Żory

Żory
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Rynek w Żorach
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Data założenia

1272

Prawa miejskie

1272

Prezydent

Waldemar Socha

Powierzchnia

64,59 km²

Wysokość

241–284 m n.p.m.

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności
• gęstość


62 844[1]
973,0 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 32

Kod pocztowy

44-240

Tablice rejestracyjne

SZO

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Żory”
Położenie na mapie Polski
Ziemia50°02′44″N 18°41′41″E/50,045556 18,694722
TERC (TERYT)

2479011

SIMC

0945746

Urząd miejski
al. Wojska Polskiego 25
44-240 Żory
Strona internetowa
BIP

Żory (cz. Žáry, Žárov[2], niem. Sohrau) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, historycznie na Górnym Śląsku.

Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego. Obecnie miasto spełnia funkcję handlową, usługową, logistyczną.

Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r., Żory liczyły 62 844 mieszkańców[1] i były pod względem liczby ludności siedemnastym miastem w województwie śląskim, a także 62. spośród najludniejszych miast w Polsce[3].

Położenie

Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto miało 62 052 mieszkańców, a powierzchnia miasta wynosiła 64,64 km²[4].

Na dzień 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 59 960 mieszkańców[5].

1 stycznia 2014 r. miasto Żory powiększyło swoją powierzchnię kosztem Rybnika o 0,26 ha[6].

Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.

W latach 1945–1954 siedziba gminy Żory i, ponownie, w latach 1977–1982 gminy Żory. W latach 1975–1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.

Według danych z dnia 30 czerwca 2016 r. miasto liczyło 61 942 mieszkańców[7].

Nazwa miasta

Znaczenie nazwy miasta nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją ze staropolszczyzny, od wyżarzania, wypalania lasów co było pierwszym etapem zakładania stałej osady w danym miejscu. Wersja ta związana jest z pierwotną gospodarką żarową, która była elementem wylesiania terenu pod zasiedlenie. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku wywodzi ją z kolei od polskiej nazwy ptaka żurawia. Odnotowuje to następujący fragment: „In den verschiedenen Urkunden wird Sohrau einmal Żoraw, dann Żora und auch Sora genannt. Der Name ist polnischen Ursprungs.”, czyli w języku polskim „W różnych dokumentach notowana jako Żoraw, później Żora, a nawet Sora. Nazwa jest polskiego pochodzenia.”[8].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jako Zary civitate – miasto Zary. W kronice wymienione zostały również wsie założone na prawie polskim iure polonico, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta Żory jak Rogoźna we fragmencie Rogosina in una parte decima solvitur more polonico, Rowień we fragmencie Rovona [Hs. Ronoua.] decima solvitur more polonico, Rój jako Ray, Brodek we fragmencie Brodek similiter solvitur decima more polonico[9][10]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Sora[11].

Polską nazwę Żory oraz niemiecką Sohrau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[12]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 notuje nazwę miasta pod polską nazwą Żary oraz niemiecką Sohrau[13]. Polską nazwę Żary oraz w gwarze górnośląskiej Żory, a także niemiecką Sohrau wymienia również w 1896 roku górnośląski pisarz, ksiądz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Górnym Śląsku. Wymienia również zlatynizowane nazwy zanotowane w łacińskich dokumentach jak Sary oraz Sari[14]. Katalog herbów niemieckich miejscowości, wydany w 1898 roku we Frankfurcie nad Menem, określa polską nazwę jako Zar[15].

Administracja

Podział miasta na dzielnice

Miasto jest członkiem Związku Subregionu Zachodniego.

Podział administracyjny

Żory składają się z 9 dzielnic oraz 6 osiedli, które z uchwałą z dnia 29 czerwca 2007 roku są również dzielnicami. Oprócz nich istnieją także 2 inne, które nie posiadają żadnego statusu i wchodzą w skład danej dzielnicy gdzie się znajdują. Wszystkie sołectwa w tym dniu utraciły swój statut i uzyskały miano dzielnicy[16].

