Żankiel zwyczajny

Żankiel zwyczajny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządselerowce
Rodzinaselerowate
Rodzajżankiel
Gatunekżankiel zwyczajny
Nazwa systematyczna
Sanicula europaea L.
Sp. pl. 1:235. 1753
Pokrój

Żankiel zwyczajny (Sanicula europaea L.) – gatunek rośliny należący do rodziny selerowatych. Występuje w Europie i Azji (Kaukaz, Zakaukazie, Iran, Turcja, Ałtaj)[3]. W Polsce roślina dość pospolita zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich.

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, o wysokości do 50 cm, żeberkowana, bardzo słabo ulistniona (co najwyżej pojedynczy liść pod kwiatostanem).
Liście
Liście odziomkowe, okrągłe, dłoniasto złożone z pięciu zazębiających się 3-wrębnych odcinków o klinowatej nasadzie. Są błyszczące, długoogonkowe, nagie.
Kwiaty
Zebrane w baldachy złożone na szczycie łodygi. Główkowate baldaszki składają się z promienistych, 5-krotnych, drobnych kwiatów o białych lub różowych płatkach korony. Słupek dwukrotny z dwoma szyjkami, 5 pręcików wyrastających pomiędzy szyjkami słupka. Przeważnie przedprątne kwiaty, zapylane przez drobne owady.
Owoce
Z każdego kwiatu powstają dwie rozłupki z haczykami o długości 4-5 mm. Dzięki haczykom przyczepiają się do sierści zwierząt i ubrań ludzi.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: lasy liściaste i zarośla. Preferuje gleby zasobne w wapń i umiarkowanie wilgotne. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia[4]. Roślina miododajna, kwitnie od marca do czerwca. Nasiona rozsiewane przez zwierzęta (zoochoria).

Zastosowanie

Wykorzystywany był jako roślina lecznicza[5]. Ziele i liście (Herba Saniculae) stosowane były w medycynie ludowej. Zawierają saponiny, garbniki, olejki eteryczne. Stosowano je przeciwko krwawieniom i jako środek przyspieszający gojenie ran.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  4. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  5. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1051. ISBN 83-214-1305-6.

Bibliografia

  • Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  • Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

Media użyte na tej stronie