Żołynia

Żołynia
	wieś
	; Centrum Żołyni z dworcem autobusowym
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	łańcucki
Gmina	Żołynia
Liczba ludności (2011)	5188
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	37-110
Tablice rejestracyjne	RLA
SIMC	0667750
	Położenie na mapie gminy Żołynia Żołynia
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Żołynia
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Żołynia
	Położenie na mapie powiatu łańcuckiego Żołynia
	50°09′40″N 22°18′32″E/50,161111 22,308889
	Strona internetowa

Artykuł	50°9′40″N 22°18′32″E
- błąd	39 m
WD	50°10'0.1"N, 22°19'0.1"E, 50°12'N, 22°18'E
- błąd	14 m
Odległość	877 m

Żołynia (niem. Schelling)^[5] – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Żołynia; siedziba gminy Żołynia^[6]^[4]. Przy drodze wojewódzkiej 877 Łańcut – Leżajsk.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego. Dawne miasto lokowane około 1720 roku, pozbawione praw miejskich przed 1918 rokiem^[7].

Przyroda

W Żołyni, przy drodze do Białobrzegów, rośnie najgrubsza w Polsce sosna zwyczajna o pojedynczym pniu. To monumentalne drzewo ma pień o obwodzie 442 cm (w 2016)^[8], wysokość – 14,5 m (w 2013)^[9]. Z drzewem wiąże się legenda, jakoby pod sosną wypoczywał Król Jan III Sobieski (sosna jest prawdopodobnie znacznie młodsza, szacuje się jej wiek na 250 lat).

Części wsi

Integralne części wsi Żołynia^[6]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0667767	Bikówka	część wsi
0667840	Gajówka	przysiółek
0667773	Jagielnie	część wsi
0667780	Kmiecie	część wsi
0667879	Kopanie Żołyńskie	przysiółek
0667796	Miasto	część wsi
0667804	Raki	część wsi
0667885	Zagóra	przysiółek
0667810	Zakącie	część wsi
0667827	Żołynia Dolna	część wsi
0667833	Żołynia Górna	część wsi

Monument Adama Mickiewicza

Historia

Wieś, położona w powiecie przemyskim, była własnością Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672 roku^[10].

W nocy 24 na 25 kwietnia 1943 r. doszło do największej akcji bojowej Armii Krajowej obwodu łańcuckiego, tj. odbicia więźniów z aresztu w Żołyni.

16 sierpnia 1943 roku oddział Gwardii Ludowej „Iskra” pod dowództwem Jana Paducha ps. „Janek” opanował miejscowość. Zniszczono urząd gminny i pocztowy, mleczarnię i rozpędzono komisję przygotowującą listy mieszkańców do deportacji^[11].

4 czerwca 1943 roku Niemcy przeprowadzili pacyfikację, podczas której zamordowano 14 osób.

Po wojnie wieś została odznaczona Krzyżem Grunwaldu w dowód uznania za postawę w czasie okupacji^[12].

Znane osoby z Żołyni

Władysław Cieśla – Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
Franciszek Frączek – polski malarz i grafik
Tomasz Garlicki – polski nauczyciel^[13], długoletni dyrektor Gimnazjum w Złoczowie^[14]
Bonawentura Szeleszczyński (1801–1876) – ziemianin, współwłaściciel Rakszawy, powstaniec styczniowy, polityk demokratyczny, poseł do Sejmu Ustawodawczego w Kromieryżu, na Sejm Krajowy Galicji oraz do austriackiej Rady Państwa.
Rufin Franciszek Janusz – polski duchowny katolicki, bernardyn, kapelan Armii Krajowej w stopniu kapitana
ks. Tadeusz Mach – urodzony w Żołyni^[15],
ks. Józef Lach – święcenia kapłańskie w 1938 r. Pierwszą jego placówka była Żołynia, gdzie był w AK i gdzie się ukrywał. Po wojnie w par. Gajków, później przez 30 lat proboszcz w Świebodzicach.
Józef Bosak – muzyk ludowy^[16]
ks. Stanisław Pawul – prezbiter, absolwent LO w Żołynii (1959).
Leon Leja (1913–1997) – pedagog, profesor Uniwersytetu im Adama Mickiewicza w Poznaniu
Władysław Młynek – poeta, autor między innymi utworu „Opis Żołyni” z 1905.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Żołyni

