Żagwica listkowata

Żagwica listkowata
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

żagwiowce

Rodzina

Grifolaceae

Rodzaj

żagwica

Gatunek

żagwica listkowata

Nazwa systematyczna
Grifola frondosa (Dicks.) Gray
Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 643 (1821)
Many Grifola frondosa at the base of an oak tree.jpg
Klapperschwamm (1).jpg
(c) Thomas Pruß, CC BY-SA 3.0

Żagwica listkowata (Grifola frondosa (Dicks.) Gray) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Grifola, Grifolaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1785 r. James Dickson nadając mu nazwę Boletus frondosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1821 r. Samuel Frederick Gray, przenosząc go do rodzaju Grifola[1].

Synonimów naukowych posiada ponad 30[2].

Nazwa polska pojawiła się w pracy Stanisława Domańskiego i in. w 1967 r.[3] W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba siedź, huba gałęzista, żagiew gałęzista, żagiew krzaczasta, żagiew cykoriokształtna, wielogłówka listkowata[4].

Morfologia

Owocniki

Jednoroczne, duże do bardzo dużych, o średnicy od 20 do 60 cm, krzaczkowato rozgałęzione, złożone z wielu łopatkowatych kapeluszy wyrastających ze wspólnego pnia. Pojedyncze kapelusze językowate lub półokrągłe, płaskie, 4–10 cm średnicy, cienkie, kruche, o orzechowej, żółtooliwkowej barwie. Brzegi kapeluszy nierówne, powycinane, promieniście pomarszczone[5].

Rurki

2–3 mm długie, białawe, zbiegające po trzonie. Pory drobne, około 0,5 mm średnicy[5].

Miąższ

Cienki, do 0,5 cm gruby, biały, mięsisty. Zapach przyjemny, grzybowy, smak łagodny[5].

Zarodniki

Bezbarwne, szeroko owalne, z jednej strony nieco spłaszczone[5].

Występowanie i siedlisko

W Polsce żagwica listkowata jest rzadka. Do 2020 r. podano około 130 jej stanowisk[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – zagrożony wymarciem[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Belgii, Czechach, Niemczech, Danii, Estonii, Litwie, Norwegii, Holandii, Szwecji, Finlandii[4]. W latach 1983–2014 objęta była ochroną ścisłą, a od 2014 roku ochroną częściową. Dopuszczone jest pozyskiwanie owocników w celach gospodarczych po uzyskaniu stosownych zezwoleń[6].

Rośnie na korzeniach i u podstawy pni i martwych drzew, głównie dębów. Owocniki pojawiają się w sierpniu i wrześniu. Podobnie jak wachlarzowiec olbrzymi występuje na siedliskach antropogenicznych[5].

Znaczenie

Pasożyt. Grzyb jadalny[8], młode owocniki są bardzo smaczne i aromatyczne, jednakże ze względu na ochronę częściową, w Polsce jej zbieranie jest niezgodne z prawem. Starsze owocniki robią się łykowate i niestrawne[8]. Grzyb leczniczy: reguluje ciśnienie krwi, poziom glukozy, insuliny, cholesterolu. Pomaga też w leczeniu otyłości. Stosuje się go jako środek towarzyszący przy leczeniu raka i AIDS. Jest jednym z niewielu gatunków grzybów wielkoowocnikowych wykorzystywanych w medycynie[5].

Gatunki podobne

  • Żagiew wielogłowa (Polyporus umbellatus), której owocniki są osadzone na trzonkach centralnie, a ich barwa jest jaśniejsza, biaława do jasnoochrowej.
  • Wachlarzowiec olbrzymi (Meripilus giganteus), którego owocniki są dużo większe i szersze, złożone z większych kapeluszy. Poza tym pojawia się on na wielu gatunkach drzew, podczas gdy żagwica listkowata niemal wyłącznie na dębach.
  • jodłownica górska (Bondarzewia mesenterica), która rośnie u podstawy jodeł i odznacza się dużymi, kanciastymi i nierównymi porami, a jej owocniki podobnie jak u wachlarzowca, zbudowane są z większych i bardziej rozłożystych kapeluszy.

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2020-11-19] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  3. ↑ Stanisław Domański, Żagwiowate I (''Polyporaceae pileateae''), szczecinkowcowate i (''Mucronosporaceae pileateae''). Grzyby (Fungi) 2. Podstawczaki (Basidiomyces), bezblaszkowe (Aphyllophorales), LXIII (in Polish), Warszawa: PWN, 1965.
  4. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c d e f Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
  6. ↑ a b Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ a b Ladislav Hagara, Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 299, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC 903090511 [dostęp 2019-10-30].

Media użyte na tej stronie

Many Grifola frondosa at the base of an oak tree.jpg
Autor: Keith Miklas, Licencja: CC BY-SA 3.0
Many Grifola frondosa at the base of an oak
Klapperschwamm (1).jpg
(c) Thomas Pruß, CC BY-SA 3.0
Wikimedia Deutschland
The production, editing or release of this file was supported by the Community-Budget of Wikimedia Deutschland.
To see other files made with the support of Wikimedia Deutschland, please see the category Supported by Wikimedia Deutschland.
Eikhaas.JPG
(c) Pethan, CC-BY-SA-3.0
Grifola frondosa Eikhaas by Pethan 10-2004 Amelisweerd, Netherlands