Żmija zygzakowata

Żmija zygzakowata
Vipera berus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Rząd

łuskonośne

Podrząd

węże

Rodzina

żmijowate

Podrodzina

żmije właściwe

Rodzaj

Vipera

Gatunek

żmija zygzakowata

Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg europejski

Żmija zygzakowata (Vipera berus) – gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych (Viperidae).

Podstawowe informacje

Rozmiary
Długość ciała: 90 cm (rzadko do 120 cm)
Masa ciała: do 0,170 kg
Wygląd
Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym, żółtawym, oliwkowozielonym, niebieskoszarym, pomarańczowym, czerwonobrązowym lub miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. „wstęga kainowa”. Zygzak nie zawsze jest widoczny. Pionowa źrenica. Płaska głowa o trójkątnym zarysie, wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Ciało zwęża się w kierunku głowy. Łuski na głowie tworzą wzór przypominający literę X, Y lub V.
Biotop
Spotykana na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Lubi siedliska o chłodnym mikroklimacie.
Pokarm
Głównym pokarmem żmij są małe ssaki owadożerne (ryjówki, krety) i gryzonie (myszowate, nornikowate). Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków i owady (prostoskrzydłe, biegaczowate). Młode odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami, młodymi płazami i jaszczurkami.
Zachowanie
Tryb życia dzienny. Chętnie przebywa pod kamieniami, krzewami lub wśród korzeni drzew. Najczęściej ucieka przed napastnikiem, atakuje w sytuacji, gdy jest osaczona. Najpierw jednak zazwyczaj głośno syczy, stosunkowo rzadko kąsa.
Rozmnażanie
Jajożyworodna (stąd pochodzi nazwa łacińska Vipera). Pora godowa przypada na kwiecień-maj. Samce toczą rytualne walki przypominające zapasy. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie – unoszą przednie części do góry i każdy z nich usiłuje przygnieść przeciwnika do ziemi. Zaloty i sama kopulacja są długotrwałe (kilka godzin). Samica składa 5-15 jaj, z których wykluwają się młode, które od początku prowadzą samodzielny tryb życia.
Występowanie
Żmija zygzakowata występuje na terenach od północno-zachodniej Francji po wschodnią Syberię i Sachalin. W Skandynawii przekracza koło podbiegunowe, a na południe sięga do Włoch i Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym obszarze, w kilku odmianach, z których najbardziej charakterystyczne są: jasna (szara lub rudobrązowa z czarnym zygzakiem wzdłuż całego grzbietu) i czarna.
Żmija zygzakowata podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej[2][3].
Działanie jadu i leczenie ukąszeń
Żmije rzadko kąsają człowieka, starając się raczej uciec. Jeśli zostaną zmuszone do obrony, ich ukąszenie często (30–60% przypadków) jest suche[4] (tj. bez wstrzyknięcia jadu), jednak ze względu na możliwość martwicy, należy zawsze zasięgnąć pomocy medycznej przy potwierdzonym ukąszeniu żmii[5]. Jad żmii zygzakowatej jest mieszaniną kilku toksyn o różnorakim działaniu: uszkadzającym układ nerwowy, powodującym martwicę tkanek, zmniejszającym krzepliwość krwi, zmiany rytmu pracy serca. Po ukąszeniu na skórze poszkodowanego zostają dwie charakterystyczne ranki. Ukąszenie jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci i osób starszych. Jednakże nie jest śmiertelnym zagrożeniem dla zdrowego dorosłego człowieka. Leczenie swoiste polega na podaniu antytoksyny końskiej.

