Żaglica

Żaglica

Istiophorus platypterus[1]
(Shaw, 1792)
© Citron, CC BY-SA 3.0
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	okoniokształtne
Podrząd	makrelowce
Rodzina	żaglicowate
Rodzaj	Istiophorus
Gatunek	żaglica
Synonimy Histiophorus dubius Bleeker, 1873 Histiophorus gladius (Bloch, 1793) Histiophorus immaculatus Rüppell, 1830 Histiophorus indicus Cuvier, 1832 Histiophorus orientalis Temminck & Schlegel, 1844 Istiophorus albicans (Latreille, 1804) Istiophorus amarui Curtiss, 1944 Istiophorus brookei Fowler, 1933 Istiophorus dubius Bleeker, 1873 Istiophorus eriquius Jordan & Ball, 1926 Istiophorus gladifer Lacepède, 1801 Istiophorus gladius (Bloch, 1793) Istiophorus gladius greyi Jordan & Evermann, 1926 Istiophorus gladus (Bloch, 1793) Istiophorus greyi Jordan & Evermann, 1926 Istiophorus greyii Jordan & Evermann, 1926 Istiophorus immaculatus (Rüppell, 1830) Istiophorus japonicus Jordan & Thompson, 1914 Istiophorus ludibundus Whitley, 1933 Istiophorus orientalis (Temminck & Schlegel, 1844) Istiophorus triactis Klunzinger, 1871 Makaira albicans Latreille, 1804 Scomber gladius Bloch, 1793 Xiphias platypterus Shaw, 1792 Xiphias velifer Bloch & Schneider, 1801
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
narażony na wyginięcie

Żaglica^[3], żaglica pacyficzna^[4] (Istiophorus platypterus) – gatunek morskiej ryby okoniokształtnej z rodziny żaglicowatych (Istiophoridae), najszybciej pływająca ryba świata, ceniony obiekt połowów sportowych i komercyjnych.

Taksonomia

Część systematyków uważa atlantycką populację tej ryby za odrębny gatunek Istiophorus albicans^[5][6]. Brak jednak dowodów genetycznych w regionie kontrolnym mtDNA, które by wykazywały, że atlantycki Istiophorus albicans i indopacyficzny I. platypterus są odrębnymi gatunkami^[2]. Pomimo tego, że od dawna większość^{[7][8][9][10][11]} autorów była za uznaniem jednego, kosmopolitycznego gatunku, w wielu publikacjach wymieniane były i są obydwa.

Występowanie

Gatunek kosmopolityczny szeroko rozprzestrzeniony i pospolity^[2] we wszystkich tropikalnych i umiarkowanych ciepłych wodach oceanicznych świata, a również w Morzu Śródziemnym i Czerwonym – jeśli przyjąć, że jest to jeden gatunek^[12]. Bardzo rzadko spotykany jest w kanale La Manche^[11]. Żyje w wodach pelagialnych, zwykle nadszelfowych, najczęściej na głębokości do 40 m^[2]. Odbywa długie wędrówki w głąb oceanów^[8], ale częściej jest spotykana w pobliżu wybrzeży lądu i wysp niż na pełnym morzu^[2][10].

Cechy morfologiczne

Żaglica czasami wystawia płetwę grzbietową ponad powierzchnię wody

Budowa ciała typowa dla żaglicowatych. Grzbiet niebieskawoszary, boki i brzuch srebrzystobiałe. W poprzek ciała przebiegają regularne pasy złożone z ciemnych plamek. Łuski duże, wyraźnie wydłużone. Płetwa grzbietowa – duża, długa i bardzo wysoka, znacznie przerastająca wysokość tułowia^[7][10] – ma niebieskie ubarwienie z czarnymi cętkami. Swoim kształtem przypomina duży żagiel, stąd zwyczajowa nazwa gatunku. Płetwa ta może być składana przez rybę do tyłu w podłużne zagłębienie. W czasie walki jest sztywno ustawiana, czasami wystawiana ponad powierzchnię wody^[9].

Promienie płetw brzusznych są bardzo długie, sięgające niemal otworu odbytowego^[7][13].

Opis płetw: D1 XLI–XLIV, D2 6–7, A1 IX–XIV, A2 7–8^[8]. Liczba kręgów, jak u wszystkich żaglicowatych, wynosi 24.

Przeciętna długość ciała wynosi 100–150 cm, maksymalna 348 cm^[13]. Waży zwykle od 10 do 40 kg^[8]. Maksymalna odnotowana masa ciała to 100,2 kg^[13].

Biologia i ekologia

Jest uznawana za najszybciej pływającą rybę świata^[14] – osiąga prędkość 100–130 km/h. Składa wówczas płetwę grzbietową w szczelinie na grzbiecie, a płetwę odbytową i brzuszne wzdłuż ciała^[8]. W czasie nagłych zwrotów rozpościera „żagiel”, by zapobiec poślizgowi^[10].

(c) Tropenmuseum, part of the National Museum of World Cultures, CC BY-SA 3.0

Żaglica w muzeum

Żaglice żyją w małych grupach złożonych z 3–30 osobników lub w parach, ale często są spotykane w luźnych zgrupowaniach rozprzestrzenionych na większym obszarze^[2].

Żywią się rybami, skorupiakami i głowonogami. Długim i cienkim rostrum ogłuszają i zabijają swoje ofiary. Tarło odbywają zwykle latem w otwartych wodach oceanu^[8].

Znaczenie dla człowieka

Żaglica jest cenionym obiektem połowów sportowych. Złowiona na wędkę walczy bardzo długo, często wyskakując wysoko ponad powierzchnię wody, aby uwolnić się od haka^[9][10]. Od połowy XX wieku jest też poławiana komercyjnie. Wykorzystywane jest mięso świeże, wędzone i mrożone. Używane do sashimi i sushi lub spożywane po upieczeniu^[13].

Połowy żaglicy w tonach od 1950 do 2009
(na podstawie danych FAO)

Przypisy