Żołna modrosterna

Żołna modrosterna
Merops philippinus[1]
Linnaeus, 1767
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Nadrodzina

Meropoidea

Rodzina

żołny

Rodzaj

Merops

Gatunek

żołna modrosterna

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Żołna modrosterna[3] (Merops philippinus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny żołn (Meropidae). Częściowo wędrowny. Występuje w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej oraz na Nowej Gwinei i sąsiedniej Nowej Brytanii. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek opisał Karol Linneusz w 1767 w 12. edycji Systema Naturae. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Merops philippinus. Holotyp pochodził z Filipin[4][5]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) utrzymuje tę nazwę (2021)[6]. Zarówno IOC, jak i autorzy HBW uznają żołnę modrosterną za gatunek monotypowy; opisane podgatunki javanicus, celebensis i salvadorii nie są obecnie uznawane[5][6]. Niektórzy autorzy łączą żołnę modrosterną w jeden gatunek z żołną zieloną (M. superciliosus)[5][7]. Taką klasyfikację zastosowano przykładowo w Check-list of birds of the world w 1955[8] i Kingfishers, Bee-eaters and Rollers (2010)[9]. Przedstawiciele tych dwóch taksonów znacząco jednak różnią się upierzeniem[5].

W kariotypie 2n=78[10].

Morfologia

Długość ciała bez wydłużonych sterówek wynosi 28–30 cm (z nimi do 7 cm więcej)[5]; masa ciała 29–42 g u samców, 31–45 g u samic[9]. W upierzeniu pozornie nie występuje dymorfizm płciowy. Różnice są trudne do zauważenia dla obserwatora, jednak u samców występuje większe nasycenie barwy niebieskiej, zielonej, żółtej i kasztanowej, ponadto mają również dłuższe ozdobne sterówki[11]. Czoło po płaszcz zielonobrązowe z brązowym nalotem. Barkówki, grzbiet i pokrywy skrzydłowe wyróżnia bardziej jednolita zielona barwa. Lotki III rzędu niebieskawe, kuper i ogon niebieskie. Ozdobne wydłużone sterówki czarne. Lotki I rzędu ciemnooliwkowe, końcówki lotek II rzędu czarniawe. Na głowie czarna maska, zwykle z wierzchu i od spodu obwiedziona jasnoniebieską linią. Broda jasnożółta, gardło rdzawe, pierś i boki szyi oliwkowozielone. Pokrywy podogonowe niebieskie, bardzo jasne. Pokrywy podskrzydłowe płowocynamonowe, ogon od spodu szary. Dziób czarny, jego wnętrze niebieskie. Tęczówka bordowa. Nogi i stopy różowobrązowe z czarnymi pazurami[9].

Zasięg występowania

Zasięg występowania żołny modrosternej w części kontynentalnej obejmuje północny Pakistan, centralne i północne Indie, Nepal na wschód po Mjanmę i południowo-wschodnie Chiny (Junnan po Guangdong oraz wyspę Hajnan). Występuje również na Sri Lance i Filipinach na południe po Celebes i Flores (Małe Wyspy Sundajskie); prócz tego wschodnia Nowa Gwinea i Nowa Brytania. Zimuje w południowych Indiach, na Sri Lance, Półwyspie Malajskim i Wielkich Wyspach Sundajskich[5]. W lipcu 2013 po raz pierwszy odnotowano żołnę modrosterną w Japonii, na Wyspach Izu[12].

Ekologia i zachowanie

Żołna modrosterna ze zdobyczą

Środowiskiem życia żołn modrosternych są różnorodne otwarte i zamknięte obszary w pobliżu wody: namorzynów, estuariów[5], strumieni, zbiorników wodnych[13]. W Nepalu na wysokości 75–300 m n.p.m., sporadycznie do 1525 m n.p.m.[14] Pożywieniem tych ptaków są pszczoły (Apis[5], między innymi pszczoła karłowata, A. florea[13]), osowate (w tym szerszeń wschodni, Vespa orientalis) i różne inne błonkoskrzydłe, chrząszcze czy pluskwiaki[5]. W badaniu prowadzonym na plantacjach palm olejowych w Indonezji 21,13% zawartości żołądka stanowiły błonkoskrzydłe należące łącznie do 6 gatunków[15].

