Żabieńcowce

Żabieńcowce

(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0 Żabieniec babka wodna
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Nazwa systematyczna
Alismatales R. Br. ex Bercht. & J. Presl Přir. Rostlin: 271. Jan-Apr 1820

Aponogeton distachyos

Zantedeschia aethiopica

(c) Jörg Hempel, CC BY-SA 3.0 de

Osoka aloesowata

Rdestnica przeszyta

Żabieńcowce (Alismatales Dumort.) – rząd roślin zielnych, wodnych lub błotnych należących do klasy jednoliściennych. Należą tu jedyne rośliny okrytonasienne występujące w morzach. W obrębie rzędu wyróżnia się 14 rodzin z 166 rodzajami i ok. 4,5 tysiąca gatunków. Do cech charakterystycznych przedstawicieli tej rodziny należą: brak mykoryzy (z wyjątkiem niektórych obrazkowatych), ziarna skrobi (amyloplasty) takiego samego typu jak u paprotników, pylniki umieszczone po zewnętrznej stronie nitki pręcikowej, komórki tapetum ameboidalne, szyjki słupka liczne, znamię zwykle suche, bielmo helobialne, zarodek i liścień duży, siewki z dobrze rozwiniętym hipokotylem i korzeniem. Znaczne różnice między rodzinami w budowie organów generatywnych związane są z przystosowaniem do różnych siedlisk, w szczególności kwiaty i kwiatostany uproszczone są u roślin podwodnych. U takich przedstawicieli występują też specyficzne przystosowania do zapylania pod wodą – wytwarzane są np. nitkowate ziarna pyłku, rośliny często rozmnażają się wegetatywnie^[2].

Morfologia

Pokrój

Zwykle rośliny zielne (byliny, rzadko rośliny roczne^[3]), kłączowe i zasiedlające środowisko wodne^[4] (także morskie) lub bagienne^[3].

Liście

Zazwyczaj naprzemianległe o równoległym lub łukowatym unerwieniu, zwykle z podstawą rozwiniętą w pochwy liściowe. Charakterystyczne są łuski śródpochwowe w kącie liści^[4]. Liście pojedyncze lub złożone (u niektórych obrazkowatych), zwykle całobrzegie lub klapowane. Często zróżnicowane na nibyogonek liściowy i nibyblaszkę^[3].

Kwiaty

Zebrane w szczytowy kwiatostan na długiej i bezlistnej osi^[4] (kłos, kolba, grono, wiecha), czasem kwiaty pojedyncze. Podsadka czasem okazała, natomiast przysadek zwykle brak^[3]. Kwiaty promieniste lub dwubocznie symetryczne, zwykle z trójlistkowymi okółkami listków okwiatu. Słupkowie apokarpijne z zalążkami umieszczonymi laminarnie^[4]. Pręciki pojedyncze, trzy lub w dwóch okółkach po dwa, po trzy, rzadziej większa ich liczba, nawet do ok. 100. Nitki pręcików krótkie, zwykle wolne^[3].

Owoc

Mieszek lub orzeszek^[4], jagody lub torebki, czasem tworzące owoce zbiorowe^[3]. W nasionach bielmo helobialne, zarodek duży i zielony^[4].

Systematyka

W różnych systemach klasyfikacyjnych zaliczano tu różne rodziny. W systemie Reveala rząd obejmuje najbliżej spokrewnione rodziny żabieńcowatych i limnocharysowatych. Cronquist (1988) zaliczał tu także łączniowate (pomijając siostrzane dla nich żabiściekowate). W systemie APG II (2003) i APG III (2009) rząd ten został rozszerzony o bazalne rodziny obrazkowatych i kosatkowatych. W systemie APG III zrezygnowano z wyróżniania rodziny limnocharysowatych (Limnocharitaceae), obecnej jeszcze w APG II (jej utrzymywanie zmieniało żabieńcowate w takson parafiletyczny). W systemie APG IV (2016) wyodrębniono Maundiaceae (dla jednego rodzaju z dotychczasowej rodziny świbkowatych Juncaginaceae)^[2][5].

Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Pozycja żabieńcowców Alismatales w obrębie kladu jednoliściennych^[2]

Podział żabieńcowców na rodziny i ich powiązania filogenetyczne^[2]

System Reveala (2007)

James L. Reveal jako współtwórca systemu APG II dzieli taksony analogicznie do przedstawionych wyżej powiązań filogenetycznych, jednak definiuje wąsko rząd i niektóre rodziny w jego obrębie. Rząd żabieńcowców (według ujęcia APG II i APW) podnosi do rangi podklasy Alismatidae Takht. i dzieli na 5 rzędów: tatarakowce (Acorales), obrazkowce (Arales), kosatkowce (Tofieldiales), rdestnicowce (Potamogetonales) i żabiściekowce (Alismatales)^[6].

Pozycja systematyczna rzędu

Gromada: rośliny naczyniowe (Tracheophyta), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa okrytonasienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa Alismatidae Takht., nadrząd Aranae Thorne ex Reveal, rząd żabieńcowce Alismatales R. Br. ex Bercht. & J. Presl.

Podział rzędu

• limnocharysowate Limnocharitaceae Takht. ex Cronquist
• żabieńcowate Alismataceae Vent.
• łączniowate Butomaceae Mirb.
• żabiściekowate Hydrocharitaceae Juss.
• jezierzowate Najadaceae Juss.

System Takhtajana (2009)

W systemie Armena Tachtadżiana z 2009 rząd Alismatales obejmował tylko dwie rodziny – żabieńcowate Alismataceae i limnocharysowate Limnocharitaceae. Rząd klasyfikowany był do nadrzędu Alismatanae wspólnie z rzędami Hydrocharitales i rdestnicowców Potamogetonales, tak że nadrząd obejmował wszystkie rośliny klasyfikowane do rzędu Alismatales w ujęciu systemów APG^[7].

System Cronquista (1981)

Pozycja rzędu w systemie

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), klasa: jednoliścienne Liliopsida, podklasa: Alismatidae, rząd: żabieńcowce Alismatales.

Podział rzędu

• podrząd: Alismatineae Engl.
  • rodzina: żabieńcowate (Alismataceae Vent.)
  • rodzina: limnocharysowate (Limnocharitaceae Takht. ex Cronquist)
  • rodzina: łączniowate (Butomaceae L.)

Przypisy