Przypisy

↑ Wieś Żołynia w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-02-24] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-23].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1623 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Żołynia. Wirtualny Sztetl
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 88-89.
↑ Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (RPDP): Sosna Jana Sobieskiego (pol.). [dostęp 2016-04-16].
↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 92
↑ Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 183.
↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971, s. 357
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, s. 631. ISBN 83-217-2709-3.
↑ Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 3.
↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 10.
↑ Strona diecezji sandomierskiej. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
↑ 65-lecie pracy twórczej Józefa Bosaka

Linki zewnętrzne

Żołynia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 829 .

[pwl-1] Wieś Żołynia w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-02-24] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-23].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1623 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[5] Żołynia. Wirtualny Sztetl

[Dz.U._29/2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 88-89.

[rpdp-8] Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (RPDP): Sosna Jana Sobieskiego (pol.). [dostęp 2016-04-16].

[drzewapolski-9] Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s. 92

[10] Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 183.

[11] Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942–1945” Wydawnictwo MON 1971, s. 357

[12] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, s. 631. ISBN 83-217-2709-3.

[13] Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 3.

[14] Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie za rok szkolny 1920/21. Złoczów, 1921, s. 10.

[15] Strona diecezji sandomierskiej. [dostęp 2016-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

[16] 65-lecie pracy twórczej Józefa Bosaka

[a-17] zas okupacji 1939–45 powiat włączono do Landkreis Jaroslau (dystrykt krakowski, GG), oprócz gminy Kuryłówka, włączonej do Landkreis Bilgoraj (dystrykt lubelski, GG)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[A]

Wsie	Brzóza Stadnicka Smolarzyny Żołynia
Osada	Grabnik
Integralne części miejscowości	Bikówka Dół Gajówka Góra Jagielnie Kmiecie Kopanie Żołyńskie Krzaki Miasto Poddąbrówki Podgóry Podkudłacz Raki Skotnik Zagroda Zakącie Żołynia Dolna Żołynia Górna

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–75)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Leżajsk (od 1934) Łańcut (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Leżajsk (→) Łańcut (→) Żołynia Miasteczko
Gminy miejskie (1920–39^[A] i 1945–75)	Leżajsk (do 1955 →) Łańcut
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39^[A], 1945–54 i 1973–75)	Albigowa (od 1973) Białobrzegi (od 1973) Czarna Giedlarowa (do 1954) Grodzisko Dolne (do 1954) Jelna (do 1939) Kosina Kuryłówka^[A](do 1954) Łańcut Markowa (od 1973) Rakszawa (od 1973) Ruda Łańcucka (~~1939~~1945–54) Żołynia
Gromady (1954–72)	Albigowa (1954–72) Białobrzegi (1954–72) Brzoza Królewska (1954–55 →) Brzoza Stadnicka (1954–72) Brzyska Wola (1954–55 →) Budy Łańcuckie (1954–72) Czarna (1954–72) Dębno (1954–55 →) Giedlarowa (1954–55 →) Głuchów (1954–61) Grodzisko Dolne (1954–55 →) Grodzisko Górne (1954–55 →) Gwizdów (1954–55 →) Handzlówka (1954–72) Husów (1954–72) Jelna (1954–55 →) Kosina (1954–72) Kraczkowa (1954–72) Krzemienica (1954–72) Kuryłówka (1954–55 →) Markowa (← 1956–72) Medynia Głogowska (1954–72) Piskorowice (1954–55 →) Rakszawa (1954–72) Ruda Łańcucka (1954–55 →) Sonina (1954–72) Stare Miasto (1954–55 →) Wierzawice (1954–55 →) Wola Dalsza (1954–72) Wola Żarczycka (1954–55 →) Wólka Niedźwiedzka (1954–55 →) Wysoka (1954–61) Zalesie (1954–59) Zmysłówka (1954–55 →) Żołynia (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne