Żelscy herbu Ogończyk
Żelscy herbu Ogończyk – senatorska rodzina szlachecka, gałąź Działyńskich.
Żelscy herbu Ogończyk pochodzili od Andrzeja Ogona z Radzików i Woli, kasztelana dobrzyńskiego, występującego w źródłach od 1364 roku[1]. Nazwisko przyjęli od wsi Żałe w Ziemi Dobrzyńskiej; ich protoplastą był Jan, cześnik i stolnik dobrzyński oraz kasztelan słoński i dobrzyński, dziedziczący na Woli i Żałach, syn Piotra Działyńskiego, kasztelana słońskiego i Anny Czarnkowskiej herbu Nałęcz, wojewodzianki poznańskiej. Jego synowie: Wincenty, kasztelan słoński i dobrzyński oraz Sędziwój, łowczy dobrzyński, używali już nazwisko Żelski.
W Żałach, w miejscu gdzie był zlokalizowany zamek księcia Kazimierza kujawskiego, Żelscy w połowie XVI wieku zbudowali murowany dwór obronny, który został zniszczony w połowie następnego wieku przez Szwedów[2].
W XVI wieku rodzina Żelskich była rozsiedlona głównie w Ziemi Dobrzyńskiej, gdzie posiadała majątki: Bogucin, Głodowo, Bachorzewo, Strachów, Radziki Małe, Wolę, Złotopole i Żałe[3]. Poza Ziemią Dobrzyńską rodzina posiadała majątki również w Prusach (m. in.: Bietow (Bietau), Gowin i Milewo)[4], i na Podlasiu, na początku XIX wieku jedna z ich gałęzi przeniosła się na Podole rosyjskie, gdzie dziedziczyli na Husiatynie i Józefówce w guberni podolskiej[5][6].
Przedstawiciele rodu
- Bartłomiej Żelski (ur. ok. 1545, zm. ok. 1604) – podstoli dobrzyński
- Feliks Żelski (zm. 1606) – kasztelan rypiński i dobrzyński
- Jan z Woli i Żałów Działyński (zm. 1527) – cześnik i stolnik dobrzyński, kasztelan słoński i dobrzyński
- Jan Żelski (zm. po 1685) – skarbnik podlaski
- Jan Chryzostom Żelski (ur. ok. 1705, zm. po 1748) – podkomorzy wendeński, komendant zamojski
- Jan Kazimierz Żelski (ur. ok. 1635, zm. ok. 1686) – podczaszy podlaski, major wojsk litewskich
- Krzysztof Żelski (ur. ok. 1606, zm. 1680) – pisarz ziemski bielski
- Łukasz Żelski (zm. p. 1620) – skarbnik dobrzyński
- Maciej Żelski (zm. 1589) – łowczy dobrzyński
- Maciej Żelski (zm. 1597) – wojski dobrzyński
- Maciej Żelski (zm. ok. 1640) – podstoli dobrzyński
- Mateusz Żelski (zm. 1607) – łowczy dobrzyński
- Piotr Żelski (zm. 1604) – skarbnik dobrzyński
- Seweryn Żelski (ur. ok. 1630, zm. 1684) – miecznik i wojski dobrzyński
- Sędziwój Żelski (ur. ok. 1515, zm. 1577) – łowczy dobrzyński
- Stanisław Żelski (ur. ok. 1560, zm. 1624) – podczaszy dobrzyński
- Stanisław Żelski (zm. po 1636) – cześnik dobrzyński
- Stanisław Żelski (zm. po 1681) – skarbnik dobrzyński
- Wincenty Żelski (ur. ok. 1510, zm. 1568) – kasztelan słoński i dobrzyński
- Zofia Żelska-Mrozowicka (ur. 1888, zm. 1970) – dziennikarka, działaczka społeczna
Bibliografia
- Antoni Biliński, Szlachta Ziemi Dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów. Studium historyczno-heraldyczne, Warszawa 1932, s. 50, 216-217.
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, T. X, Lipsk 1845, s. 153-154.
- Ziemia Dobrzyńska, Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, VII, Rypin 2000.
- Ziemia Dobrzyńska, Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, VIII, Rypin 2002.
- Piotr Gałkowski, Szlachta okolic Brzuzego (XV-XIX w.), [w:] Ziemia Dobrzyńska, Zeszyty Historyczne Dobrzyńskiego Oddziału WTN, VIII, Rypin 2002, s. 87-90.
- Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI-XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1990.
- Mirosław Krajewski, Nowy słownik biograficzny ziemi dobrzyńskiej, t. 1-2, Rypin 2014.
Przypisy
- ↑ Sobiesław Szybkowski, Kościeleccy ze Skępego herbu Ogon i ich protoplaści, s. 12, 2018.
- ↑ Leszek Kajzer, Horonziak Arkadiusz, Budownictwo obronne ziemi dobrzyńskiej, seria: Budownictwo obronno-rezydencjonalne Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej, cz. IV, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, 1995.
- ↑ D. Staszewski, A. Maciesza, Zarys historyczny Ziemi Dobrzyńskiej, Płock, poz. 3, 160, 167, 260, 454, 651, 675, 671, 1908.
- ↑ Józef Krzepela, Rody ziem pruskich, Kraków, s. 4, 27, 58, 1927.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. III, s. 222, 1882.
- ↑ Tadeusz Epstein, Polska własność ziemska na Ukrainie w 1890 roku, s. 230, 2008.
Media użyte na tej stronie