Żołądek

Żołądek

Stomach

Gaster, Ventriculus
Przewód pokarmowy z zaznaczonym żołądkiem
Narządy	Układ pokarmowy

Budowa żołądka – podział szczegółowy na części anatomiczne

Schemat budowy błony śluzowej żołądka z uwzględnieniem mechanizmów bariery śluzowo-alkalicznej

Przekrój przez zdrowy żołądek człowieka

Żołądek (łac. ventriculus, stomachus, gr. gaster) – narząd stanowiący część układu pokarmowego, którego zasadniczą rolą jest trawienie zawartych w pokarmie białek, a trawienie cukrów jest wręcz hamowane przez niskie pH żołądka. Żołądek wydziela sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne:

• podpuszczka – ścina białko w mleku (obecna tylko u niemowląt),
• pepsynogen – w obecności HCl zostaje przekształcony do pepsyny, która odpowiada za trawienie białek.

Żołądek wydziela kwas solny, który uaktywnia enzymy trawienne oraz zabija drobnoustroje.

U kręgowców jest to rozszerzona część pomiędzy przełykiem i jelitem.

W zależności od budowy można wyróżnić^[1]:

• żołądek jednokomorowy
  • żołądek jednokomorowy prosty
  • żołądek jednokomorowy złożony
• żołądek wielokomorowy – żołądek przeżuwacza

Położenie

U człowieka żołądek znajduje się w jamie brzusznej na wysokości od 11. kręgu piersiowego (Th11), gdzie położony jest wpust żołądka do 3. bądź 4. kręgu lędźwiowego (L3-L4).

Budowa

Żołądek jest workiem mięśniowym o hakowatym kształcie, z przełykiem łączy się przez wpust żołądka (cardia), a z dwunastnicą (duodenum) łączy go odźwiernik (pylorus), otwór otoczony silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami.

Wielkość

Wielkość żołądka jest zmienna i zależy od jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała.

Długość żołądka człowieka: 25–30 cm
Szerokość żołądka: 12–14 cm
Pojemność: 1000–3000 ml

Podział anatomiczny

W budowie makroskopowej żołądka można wyróżnić następujące elementy:

• wpust żołądka (łac. cardia ventriculi)
• dno żołądka (fundus ventriculi)
• trzon żołądka (corpus ventriculi)
  • krzywizna mniejsza (curvatura minor)
  • krzywizna większa (curvatura major)
• część przedodźwiernikową (pars prepylorica)
• odźwiernik (pylorus ventriculi).

Budowa histologiczna

Ściana żołądka zbudowana jest z następujących warstw (od wewnątrz):

• błony śluzowej
• błony podśluzowej
• błony mięśniowej (mięśniówka)
• błony surowiczej.

Mięśniówka żołądka zbudowana jest z trzech warstw mięśni; (od zewnątrz) podłużnej, okrężnej i skośnej. Warto zauważyć że różne warstwy występują w różnych częściach żołądka:

• warstwa podłużna – na krzywiźnie mniejszej i większej
• warstwa okrężna – w części odźwiernikowej
• warstwa skośna – w rejonie dna żołądka.

Komórki żołądka

Wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka stanowi błona śluzowa. W błonie śluzowej znajdują się gruczoły, które zawierają następujące rodzaje komórek:

• okładzinowe – wydzielające kwas solny oraz czynnik Castle’a, wiążący witaminę B12
• główne – wydzielające enzym pepsynę, a dokładniej pepsynogen (nieaktywny prekursor, który pod wpływem kwasu solnego przechodzi w aktywną pepsynę) trawiący białko
• śluzowe – wydzielające śluz, który chroni komórki okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego
• macierzyste – z nich powstają wszystkie komórki nabłonka śluzówki
• dokrewne – wydzielają serotoninę
• komórki APUD – komórki G wydzielające gastrynę.

W błonie śluzowej żołądka rozróżniamy następujące rodzaje gruczołów:

• gruczoły żołądkowe właściwe – jest ich duża liczba (ok. 100 na 1mm².), w okolicach dna i trzonu
• gruczoły wpustowe – w części wpustowej żołądka, wydzielają obojętny śluz i niewielkie ilości lizozymu
• gruczoły odźwiernikowe – występują w części odźwiernikowej żołądka.

Przez to, że błona śluzowa żołądka wydziela kwas solny, pH treści żołądkowej może dochodzić nawet do 4. Pokarm, zbierający się w żołądku, jest trawiony przez sok żołądkowy. Z zewnątrz żołądek pokryty jest błoną surowiczą.

Funkcje

Do funkcji żołądka należą:

• rozdrabnianie pokarmu;
• wyjaławianie pokarmu;
• trawienie białek i zapoczątkowywanie trawienia tłuszczów przez lipazę żołądkową;
• trawienie cukrów przez amylazę ślinową – do momentu obniżenia pH pokarmu do wartości dezaktywującej enzym^[2].

Unerwienie

Do żołądka dochodzą włókna współczulne i przywspółczulne. Włókna przywspółczulne dochodzą do żołądka drogą nerwu błędnego (tzw. pni nerwu błędnego), podobnie jak do wszystkich narządów jamy brzusznej^[1]. Pnie nerwu błędnego leżą w dolnej części przełyku, przechodzą one do żołądka tworząc sploty żołądkowe na przedniej i tylnej ścianie. W ścianie żołądka tworzą się 3 sploty autonomiczne:

• splot podśluzowy – w tkance podśluzowej
• splot warstwy mięśniowej – między warstwami błony mięśniowej
• splot podsurowiczy – pod otrzewną^[3].

Unaczynienie

Pień trzewny wraz z unaczynieniem żołądka

Żołądek jest unaczyniony od tętnic pochodzących z pnia trzewnego.
Dno żołądka jest zaopatrywane przez tętnice żołądkowe krótkie – gałązki tętnicy śledzionowej.
Reszta naczyń biegnie wzdłuż krzywizn żołądka – tętnice żołądkowe wzdłuż krzywizny mniejszej a tętnice żołądkowo-sieciowe wzdłuż krzywizny większej. Tętnica żołądkowa lewa odchodzi bezpośrednio od pnia trzewnego natomiast tętnica żołądkowa prawa od tętnicy wątrobowej właściwej. Tętnica żołądkowo-sieciowa lewa odchodzi od tętnicy śledzionowej a tętnica żołądkowo-sieciowa prawa od żołądkowo-dwunastniczej (jedna z gałęzi końcowych). Tak więc tętnice mające określenie „lewa” zaopatrują górną część krzywizny natomiast „prawa” – dolną (oddając gałązki do przedniej i tylnej powierzchni żołądka). Tętnice łączą się pośrodku krzywizny zespoleniami (anastomozami). Określenie granic unaczynienia pomiędzy tętnicami prawa i lewa jest umowne.

Przypisy