Dzielnice

Osiedla (będące również dzielnicami)

  • Księcia Władysława
  • Powstańców Śląskich
  • 700-lecia Żor
  • Władysława Sikorskiego
  • Wojciecha Korfantego
  • Władysława Pawlikowskiego

Osiedla wchodzące w skład dzielnic

  • Osiedle Gwarków (dzielnica Rój)
  • Osiedle Fadom (dzielnica Kleszczówka)

Rada Miasta

UgrupowanieKadencja 2002-2006[17]Kadencja 2006-2010[18]Kadencja 2010-2014[19]Kadencja 2014-2018[20]Kadencja 2018-2023[21]
Sojusz Lewicy Demokratycznej6 (SLD-UP)2 (LiD)–––
Żorskie Porozumienie i Waldemar Socha106979
Żorska Samorządność7––67
Prawo i Sprawiedliwość–7467
Platforma Obywatelska–774–
Wspólne Żory–1–––
Inicjatywa Społeczna Nasze Żory––3––

Ochrona środowiska

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Żory zostały sklasyfikowane jako 49. najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[22].

Historia

W okresie tworzenia się zalążków państwa Polan ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało plemię Golęszyców, a ziemie te znajdowały się w granicach państwa wielkomorawskiego, a następnie, około 921 r. – czeskiego.

Po raz pierwszy nazwa wsi Żory pojawiła się w 1258. 24 lutego 1272 książę opolsko-raciborski Władysław podpisał umowę, zawierającą postanowienie o przejściu wsi pod jego władzę oraz o lokacji miasta (na prawie magdeburskim). Miało ono obowiązujący do dziś owalny kształt z prostokątnym rynkiem, dwiema bramami (krakowską i cieszyńską) i murami. Prawdopodobnie już w 1292 r. książę raciborski Przemysław stał się lennikiem króla czeskiego, ale przyjmuje się, że okres lenny rozpoczyna się w 1327 r. W 1336 roku księstwo przechodzi w ręce Przemyślidów. W latach 1345, 1433 i 1473 Żory były oblegane odpowiednio przez wojska polskie, husyckie i węgierskie. W latach 1521–1532 księstwo po raz ostatni znajdowało pod panowaniem władców z linii Piastów śląskich, którzy byli lennikami korony czeskiej, po czym władzę na 20 lat przejęli Hohenzollernowie.

W 1526 roku Żory stały się częścią państwa Habsburgów. W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej wojska protestanckie zajęły Żory. Następnie wojska katolickie zdobyły i zrabowały miasto. W latach 1645–1666 Żory były rządzone przez Wazów (w ramach zastawu całego księstwa). W XVIII wieku Żory podlegały inspekcji podatkowej w Prudniku[23]. W 1742 roku miasto po pierwszej wojnie śląskiej stało się częścią państwa pruskiego, aż do roku 1921. XIX wiek zaznaczył się industrializacją (huta „Waleska”, odlewnia żeliwa „Pawła” i młyn parowy), zbudowano połączenia kolejowe do Orzesza (1884) i Gliwic (1888).

Rekonstrukcja Bramy Dolnej

W 1837 roku miasto zostaje określone jako niewielkie: miał się w nim znajdować szpital, dwa kościoły katolickie, dwie bramy, a w 250 domach mieszkało 2800 osób[24].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe na terenie miasta – „(...) sprechen 1264 Einwohner deutsch, 2398 polnisch als Muttersprache(...).”, czyli w tłumaczeniu na język polski „1264 mieszkańców mówi po niemiecku, 2398 po polsku jako językiem macierzystym(...)”[25].

W miejscowości istniało wiele polskich organizacji społecznych i kulturalnych. 28 marca 1920 roku zawiązało się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Żorach. Inicjatorem był Józef Wyrobek, który założył je wraz z pierwszymi 15 członkami. Gniazdo było oddziałem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Górnym Śląsku i liczyło początkowo 39 członków[26]. Funkcjonowały tutaj także regionalne koło Związku Towarzystw Polek, od 1919 Towarzystwo Oświaty na Górnym Śląsku, im. św. Jacka oraz Chór „Feniks”[27].

W latach 1919–1921 miały miejsce trzy powstania śląskie, w których brali udział również mieszkańcy Żor. W lutym 1919 roku na konferencji paryskiej Czechosłowacja wysunęła roszczenie terytorialne do Żor[28].

