Żmij piastowski

Żmij piastowski – godło księstwa czerskiego

Żmij piastowski lub smok piastowski – herb Piastów mazowieckich z linii czerskiej. Przedstawia w srebrnym polu skrzydlatego dwunożnego smoka (wiwernę, żmija) barwy zielonej z jęzorem i pazurami barwy czerwonej^[1]. Został przyjęty jako godło księstwa czerskiego.

Historia

Mazowsze – najstarsze wyobrażenia smoka znane jest z pieczęci księcia Trojdena I czerskiego (po 1311)^[2]. Potem wraz z orłem mazowieckim znalazł się w herbie księstwa czersko-mazowieckiego. Według Długosza książę mazowiecko-czerski Janusz I pod Grunwaldem prowadził do boju swą chorągiew pod znakiem orła i smoka^[3]. Herb używany był do czasu inkorporacji Mazowsza do Korony w 1526 roku.

Smoka Piastowskiego można odnaleźć w herbie miasta Nowy Żmigród, które w średniowieczu było miastem granicznym, leżącym na granicy Rusi Halicko-Wołyńskiej i Małopolski, znajdującym się na średniowiecznym szlaku handlowym z Sandomierza do Bardiowa i dalej na Węgry oraz na szlaku z Sącza przez Biecz i Sanok dalej na Ruś. Księciem halicko-wołyńskim w latach 1323-1340 był Bolesław Jerzy II, pierworodny syn Trojdena I.

Legendy wokół herbu

Istnieją dwie koncepcje pochodzenia herbu:

• według pierwszej (podań ludowych) żmij, podobnie jak w legendach skandynawskich Lindworm, żył w lochach ciągnących się pomiędzy zamkiem czerskim a wsią Coniew i miał pilnować skarbów księcia Konrada Mazowieckiego^[4]. W przypadku Żmigrodu lokalne podanie mówi o wielkiej żmii, a raczej żmiju, czy też innej wiwernie, która uwiła sobie gniazdo na drzewie rosnącym na wzgórzu zamkowym w Żmigrodzie Starym i której nie można było przepędzić^[5]
• według drugiej (hipotezy naukowej) smok w polskiej heraldyce stanowi przejaw przejęcia legend arturiańskich^[6]. W herbie ziemi czerskiej miałby się on pojawić za sprawą komesa mazowieckiego Magnusa, syna króla angielskiego Harolda II, osadzonego na tym stanowisku przez Bolesława Krzywoustego^[7].

Żmij czerski w heraldyce

• 

  Herb powiatu warszawskiego zachodniego
• 

  Herb powiatu grójeckiego
• 

  Herb powiatu ostrowskiego
• 

  Herb powiatu garwolińskiego
• 

  Herb powiatu otwockiego
• 

  Herb Lesznowoli
• 

  Herb Piastów warszawsko-czerskich (od Janusza I Starszego)
• 

  Herb Nowego Żmigrodu
• 

  Herb powiatu pruszkowskiego

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wojciech Górczyk, Ślady recepcji legend arturiańskich w heraldyce Piastów czerskich i kronikach polskich, „Kultura i Historia” Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej ISSN 1642-9826
• L. Słupecki, P. Soszyński, Dwie lokalizacje miasta Czerska w XIV w.
• Opis herbu gminy Lesznowola. lesznowola.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-31)].
• Opis herbu powiatu warszawskiego zachodniego. pwz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-16)].
• Opis herbu powiatu garwolińskiego