Żmijowiec czerwony
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | Pontechium | ||
| Gatunek | żmijowiec czerwony | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pontechium maculatum (L.) Böhle & Hilger Taxon 49:744. 2000[3][4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Żmijowiec czerwony, żmijowiec ruski (Pontechium maculatum) – gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych. Tradycyjnie zaliczany do rodzaju żmijowiec Echium, jednak po molekularnych analizach filogenetycznych od roku 2000 wyodrębniony jako takson monotypowy w rodzaju Pontechium[3][4]. Występuje w południowej, wschodniej i środkowej Europie oraz w Turcji i na Kaukazie[4]. Przez Polskę przebiega północna granica jego zasięgu. W Polsce jest rzadki, występuje tylko na południowo-wschodniej Lubelszczyźnie[5]. Podejmowane są próby reintrodukcji gatunku w Dolinie Bugu[6]. Roślina stosowana jako lecznicza, ozdobna i dawniej także jako panaceum na ukąszenia żmii[7].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, do 100 cm wysokości, pokryta gęstymi, długimi, szorstkimi włosami (nie kłującymi jednak jak u żmijowca zwyczajnego[7]).
- Liście
- Liście różyczkowe lancetowate, do 25 cm długości. Liście łodygowe maleją ku górze.
- Kwiaty
- Płatki korony szkarłatnoczerwone, zebrane po kilka w liczne skrętki, te z kolei zebrane w walcowaty kwiatostan o długości 10-40 cm. Rurka korony dwa razy dłuższa od kielicha[8].
Biologia i ekologia
Bylina. W pierwszym roku wytwarza różyczkę liściową, w drugim - pęd kwiatostanowy, który zamiera jesienią. Na wiosnę z jego nasady rozwijają się różyczki potomne. Rośnie w murawach kserotermicznych na podłożu wapiennym. Kwitnie w maju i czerwcu. Gatunek charakterystyczny rzędu Festucetalia valesiacae[9].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[10]: E (wymierający); 2016: CR (krytycznie zagrożony)[11].
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin[12]: CR (critical, krytycznie zagrożony).
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-22] (ang.).
- ↑ a b Pontechium maculatum. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-08-04].
- ↑ a b c d Taxon: Pontechium maculatum (L.) Böhle & Hilger. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-03-26].
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Posadziliśmy pierwsze sadzonki żmijowca czerwonego!. W: Chrońmy murawy [on-line]. Klub Przyrodników. [dostęp 2014-08-04].
- ↑ a b Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 1053. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Czarnecka B., Kucharczyk M. 2001. Żmijowiec czerwony. s. 314-316. W: Polska Czerwona Księga Roślin, Kraków 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.