Lęgi

Na północ od równika okres lęgowy trwa od lutego do maja[5]/czerwca, głównie w kwietniu i maju[13], w okolicach równika od września do listopada. Na Nowej Gwinei podloty widziano w maju[5]. Obserwowano kopulacje na drutach, a przy jednej z obserwacji kopulacja odbyła się po zaoferowaniu samicy ważki przez samca[16]. Gniazdo umieszczone jest zazwyczaj w tunelu wyżłobionym w pionowej skarpie rzeki lub piaszczystym klifie, przeważnie długim na maksymalnie 2 m. Żołny modrosterne gniazdują kolonijnie, często w setkę par lub więcej[13]. Są monogamiczne, niekiedy występuje gniazdowanie kooperatywne[11]. Zniesienie liczy od 5 do 7 jaj (zwykle 6), o okrągławym owalnym kształcie i białej skorupce. Średnie wymiary 100 jaj: 23,2 na 20,1 mm[13].

Status zagrożenia

IUCN uznaje żołnę modrosterną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). Liczebność populacji nie została oszacowana; ptak ten opisywany jest jako od rzadkiego po lokalnie pospolity. BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako stabilny ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku[17].

Przypisy

  1. ↑ Merops philippinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ Merops philippinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Meropidae Rafinesque, 1815 - żołny - Bee-eaters (wersja: 2019-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-12-10].
  4. ↑ Karol Linneusz: Systema naturae. Wyd. 12. T. 1 cz. 2. 1766, s. 183/errata. (errata)
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Fry, H. & Boesman, P.: Blue-tailed Bee-eater (Merops philippinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
  6. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-10]. (ang.).
  7. ↑ Bruce M. Beehler, Thane K. Pratt: Birds of New Guinea: Distribution, Taxonomy, and Systematics. Princeton University Press, 2016, s. 220. ISBN 978-1-4008-8071-3.
  8. ↑ James Lee Peters: Check-list of birds of the world. T. 5. Harvard University Press, 1955, s. 235.
  9. ↑ a b c C. Hilary Fry, Kathie Fry: Kingfishers, Bee-eaters and Rollers. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 273–274.
  10. ↑ Sultana T. & Bhunya S.P.. Karyological study of 35 birds from Orissa. „Pranikee”. 8, s. 65–69, 1987. 
  11. ↑ a b Lynn Siefferman, Yuan-Jyun Wang, Yi-Ping Wang & Hsiao-Wei Yuan. Sexual Dichromatism, Dimorphism, and Condition-Dependent Coloration in Blue-Tailed Bee-Eaters. „The Condor”. 109 (3), s. 577–584, 2007. DOI: 10.1093/condor/109.3.577. 
  12. ↑ Yutaka Yamamoto, Kyoko Kaneda & Ken Kikuchi. The first record of a Blue-tailed Bee-eater Merops philippinus in Japan. „Strix. Journal of Field Ornithology”. 31, s. 151, 2015. 
  13. ↑ a b c d e Salim Ali & Ripley S. Dillon: Handbook of the Birds of India and Pakistan. T. 4. Frogmouths to Pittas. 1983, s. 106–107. ISBN 978-0-19-565937-5.
  14. ↑ Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 164.
  15. ↑ R. Desmier de Chenon & Agus Susanto. Ecological observations on diurnalbirds in Indonesian oil palm plantations. „Journal of Oil Palm Research”, s. 133, 2006. 
  16. ↑ Raju Kasambe. Breeding behaviour of Blue-tailed Bee-eaters (Merops philippinus) in Central India. „Newsletter for Birdwatchers”. 45 (1), 2005. 
  17. ↑ Species factsheet: Merops philippinus. BirdLife International. [dostęp 2021-12-10].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Blue-tailed bee-eater of West Bengal.jpg
Autor: SandipanghoshBU, Licencja: CC BY-SA 4.0
The blue-tailed bee-eater (Merops philippinus) is a near passerine bird in the bee-eater family Meropidae. It breeds in southeastern Asia. It is strongly migratory, seen seasonally in much of peninsular India. These bee-eaters are gregarious, nesting colonially in sandy banks or open flat areas.
Blue-tailed bee-eater (Merops philippinus).jpg
Autor: Charles J Sharp , Licencja: CC BY-SA 4.0
Blue-tailed bee-eater (Merops philippinus), Vembanad Lake, Kerala, India