W plebiscycie na Śląsku (20 marca 1921) mieszkańcy Żor opowiedzieli się w większości za pozostaniem w państwie niemieckim. Wynik głosowania dla Żor: za Polską 1036 osób, za Niemcami 2353 osoby[29].

Urząd Miejski w Żorach

W III powstaniu śląskim miasto zostało zajęte w nocy z 2/3 maja 1921 roku poprzez zwarty atak oddziałów powstańczych z kierunku północno-wschodniego przeprowadzony przez 2.batalion Nikodema Sobika z pułku żorskiego Antoniego Haberki oraz z kierunku zachodniego przeprowadzonego przez 3. batalion Feliksa Michalskiego z pułku żorskiego. Oddziały te wspierał także batalion dowodzony przez Józefa Szenderę z pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja, który atakował miasto od południa. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę, budynek Policji Plebiscytowej oraz zdobyli 11 karabinów maszynowych[27].

Po plebiscycie w 1921 roku i III powstaniu śląskim miasto znalazło się w granicach Polski jako część autonomicznego województwa śląskiego.

1 września 1939 miasto zajął Wehrmacht, a w październiku Żory zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy. W mieście utworzono polenlager nr 95 Sohrau[30] (1942–1945). W styczniu 1945 r. przez Żory przeszły tzw. marsze śmierci z obozów Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu na stację kolejową w Wodzisławiu Śląskim[31]. Od stycznia do marca tego roku trwały walki sił Armii Czerwonej z wojskami niemieckimi o Żory, w czasie których 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zniszczone. Miasto zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej przez oddziały 95 korpusu piechoty Armii Czerwonej i 1 czechosłowacką brygadę pancerną. W 1975 roku na ówczesnym Placu Braterstwa Broni odsłonięto Pomnik Braterstwa Broni upamiętniający ten fakt[32].

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. W latach 70. i 80. XX wieku miał miejsce intensywny przyrost demograficzny Żor, związany z rozwojem górnictwa węgla kamiennego i budową osiedli w technologii wielkiej płyty. Po 1989 roku górnictwo zostało objęte restrukturyzacją, co wpłynęło na gwałtowny wzrost bezrobocia w Żorach. W ramach walki z tym zjawiskiem utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Żorski Park Przemysłowy, a miasto zmieniło charakter z przemysłowego na handlowo-usługowy.

Pożary

Specyficzną częścią historii miasta są liczne pożary, w tym m.in.:

  • 1552 – spłonęła połowa miasta
  • 1661 – spłonął drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
  • 1702 – spłonęła doszczętnie drewniana zabudowa rynku i większości domów przy pobliskich ulicach
  • 1807 – spłonął średniowieczny drewniany kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny

Na pamiątkę pożaru z 1702, w jego rocznicę (11 maja), od ponad 300 lat obchodzone jest jedyne w Europie Święto Ogniowe, a do historii pożarów nawiązuje także otwarte w 2014 r. Muzeum Ognia.

Zabytki

Budynek Szkoły Muzycznej

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[33]:

  • układ urbanistyczny
  • gotycki kościół parafialny pw. św. Apostołów Filipa i Jakuba z XV wieku
  • plebania z XIX wieku
  • kościół ewangelicko-augsburski, 1931 r.
  • plebania ewangelicka, 1906 r.
  • fragmenty murów obronnych z XIV wieku
  • dom, ul. Bramkowa 1 z XIX wieku
  • dawny Dom Ludowy „Sala Polska”, obecnie dom kultury, ul. Dolne Przedmieście 1 (XIX/XX w.
Rynek w Żorach
  • dom, ul. Dolne Przedmieście 5, 2 poł. XIX wieku
  • dom, ul. Dworcowa 1, XIX wiek
  • zespół domu, ul. Dworcowa 6, 1903 r. (dom, ob. szkoła muzyczna oraz ogród)
  • niskie kamieniczki powstałe z cegieł muru obronnego przy ul. Murarskiej (nr: 11, 13, 19, 35, 37)
  • kamienice na rynku z XIX wieku (nr: 1, 12, 23)
  • domy przy ulicy generała Szeptyckiego, z XIX wieku (nr: 4, 6, 9, 12, 19[34])
  • domy przy ulicy Szerokiej z XIX wieku (nr: 7, 8[35], 12, 14, 16, 20)
Figura św. Jana Nepomucena na Rynku
  • dom przy ul. Wodzisławskiej 111, z końca XIX wieku, w dzielnicy Rogoźna
  • kapliczka przy ul. Rybnickiej z XIX wieku, w dzielnicy Rowień

