Żabieniec lancetowaty

Żabieniec lancetowaty
Ilustracja
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządżabieńcowce
Rodzinażabieńcowate
Rodzajżabieniec
Gatunekżabieniec lancetowaty
Nazwa systematyczna
Alisma lanceolatum With.
Arr. Brit. Pl. (ed. 3) 2: 362 (1796)
Synonimy
  • Alisma plantago-aquatica var. lanceolatum (With.) Lej.
  • Alisma plantago-aquatica var. stenophyllum Asch. & Graebn.
  • Alisma plantago-aquatica f. stenophyllum (Asch. & Graebn.) Buchenau
  • Alisma plantago-aquatica f. aquaticum Glück
  • Alisma plantago-aquatica f. terrestris Glück
  • Alisma stenophyllum Sam.
  • Alisma plantago-aquatica f. pumilum Glück[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Żabieniec lancetowaty (Alisma lanceolatum With.) – gatunek błotnych roślin zielnych z rodziny żabieńcowatych (Alismataceae). Występuje naturalnie w Europie, Makaronezji, północno-zachodniej Afryce, na Syberii, Kaukazie, w zachodniej i środkowej Azji oraz w Chinach i na subkontynencie indyjskim. Introdukowany lub zawleczony do Nowej Zelandii, Oregonu, Kalifornii, środkowego Chile[3] oraz południowej Australii[5]. W Polsce rodzimy, rzadki[6].

Morfologia

Pokrój
Wzniesione rośliny zielne o wysokości od 20 do 60 (90) cm[7].
Liście
Liście nawodne, zielono-modre, o blaszce wąsko-eliptycznej do jajowato-lancetowatej[7], ostrej, o wymiarach 6–7,5×1–1,4 cm, ostro zwężającej się w dłuższy ogonek[8].
Kwiaty
Zebrane w wiechę, składającą się w każdym okółku z (3–) 4–6 rozgałęzień i szypułek, osiągającą długość 30–40 cm. Kwiaty różowopurpurowe do bladofioletowych, z przodu spiczasto wyciągnięte, o średnicy około 1,2 cm. Szypułki smukłe, o długości 1,5–1,8 (2,2) cm. Przysadki trójkątno-jajowate, zaostrzone, o długości 5–10 mm. Działki kielicha trójkątno-jajowate, o wymiarach 3×2 mm, z błoniastymi brzegami, ostre. Płatki korony błoniaste, podłużne, o wymiarach 5–6×2–2,5 mm, ostre. Kwiaty obupłciowe, 6-pręcikowe. Nitki pręcików o długości około 2 mm. Główki pręcików eliptyczno-podłużne. Zalążnie o długości około 1 mm, nagie. Szyjki słupków dłuższe od zalążni, wzniesione.
Owoce
Odwrotnie jajowate, jasnobrązowe niełupki o długości 2–2,5 mm, z 1 lub 2 bruzdami. Nasiona podłużne, o długości około 1,5 mm, czerwonawo-brązowe[8].

  • Pokrój

  • Liść

  • (c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0

    Kwiatostan

  • Owoce

Gatunki podobne
Żabieniec babka wodna, od którego różni się przede wszystkim kształtem blaszek liściowych i kolorem płatków korony kwiatu[9].

Biologia i ekologia

Żabieniec lancetowaty jest wieloletnią, błotnopączkową rośliną zielną. Zasiedla brzegi rzek i zbiorników wodnych. Kwitnie po wynurzeniu liści[10], od czerwca do sierpnia[7]. Rośliny z tego gatunku są roślinami żywicielskimi dla mszycowatych z gatunku Rhopalosiphum nymphaeae[11]. Liczba chromosomów 2n = 26, (28, 34, 36)[7].

Zagrożenie i ochrona

Gatunek na obszarze Polski uznany za narażony (kategoria zagrożenia V (VU)), umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z 2006 roku [12] i 2016 roku[13] oraz w Polskiej czerwonej księdze roślin z 2014 roku[14].

Nie podlega ochronie gatunkowej na podstawie przepisów prawa krajowego[15], nie został również uznany za ważny dla Unii Europejskiej w dyrektywie siedliskowej. Występuje w siedliskach przyrodniczych, będących przedmiotem systemu ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego "Natura 2000"[16].

Zastosowanie

Żabieniec lancetowaty bywa uprawiany jako ozdoba brzegów stawów i oczek wodnych. Nie wymaga żadnej opieki[10]. Jest inwazyjny i często traktowany jako chwast, szczególnie w uprawach ryżu[17].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).
  3. ↑ a b Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-01-23].
  4. ↑ Alisma lanceolatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. ↑ NRM Biosecurity Policy: Alisma lanceolatum. Government of South Australia. [dostęp 2011-01-23].
  6. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
  7. ↑ a b c d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 528. ISBN 978-83-01-14342-8.
  8. ↑ a b Flora of Pakistan. Alismataceae: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23].
  9. ↑ Joseph M. DiTomaso: Aquatic and Riparian Weeds of the West. Davis, CA: ANR Communication Services, 2003, s. 142. ISBN 1-879906-59-7.
  10. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 74, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  11. ↑ Victor Frank Eastop: Aphids on the world's herbaceous plants and shrubs. Chichester: Wiley, 2006, s. 42. ISBN 978-0-471-48973-3.
  12. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  13. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  14. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  15. ↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764
  16. ↑ Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 (pol.). Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2011-01-23].
  17. ↑ Weeds Australia. Weed Identification: Alisma lanceolatum. [dostęp 2011-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-26)].

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Alisma lanceolatum sl5.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leaves

Taxonym: Alisma lanceolatum ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9; det. Gergely Király 2015-06-07
Location: Dolomite hills to the south of Öskü, Veszprém County, Hungary - ca. 200 m a.s.l.

Habitat: wet meadows
Alisma lanceolatum in rehovot vernal pool (8).JPG
Autor: Yuvalr, Licencja: CC BY-SA 4.0
Alisma lanceolatum flowering, in rehovot vernal pool
Alisma lanceolatum sl10.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Infructescence

Taxonym: Alisma lanceolatum ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Rohrlusswiesen/Mitterluss near Gattendorf, district Neusiedl am See, Burgenland, Austria - ca. 130 m a.s.l.

Habitat: wet meadows
AlismaLanceolatum2.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Lanceleaf water plantain, Alisma lanceolatum, part of inflorescence and enlarged single blossom.
AlismaLanceolatum.jpg
(c) Christian Fischer, CC BY-SA 3.0
Flowering habitus and single blossom of Lanceleaf water plantain, Alisma lanceolatum.