o półokrągłym kształcie[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest dobrze widoczna patrząc od góry[4][5].

Biologia i ekologia

Owad ten jest mezofilem[6]. Zasiedla suche i ciepłe stanowiska[4][5], w tym suche łąki, polany, murawy, ugory, przydroża, przytorza[1] i pola uprawne[6]. Jest oligofagicznym fitofagiem ssącym soki z traw[4][5][6]. Postacie dorosłe ukazują się w kwietniu lub na początku maja, kiedy to temperatury osiągają około 20°C. Kopulacje odbywają się w maju, po okresie wiosennego żerowania. W czerwcu samice składają na łodygach i spodnich stronach liści roślin żywicielskich jaja. Są one kuliste, średnicy około 1 mm, początkowo jasnozielone, później brązowe. Składane są w złożu, zwykle w postaci dwóch szeregów. Pojedyncza samica złożyć ich może od 20 do 28. Rozwój zarodkowy trwa dwa tygodnie. Rozwój larwalny zajmuje około miesiąca i występuje w nim pięć stadiów, z których pierwsze jest osiadłe, a pozostałe wędrujące. Osobniki dorosłe nowego pokolenia pojawiają się w lipcu. Między sierpniem a październikiem migrują na zimowiska na obszary zalesione. Zimują pod opadłym listowiem, wojłokiem oraz u podstaw pni i krzewów[6][2].

Żółwinek ten pada ofiarą muchówek z rodziny rączycowatych należących do gatunków Cistogaster globosa, Clytiomya sola, Cylindromyia auriceps, Cylindromyia intermedia, Eliozeta helluo, Elomya lateralis, Gymnosoma rotundatum i Phasia subcoleoptrata oraz parazytoidalnych błonkówek z rodziny tybelakowatych należących do gatunków Trissolcus cultratus, Trissolcus grandis, Trissolcus semistriatus i Trissolcus vassilliewi[7][6].

Rozprzestrzenienie

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Danii, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji[8]. Z Afryki Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji stwierdzono jego występowanie w anatolijskiej części Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanie i Kazachstanie[9]. W Polsce jest szeroko rozmieszczony, ale najrzadziej spotykany spośród przedstawicieli rodzaju[4][5].

Znaczenie gospodarcze

W strefie lasostepu owad ten notowany jest jako szkodnik zbóż, w tym pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, kukurydzy i sorga. Jego żerowanie na kłosach może prowadzić do powstawania mniejszych ziaren, z których mąka nie nadaje się do zastosowania w piekarnictwie. Gatunek ten jest jednak zwykle mało liczebny, ma mniejszą zdolność rozrodczą i pojawia się później, w związku z czym stanowi znacznie mniejsze zagrożenie niż pokrewny Eurygaster integriceps[6].

Przypisy

  1. a b c d Eurygaster austriaca – Żółwinek austriacki. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-25].
  2. a b c Żółwinek austriacki. Eurygaster austriaca (Schrank, 1778). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2022-06-12].
  3. F. von P. Schrank: Beyträge zur Naturgeschichte. Leipzig: Fritsch, 1776, s. 78.
  4. a b c d e f g h i Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2012.
  5. a b c d e f Jerzy Adrian Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 13: Puklicowate – Acanthosomatidae, żółwinkowate – Scutelleridae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
  6. a b c d e f g h i M.N. Berim, Eurygaster austriaca Schrank - Sunn Pest, A.N. Afonin i inni red., [w:] Interactive Agricultural Ecological Atlas of Russia and Neighboring Countries. Economic Plants and their Diseases, Pests and Weeds [online], 2003–2009 [dostęp 2022-05-30].
  7. Ekkehard Wachmann, Albert Melber, Jürgen Deckert: Wanzen. Band 4: Pentatomomorpha II: Pentatomoidea: Cydnidae, Thyreocoridae, Plataspidae, Acanthosomatidae, Scutelleridae, Pentatomidae. (= Die Tierwelt Deutschlands und der angrenzenden Meeresteile nach ihren Merkmalen und nach ihrer Lebensweise. 81. Teil). Goecke & Evers, Keltern, 2008. ISBN 978-3-937783-36-9.
  8. Eurygaster austriaca (Schrank, 1776). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-06-12].
  9. Berend Aukema (red.): Eurygaster austriaca (Schrank, 1776). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-06-12].

Media użyte na tej stronie

2021 07 27 Eurygaster austriaca.jpg
Autor: Slimguy, Licencja: CC BY 4.0
Schildwanze Eurygaster austriaca am 27. Juli 2021 in der Schwetzinger Hardt
2021 07 30 Eurygaster austriaca 1b.jpg
Autor: Slimguy, Licencja: CC BY 4.0
Schildwanze Eurygaster austriaca, am 30. Juli 2021 in der Schwetzinger Hardt an Besenginster gefunden
1397 Eurygaster austriaca.jpg
Autor: Anna N Chapman, Licencja: CC0
Eurygaster austriaca, Nea Makri 190 05, Greece, Apr 2, 2021, 1:59 PM, 38.089812 23.976457.