Żabnicokształtne

Żabnicokształtne
Lophiiformes[1]
Garman, 1899
Ilustracja
Żabnica (Lophius piscatorius)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

żabnicokształtne

Żabnicokształtne[2], nogopłetwe[3] (Lophiiformes) – rząd morskich ryb promieniopłetwych (Actinopterygii), charakteryzujących się wielką paszczą i obecnością wiciowatego wabika umieszczonego na głowie ryby. W zapisie kopalnym znane są z morskich osadów dolnego eocenu. Współcześnie występują w wodach oceanicznych strefy tropikalnej, subtropikalnej i umiarkowanej.

Cechy charakterystyczne

Ciało większości żabnicokształtnych jest spłaszczone grzbietobrzusznie. Duża głowa zakończona szeroko rozwierającą się paszczą uzbrojoną w ostre zęby. Płetwy piersiowe zostały przekształcone w narząd ruchu umożliwiający pełzanie po dnie lub kępach roślin. Pierwszy promień płetwy grzbietowej niemal wszystkich gatunków znajduje się na głowie. Jest przekształcony w elastyczną wić (illicium) zakończoną wabikiem (esca), o różnym kształcie i budowie. Narząd ten wykorzystywany jest do wabienia ofiary. Znajdują się w nim narządy dotyku. U wielu gatunków brak płetw brzusznych. Otwory skrzelowe znajdują się zwykle za lub poniżej podstawy płetw piersiowych. Pęcherz pławny zamknięty lub nie występuje. Brak żeber i kości śródkruczej.

Rozmnażanie

U większości gatunków żabnicokształtnych występuje skrajnie silny dymorfizm płciowy, który jednocześnie łączy się z ogólnym trybem życia i samym rozmnażaniem. Samce od samic różnią się pod wieloma względami, przede wszystkim są wielokrotnie mniejsze i pozbawione wabika. Dodatkowo samce mają mocno zredukowany układ pokarmowy i nie są w stanie samodzielnie pobierać pokarmu. Jedyne dobrze rozwinięte zmysły to wzrok i węch.

Natychmiast po wykluciu samiec rozpoczyna poszukiwanie samicy. Ma na to ograniczony czas – jeśli jej nie znajdzie, padnie z głodu. Po znalezieniu samicy wgryza się w jej skórę, wypuszczając substancję rozpuszczającą tkankę. Ostatecznie samiec dosłownie przyrasta do miejsca gdzie się wgryzł. Jego układ krwionośny łączy się z tym samicy. Do tego wszystkie układy poza oddechowym i jądrami (wedle niektórych źródeł zostają tylko jądra) zostają zredukowane do zera. Samiec żyje nadal tworząc na skórze samicy „narośl” będącą podręcznym bankiem spermy. U niektórych gatunków na samicy może żyć nawet kilku samców.

Systematyka

Przedstawiciel rodziny antenariusowatych
Żabnica (Lophius piscatorius)
Ogcocephalus parvus

Rodziny zaliczane do żabnicokształtnych grupowane są w podrzędach:

Lophioidei (żabnicowce) – najstarsza grupa, uważana za takson siostrzany pozostałych, żyją przy dnie w strefie sublitoralnej:

Antennarioidei (antenariusowce, histrionowce) – występują na płytkim dnie litoralu, w gęstwinach wodorostów:

  • Antennariidaeantenariusowate
  • Tetrabrachiidae
  • Lophichthyidae
  • Brachionichthyidae

Ogcocephalioidei (maźnicowce) – w tym wyodrębniane czasem Ceratioidei (matronicowce) i Chaunacioidei – żyją w strefie batypelagialnej:

  • nadrodzina Chaunacioidea:
    • Chaunacidaechonaksowate
  • nadrodzina Ogcocephalioidea:
  • nadrodzina Ceratioidea – silnie zaznaczony dymorfizm płciowy, ryby głębinowe:
    • Caulophrynidae
    • Neoceratiidae
    • Melanocetidae
    • Himantolophidaemaszkarowate
    • Diceratiidae
    • Oneirodidae
    • Thaumatichthyidae
    • Centrophrynidae
    • Ceratiidaematronicowate
    • Gigantactinidae
    • Linophrynidae

Zobacz też

  • Ryby – wykaz rodzin.

Przypisy

  1. Lophiiformes, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Stanislav Frank: Wielki atlas ryb. Przekład: Henryk Szelęgiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
  3. Nikolski 1970 ↓, s. 477.

Bibliografia

  • Ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976, seria: Mały słownik zoologiczny.
  • Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
  • G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Franciszek Staff (tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Ogcocephalus parvus.jpg
Ogcocephalus parvusal Undersearch Research Program (NURP) Colle
Frogfish1.jpg
Autor: Jenny Huang z Taipei, Licencja: CC BY 2.0
frogfish
frogfish
Lophius piscatorius RO.jpg
Autor: riblje-oko.hr, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Picture of Lophius piscatorius