Pełna lista zabytków:

Poza obiektami wpisanymi w rejestr zabytków, na uwagę zasługują także inne obiekty, o znaczeniu historycznym:

  • Kapliczka przy ul. Murarskiej
  • Kamienne krzyże pokutne na starym cmentarzu przy ul. Męczenników Oświęcimskich oraz w dzielnicy Rogoźna na posesji przy ul. Wodzisławskiej
  • cmentarz żydowski – 1818 r.

Parki

  • Park Cegielnia
  • Park Staromiejski
Pałac w Baranowicach
Żorek z płonącą pochodnią przy Muzeum Ognia

Trasy rowerowe

Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:

  • szlak rowerowy zielony zielona trasa rowerowa nr 10 – Rybnik – Żory – Suszec
  • szlak rowerowy czerwony czerwona trasa rowerowa nr 305 – Palowice – Żory
  • szlak rowerowy czarny czarna trasa rowerowa nr 301 – Leszczyny – Żory

Demografia

  • Zmiany w liczbie ludności Żor na przestrzeni ponad 200 lat[36][37]:

Największą populację Żory odnotowały w 1994 – 67 107 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Żor w 2014 roku[7].

Piramida wieku Zory.png

Struktura ludności

  • Ogółem – 61945 (stan na 31.12.2015)
  • Kobiety – 31589
  • Mężczyźni – 30356[38]
  • Bezrobocie – 8,4%[39] (1545 osób, stan na 31.12.2015)[40]

Gospodarka

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (2020) w PLN – 4 781,16 zł, czyli 86,6% średniej krajowej[41].

W końcu grudnia 2013 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Żorach obejmowała ok. 2,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,9% do aktywnych zawodowo[39].

Infrastruktura i transport

Infrastruktura drogowa

Przez Żory (dzielnice: Rowień-Folwarki i Rój) przebiega autostrada A1 łącząca południe z północą kraju. Przez miasto przebiegają następujące drogi:

Komunikacja miejska

Bezpłatna komunikacja miejska

Miasto posiada Bezpłatną Komunikację Miejską (BKM), która jest organizowana przez Urząd Miasta w Żorach. W mieście działają też płatne linie MZK Jastrzębie-Zdrój, ZTZ Rybnik oraz ZTM, które łączą Żory z miastami ościennymi.

Połączenia kolejowe

Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z:

Stacja kolejowa

W związku z tym, że sąsiednie Jastrzębie-Zdrój zabiega o przywrócenie połączeń kolejowych, jeden z analizowanych wariantów zakłada połączenie Jastrzębia-Zdroju z Katowicami przez Żory i Orzesze[42].

Infrastruktura techniczna

  • Hotspot na Rynku i w jego najbliższej okolicy[43].
  • Elektroniczne tablice na przystankach (BKM) informujące o odjazdach i opóźnieniach autobusu.
  • Telebimy zewnętrzne znajdujące się przy ruchliwych punktach miasta.

Rower miejski

We wrześniu 2018 roku w Żorach ruszyła wypożyczalnia rowerów miejskich GeoVelo. W Żorach można korzystać z 80 nowoczesnych jednośladów tzw. czwartej generacji.

Rowery GeoVelo można wypożyczyć i oddać w 26 lokalizacjach[44].

Edukacja

Żory oferują pełną gamę usług z zakresu edukacyjnego od form przedszkolnych aż do wydziałów zamiejscowych uczelni wyższych. Znajduje się tu 13 publicznych przedszkoli oraz liczne placówki oświatowe.

Kultura

Muzeum ognia

Miasto posiada Miejski Ośrodek Kultury, w którym m.in. znajduje się sala widowiskowa gdzie odbywają się koncerty i spektakle teatralne. Oprócz tego ośrodka w poszczególnych dzielnicach miasta działają świetlice realizujące zajęcia artystyczne[45].

W mieście znajdują się dwa kina: Scena „Na Starówce” z jedną salą kinową oraz kino Helios w Galerii Wiślanka z czterema salami[46].

