Żętyca

Żętyca[a], żentyca[b] (gwarowo zyntyca[1], zintyca, zimbora) – serwatka z mleka owczego ściętego podpuszczką, otrzymywana przy wyrabianiu oscypków i bundzu z mleka owczego, popularna wśród górali karpackich. Ma barwę białą lub lekko kremową.

Jest to, podobnie jak serwatka z mleka krowiego, pozostałość po ścięciu mleka podpuszczką, która ścina większość białek – z nich właśnie powstaje bundz. Pita jest przede wszystkim na halach, mocno schłodzona i świeża (słodka) lub skwaszona po kilku dniach. W XIX wieku stosowana była jako środek leczący drogi oddechowe, szczególnie gruźlicę[2] (brak potwierdzenia właściwości leczniczych). U nieprzyzwyczajonych do niej osób może wywołać działanie przeczyszczające (podobnie jak serwatka lub maślanka).

28 września 2005 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wpisało żentycę na listę polskich produktów tradycyjnych[3]. Napój ten powinien mieć zawartość wody od 60% do 70%, tłuszczu od 3% do 4% (żętyca owcza) lub od 2 do 3% (żętyca owczo-krowia) i soli do 0,5%[3].

Wyraz „żętyca” można również spotkać w postaci „żentyca”, nienotowanej w słownikach normatywnych[4].

Uwagi

  1. ↑ pisownia według Wielkiego słownika ortograficznego PWN
  2. ↑ nienormatywna pisownia użyta na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Przypisy

  1. ↑ Magda Krämer: Zakopane. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 1. ISBN 978-83-7073-483-1.
  2. ↑ Magda Krämer: Zakopane. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 26. ISBN 978-83-7073-483-1.
  3. ↑ a b Żentyca. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2010-07-13].
  4. ↑ Katarzyna Kłosińska, Żętyca, [w:] Poradnia językowa PWN [online], sjp.pwn.pl, 31 stycznia 2016 [dostęp 2016-03-19].

Bibliografia

  • Maciej Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Wyd. drugie. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1986, s. 216. ISBN 83-225-0106-4.