Żarki (województwo małopolskie)
| Artykuł | 50°4′59″N 19°21′0″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°7'N, 19°19'E, 50°4'57.32"N, 19°21'7.16"E |
| - błąd | 19549 m |
| Odległość | 5 m |
| wieś | |
 Żniwa w Żarkach, 1938 rok | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2014) | 3765[1] |
| Strefa numeracyjna | 32 |
| Kod pocztowy | 32-593[2] |
| Tablice rejestracyjne | KCH |
| SIMC | 0215893 |
Położenie na mapie gminy Libiąż _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Libiąż") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chrzanowskiego  | |
 50°04′59″N 19°21′00″E/50,083056 19,350000 | |
Żarki – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim, w gminie Libiąż[3]. Według najnowszej aktualizacji granic mezoregionów fizycznogeograficznych Polski przygotowanej przez PAN[4], wieś położona jest na utworach południowej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej tj. na Garbie Tenczyńskim oraz w Dolinie Górnej Wisły.
W pobliżu wsi przepływa rzeka Wisła, ona też stanowi jej południową granicę; oraz Chechło, które z kolei jest jej wschodnią granicą. Centralna część miejscowości położona jest na terenie Zrębowych Pagórów Libiąskich, części Bloku Płaziańskiego i zarazem Garbu Tenczyńskiego[5]. Według Mieczysława Klimaszewskiego i Jerzego Kondrackiego oraz geografów związanych z Uniwersytetem Śląskim Zrębowe Pagóry Libiąskie stanowią część większej jednostki geomorfologicznej (Pagórów Jaworznickich), którą uznają za część Wyżyny Śląskiej. Od wschodu miejscowość graniczy z otuliną Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Oprócz tego przebiega tam zielony i czerwony szlak turystyczny oraz czerwony (libiąski) i niebieski (babicki) szlak rowerowy, a także droga wojewódzka nr 780.
Integralne części wsi
| przysiółki | Bębenki, Zagórcze Duże, Zagórcze Małe, Ziajki |
| części wsi | Dudki, Gronówek, Gródek, Guciki, Koniec Kosowski, Olszynka, Podlesie, Sołtystwo, Struga, Zachardzinie, Za Gościńcem, Zarośle, Za Strug |
Historia
Według tradycji ustnej, od XIII wieku Żarki oraz sąsiednie miejscowości zamieszkiwała ludność napływowa zajmująca się pasterstwem i hodowlą bydła nazywana cabanami. Wywodziła ona swoje pochodzenie od pasterzy (czabanów), którzy przybyli na ziemie Małopolski wraz z najazdem Tatarów w 1241 roku. Społeczność ta z czasem przyjęła osiadły tryb życia i zasymilowała się z Polakami. Zachowała jednak do XX wieku pewne swoje tradycje i utrzymywała własną odrębność kulturową[8].
W przeszłości wieś należała do klucza lipowieckiego.
Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[9].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].
- Młyn wodny,
- Cmentarzysko kultury łużyckiej.
Etnografia
Ludność Żarek i okolic zaliczana jest przez etnografów do grupy Krakowiaków Zachodnich. Maria Przeździecka, współautorka monografii powiatu chrzanowskiego, przypisała dawnych mieszkańców tej wsi do czwartej – zachodniej podrupy terytorialnej używającej krakowskiego stroju regionalnego. Cechą charakterystyczną tego stroju w Żarkach był używany zamiast kożuchów tzw. "kapuzdrak" czyli długi płaszcz[11].
Fonetyczne zapisy tekstów gwarowych mieszkańców tej wsi sprzed stulecia zamieszczono w pracy Piotra Jaworka pt. „Gwary na południe od Chrzanowa“ (1920)[12]. W zgodnej opinii badaczy ludność okolic Żarek posługuje się dialektem małopolskim[13].
Religia
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika).
Osoby związane z Żarkami
- Franciszek Hodur – organizator i pierwszy biskup Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, patriota, publicysta i poeta. W pobliskim Libiążu znajduje się parafialny kościół polskokatolicki pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy wybudowany na początku lat 60. XX wieku przez Polonię amerykańską, jako wotum ufności dla bp Hodura.
- Artur Malik – polski perkusista rockowy i jazzowy. Swoją muzyczną karierę rozpoczął z zespołem Lombard. Poza Lombardem grał m.in. w projektach z takimi zespołami i artystami jak: Little Egoists, Chłopcy z Placu Broni, For Dee, ZanderHaus, Urszula, Funk de Nite, Pod Budą, Anna Treter, Bluesmobile, Kulturka, Piwnica Św. Norberta, L.A.P.d., Majka Jeżowska, Maciej Zembaty, Mr. Bober Friend's, Nie-Bo, Bardzo Orkiestra, Red Mellow. Absolwent Wydziału Jazzu i Muzyki Rozrywkowej Akademii Muzycznej w Katowicach i wykładowca Akademii Jazzu i Muzyki Rozrywkowej w Krakowie.
Przypisy
- ↑ Sołectwa w gminie Libiąż. [dostęp 2014-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1619 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2013-03-10].
- ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonia”, 2018, ISSN 0016-7282 [dostęp 2020-10-30] (ang.).
- ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonia”, 2018, ISSN 0016-7282 [dostęp 2020-10-31] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Wiesław Konieczny, "Libiąskie opowieści i inne"
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
- ↑ Maria Przeździecka, Sztuka i zwyczaje ludowe., „Ziemia Chrzanowska i Jaworzno. Monografia”, 1969, s. 394 [dostęp 2020-05-22].
- ↑ Piotr Jaworek, Gwary na południe od Chrzanowa, „„Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” w Krakowie, t. VII, cz. II, s. 319-426; słownik: s. 417-426.”, 1920.
- ↑ DIALEKTOLOGIA POLSKA, www.dialektologia.uw.edu.pl [dostęp 2020-05-22].
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Żniwa na polach w Żarkach w okolicach Libiąża k. Chrzanowa (Małopolska), rok 1938. Skan z małoobrazkowego (35mm) diapozytywu Agfa wykonanego aparatem Kodak Retina. Ta fotografia Agfacolor nie została pokolorowana. Jest to wynalazek z 1936.
korekcja cyfrowa - Julo.