W Żorach działa Miejska Biblioteka Publiczna, mieszcząca się w dawnym budynku młyna parowego[47].

Muzeum Miejskie znajduje się w zabytkowej willi Hearinga i posiada dwie wystawy stałe Nasza tożsamość i Polskie poznawanie świata. Drugim muzeum jest Muzeum Ognia, mieszczące się w zbudowanym w 2014 roku budynku, uważanym za wyróżniające się dzieło architektury współczesnej[48]

Miejski Ośrodek Kultury

Sport

28 marca 1920 roku w Żorach utworzone zostało gniazdo najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Koło to podlegało organizacyjnie VIII Rybnickiemu okręgowi śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[26][49] i należało do szeregu sekcji gimnastycznych śląskiego Sokoła. W roku 1920 żorskie koło tej organizacji liczyło 39 członków[50].

Kluby

  • Octagon Team Żory (sztuki walki)
  • LKS Jedność Rogoźna (piłka nożna)
  • UKS Salmo Żory (pływanie)
  • MTS Żory (piłka ręczna)
  • MKS Żory (piłka nożna)
  • LKS Rój Żory (tenis stołowy, piłka nożna)
  • Iskra Rowień (piłka nożna)
  • MKS Polaris Żory (piłka nożna)
  • LKS Baranowice (piłka nożna)
  • Gepardy Żory (baseball)
  • KS Ogniwo Rogoźna Żory (tenis stołowy)
  • MOSiR MUKS Sari Żory (siatkówka)
  • UKS Czwórka Żory (lekkoatletyka)
  • Ks Kleszczów (piłka nożna)
  • MMA Sozo Żory (mieszane sztuki walki)
  • Ks Hawajskie Koszule Żory (koszykówka)
  • Grupa Biegowa HRmax Żory (lekkoatletyka, biegi długodystansowe)
  • UKS Judo Kontra Żory (Judo)
  • Żorska Akademia Koszykówki
  • Żorska Akademia Talentów Jastrzębski Węgiel

Działalność sportowa

  • MOSiR Żory
  • OLPN Żory

Orlik 2012

Obecnie na terenie Żor znajduje się pięć boisk wybudowanych w ramach programu Orlik 2012.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół farny pw. św. Apostołów Filipa i Jakuba
Kościół ewangelicko-augsburski Zbawiciela
Kościół Zielonoświątkowy

Na terenie Żor działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Miasta partnerskie

Aktualnie (2014 r.) miastami partnerskimi Żor są[66]:

Sąsiednie gminy

Czerwionka-Leszczyny, Jastrzębie-Zdrój, Orzesze, Pawłowice, Rybnik, Suszec, Świerklany