Synonimy

  • [Coluber] berus – Linnaeus, 1758
  • [Coluber] Chersea – Linnaeus, 1758
  • Coluber prester – Linnaeus, 1761
  • Coluber vipera Anglorum – Laurenti, 1768
  • Coluber Melanis – Pallas, 1771
  • Coluber Scytha – Pallas, 1773
  • [Coluber] Scytha – Bonnaterre, 1790
  • Vipera melanis – Sonnini & Latreille, 1801
  • Vipera berus – Daudin, 1803
  • Vipera chersea – Daudin, 1803
  • Vipera prester – Daudin, 1803
  • [Coluber] Caeruleus – Sheppard, 1804
  • Vipera communis – Leach, 1817
  • Coluber chersea var. marasso – Pollini, 1818
  • [Pelias] berus – Merrem, 1820
  • [Vipera] marasso – Sette, 1821
  • Vipera limnaea – Bendiscioli, 1826
  • Vipera trilamina – Millet, 1828
  • [Pelias] Chersea – Wagler, 1830
  • Vipera torva – Lenz, 1832
  • Pelias dorsalis – Gray, 1842
  • Vipera Prester var. gagatina – Freyer, 1842
  • Echidnoides trilamina – Mauduyt, 1844
  • Vipera Pelias – Soubeiran, 1855
  • Pelias berus var. Prester – Günther, 1858
  • Pelias berus var. Chersea – Günther, 1858
  • Pelias berus var. dorsalis – Cope, 1860
  • Pelias berus var. niger – Cope, 1860
  • Vipera (Pelias) berus – Jan, 1863
  • Vipera (Pelias) berus var. prester – Jan, 1863
  • Vipera (Pelias) berus var. lymnaea – Jan, 1863
  • Pelias Chersea – Erber, 1863
  • Pelias berus – Erber, 1863
  • Vipera berus var. prester – Jan & Sordelli, 1874
  • Vipera berus [berus] – Boettger, 1889
  • [Vipera berus] var. montana – Méhely, 1893
  • Vipera berus – Boulenger, 1896
  • Pelias berus lugubris – Kashehenko, 1902
  • Vipera berus pelias – Chabanaud, 1923
  • [Vipera (Pelias) berus] forma brunneomarcata – Reuss, 1923
  • [Vipera (Pelias) berus] forma luteoalba – Reuss, 1923
  • [Vipera (Pelias) berus] forma ochracea asymmetrica – Reuss, 1923
  • [Vipera (Pelias) berus] rudolphi-marchica – Reuss, 1924
  • [Vipera (Pelias) berus] forma bilineata – Reuss, 1924
  • Vipera (Pelias) berus forma chersea-splendens – Reuss, 1925
  • Vipera (Pelias) berus forma ochracea-splendens – Reuss, 1925
  • Vipera (Pelias) berus forma rutila – Reuss, 1925
  • Vipera (Pelias) berus forma punctata – Reuss, 1925
  • Coluber sachalinensis continentalis – Nikolski, 1927
  • Pelias sudetica – Reuss, 1927 (nomen nudum)
  • Vipera berus marchici – Reuss, 1927
  • Vipera berus rudolphi – Reuss, 1927 (nomen nudum)
  • Vipera berus berus – Mertens & Müller, 1928
  • Pelias elberfeldi – Reuss, 1929
  • Pelias rudolphi – Reuss, 1930
  • Pelias schöttleri – Reuss, 1930
  • Pelias tyrolensis – Reuss, 1930
  • Pelias schreiberi – Reuss, 1930
  • Pelias flavescens – Reuss, 1930 (nomen nudum)
  • Pelias subalpina – Reuss, 1930 (nomen nudum)
  • Pelias neglecta – Reuss, 1932
  • Vipera berus sphagnosa – Krassawzef, 1932
  • Pelias occidentalis – Reuss, 1933
  • Pelias occidentalis oldesloensis – Reuss, 1933 (nomen nudum)
  • Pelias occidentalis orbensis – Reuss, 1933 (nomen nudum)
  • Pelias sudetica forma steinii – Reuss, 1935 (nomen nudum)
  • Vipera marchici – Reuss, 1935
  • Pelias sudetica steinii forma emarcata – Reuss, 1937 (nomen illegitimum)
  • Vipera (Vipera) berus berus – Obst, 1983
  • Vipera berus forma brunneomarcata – Golay et al., 1993
  • Vipera berus forma ochracea-asymmetrica – Golay et al., 1993
  • Vipera berus forma luteoalba – Golay et al., 1993
  • Pelias schoettleri – Golay et al., 1993
  • Coluber coeruleus – Golay et al., 1993
  • Vipera berus – Golay et al., 1993[6]


Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Vipera berus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].
  4. ↑ Pomorskie Centrum Toksykologii: Podwójny ślad ukąszenia. [w:] Cykl „Wiadomości z Krakowa” [on-line]. [dostęp 2013-08-26].
  5. ↑ Ukąszenie żmii. [w:] Sos Rany [on-line]. [dostęp 2013-08-26]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  6. ↑ McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists’ League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).

Bibliografia

  • Ulrich Gruber – Płazy i gady. Gatunki środkowoeuropejskie. Przewodnik Kieszonkowy. Wyd. Multico, Warszawa 1997.
  • Zygmunt Markota – Węże Europy. Wydawnictwo Multico, Warszawa 1999.
  • Juszczyk W. – Płazy i gady krajowe. Część 3: Gady (Reptilia). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.

Linki zewnętrzne

Węże (Serpentes)
Scolecophidia
Alethinophidia

Kingbrownsnake.jpg

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Benny Trapp Vipera berus.jpg
Autor: Benny Trapp, Licencja: CC BY 3.0
Common European adder, Vipera berus
Kingbrownsnake.jpg
Autor: AllenMcC., Licencja: CC BY-SA 3.0
King Brown aka Mulga Snake (Pseudechis australis)
Vipera berus distribution.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 2.5
Distribution of the European adder Vipera berus in Europe. In the east, its distribution ranges to the Pacific but is not known well enough to be mapped.
Żmija Vipera berus.jpg
(c) Stanislaw Szydlo, CC BY-SA 3.0
Żmija zygzakowata,Vipera berus
Zzzmija.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Pitert (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Żmija zygzakowata / Crossed Viper (Vipera berus).

  • Place: Rudawy Janowickie, Poland.
  • Author: PiterT.
Zmija(2).jpg
Żmija zygzakowata, odmiana czarna; zdjęcie własne (Dixi); licencja PD