Przypisy

  1. ↑ a b Żory w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2021-08-19] (pol.).
  2. ↑ Na czeskich mapach z XIX wieku pojawia się nazwa Žárov – [1].
  3. ↑ Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka), Polska w liczbach [dostęp 2021-08-20] (pol.).
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  5. ↑ Żory w liczbach. Zory Oficjalna Strona Miasta. [dostęp 2015-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-01)]. (pol.).
  6. ↑ Internetowy System Aktów Prawnych. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2015-01-25].
  7. ↑ a b Żory w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-12-30] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Triest 1865 ↓, s. 791.
  9. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  10. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  11. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 181. ISBN 978-83-910595-2-4.
  12. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 32.
  13. ↑ Rybnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom X, s. 62.
  14. ↑ Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
  15. ↑ Die Wappen und Siegel der Deutschen Staedte: Flecken und Doerfer, Frankfurt a/Main 1898, s. 110.
  16. ↑ Dzielnice. zory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-16)]..
  17. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  18. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  19. ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – m. Żory. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  20. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza | Żory. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  21. ↑ BIP - Urząd Miasta Żory: Kluby Radnych, www.bip.zory.pl [dostęp 2019-07-27].
  22. ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
  23. ↑ Historia Powiatu Prudnickiego - Starostwo Powiatowe w Prudniku, www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
  24. ↑ L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von’August Hirschwald, 1837, s. 139.
  25. ↑ Triest 1865 ↓, s. 793.
  26. ↑ a b „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 563, hasło „Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” – dzielnica Śląska”.
  27. ↑ a b „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 674, hasło „Żory”.
  28. ↑ Franz Choholatý Gröger: Připojení Hlučínska k ČSR 4. 2. 1920. 19 lutego 2010. [dostęp 2018-12-30]. (cz.).
  29. ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie rybnickim. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-07)]..
  30. ↑ Polenlager Sohrau, Bundesarchiv.
  31. ↑ Piotr Hojka, Sławomir Kulpa: Kierunek Loslau. Marsz ewakuacyjny więźniów oświęcimskich w styczniu 1945 r., Wodzisław Śląski 2016.
  32. ↑ „Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa”. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 296.
  33. ↑ Zabytki w Polsce, nid.pl.
  34. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 27 lipca 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.). wkz.katowice.pl [dostęp 2020-07-27]
  35. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14]
  36. ↑ B. Kieczka, G. Utrata – Moja „Mała Ojczyzna” Dzieje Żor, wydanie XI.
  37. ↑ GUS: Bank Danych Lokalnych.
  38. ↑ Vademecum samorządowca 2016 http://katowice.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_slaskie/portrety_miast/miasto_zory.pdf.
  39. ↑ a b Vademecum Samorządowca 2016 GUS.
  40. ↑ Analizy i statystyki – Powiatowy Urząd Pracy w Żorach.
  41. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS, Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto.
  42. ↑ Żory z szansą na lepsze połączenie kolejowe do Katowic? – Żory informacje, zory.com.pl [dostęp 2018-11-29].
  43. ↑ Oficjalna strona Urzędu Miasta. zory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-28)]..
  44. ↑ Rowery miejskie wypożyczysz i oddasz w nowych miejscach! – Żory informacje, zory.com.pl [dostęp 2018-11-29].
  45. ↑ Placówki. Miejski Ośrodek Kultury w Żorach. [dostęp 2021-04-20].
  46. ↑ Kino Helios. Galeria Wiślanka. [dostęp 2021-04-20]. (pol.).
  47. ↑ Aktualności - Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach, mbpzory.pl [dostęp 2022-12-05].
  48. ↑ Muzeum Ognia jak pochodnia. [dostęp 2015-01-03].
  49. ↑ Zbigniew Hojka: „Działalność Towarzystwa gimnastycznego „Sokół” na ziemi rybnickiej w latach 1898–1939”, Rybnicki Kurier Muzealny nr 4, czerwiec 2012.
  50. ↑ „Srebrna księga Sokolstwa Polskiego na Śląsku”, nakł. Wydziału Dzielnicy Śląskiej; drukiem „Katolika”, Bytom 1920.
  51. ↑ Lista zborów, chwz.info.pl [dostęp 2022-05-16].
  52. ↑ Parafie Ewangelicznego Kościoła Chrześcijańskiego. ekch.pl. [dostęp 2022-08-18].
  53. ↑ Zbory, maranatha.pl [dostęp 2022-05-16].
  54. ↑ Nasze zbory i placówki, kchds.pl [dostęp 2022-05-16].
  55. ↑ Żory, luteranie.pl [dostęp 2022-05-16].
  56. ↑ a b c d e f g h i j Żory, archidiecezjakatowicka.pl [dostęp 2022-05-16].
  57. ↑ Church finder, nak.org [dostęp 2022-05-16].
  58. ↑ Kontakt [dostęp 2022-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-03].
  59. ↑ Anna Bieńkuńska i inni, Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2019, s. 217, ISBN 978-83-66466-00-5.
  60. ↑ Rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych, gov.pl [dostęp 2022-05-16].
  61. ↑ Zbory Kościoła Wolnych Chrześcijan, kwch.org [dostęp 2022-05-16].
  62. ↑ O nas, chwzory.pl [dostęp 2022-05-16].
    *Kontakt, chwzory.pl [dostęp 2022-05-16].
  63. ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2022-05-16].
  64. ↑ a b c d Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25].
  65. ↑ Świadkowie Jehowy w Żorach wznawiają publiczną działalność, zory.com.pl, 28 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-30].
  66. ↑ Miasta partnerskie. [w:] Urząd Miasta Żory [on-line]. [dostęp 2013-09-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (pol.).

Bibliografia

  • Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne

Dzielnice Żor
Dzielnice
Osiedla (będące również dzielnicami)
  • 700-lecia Żor
  • Księcia Władysława
  • Powstańców Śląskich
  • Władysława Pawlikowskiego
  • Władysława Sikorskiego
  • Wojciecha Korfantego
Osiedla wchodzące w skład dzielnic
  • Osiedle Fadom (dzielnica Kleszczówka)
  • Osiedle Gwarków (dzielnica Rój)
Podział miasta wg TERYT

Herb Żor

Województwo śląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

POL województwo śląskie COA.svg

Miasta województwa śląskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

POL województwo śląskie COA.svg

Powiat rybnicki (1922–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1922–75*)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1945–54 i 1973–75*)
Gromady
(1954–72)
Legenda
  • * do 31 maja 1975
  • ** do 26 maja 1975
  • *** przyłączenie Czerwionki 26 maja 1975, zmiana nazwy w 1992
Gminy górnicze

Symbol Górnictwa

Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego
miasta na prawach powiatu
powiaty
miasta
gminy miejsko-wiejskie
gminy wiejskie

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Szlak rowerowy czerwony.svg
Czerwony szlak rowerowy
Mining symbol.svg
Abbildung eines Bermanngezähes bestehend aus Schlägel und Eisen
Museum of Fire in Żory 02.jpg
Autor: Kamil Czainski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Muzeum Ognia w Żorach
Szlak rowerowy czarny.svg
Czarny szlak rowerowy
Dzielnice A3.jpg
Autor: Urząd Miasta Żory, Licencja: CC BY-SA 4.0
UCHWAŁA Nr 498/XLV/10 RADY MIASTA ŻORY z dnia 25.03.2010r. w sprawie: zmiany Statutu Gminy Miejskiej Żory.
Zielonoświątkowcy Żory.jpg
Autor: Kamil Kubica, Licencja: CC BY-SA 4.0
kościół Zielonoświątkowy w Żorach
Pałac w różnych ujęciach 10.jpg
Autor: Ebielmaj, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Żory, pałac, XVII w., XIX w.
Miejski Ośrodek Kultury w Żorach 1.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl
Żory, d. dom ludowy, tzw. Sala Polska, ob. Miejski Ośrodek Kultury, XIX/XX w., 1954-1956
Rynek w Żorach 4.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl
Żory, układ urbanistyczny
Kościół ewangelicko-augsburski w Żorach 1.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl
Żory, kościół ewangelicko-augsburski, 1931 r.
Jan Nepomucen Rynek Żory.JPG
Autor: Beemwej, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pomnika św.Jana Nepomucena. Żory; Rynek.
Żorski rynek 08.JPG
Autor: Ebielmaj, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Żory, układ urbanistyczny
Urząd Miejski w Żorach.JPG
Autor: Beemwej, Licencja: CC BY-SA 3.0
Urząd Miejski, Żory. Rynek.
POL Żory flag.svg
Autor:
  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
, Licencja: CC BY-SA 2.5
Flaga miasta Żory w Polsce.
Szlak rowerowy zielony.svg
Zielony szlak rowerowy
Piramida wieku Zory.png
Piramida wieku mieszkańców Żor, 2014
Rekonstrukcja Bramy Dolnej w Żorach.jpeg
Autor: Artur Strzelczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rekonstrukcja znajduje się na rondzie (skrzyżowanie ulic Dworcowej, Dolne Przedmieście) w pobliżu jej pierwotnej lokalizacji.
Żory Żorek 2020.jpg
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
figurka Żorka (Żorek z płonącą pochodnią) przy Muzeum Ognia w Żorach na kamieniu, z tyłu elewacja muzeum, widok od ul. Huloki
Dworzec kolejowy Żory.jpg
Autor: Subjectiveart, Licencja: CC BY-SA 4.0
Вокзал Жоры
Bezpłatna Komunikacja Miesjka w Żorach.jpeg
Autor: Artur Strzelczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Autobus Bezpłatnej Komunikacji Miejskiej w Żorach
Budynek Szkoły Muzycznej w Żorach 1.JPG
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl
Żory, dom, ob. szkoła muzyczna, 1903