Żuławska Kolej Dojazdowa

MBxd2+Bxhpi w Jantarze

(c) Refadon, CC-BY-SA-3.0

Lxd2-315 w Sztutowie

Pociąg turystyczny ŻKD

Schemat ŻKD na rok 2019

ŻKD w Nowym Dworze Gdańskim

Żuławska Kolej Dojazdowa (ŻKD) – kolej wąskotorowa (750 mm) na terenie powiatu nowodworskiego powstała na skutek wyodrębnienia ze struktur PKP części Gdańskich Kolei Dojazdowych. Właścicielem Żuławskiej Kolei Dojazdowej jest Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim. Obsługę kolejki zapewnia Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych, które było jednym z inicjatorów powstania ŻKD. W latach 2006–2008 operatorem kolejki było Stowarzyszenie Żuławskiej Kolei Dojazdowej.

Historia

Początki Żuławskiej Kolei Dojazdowej

Początki kolei wąskotorowej na Żuławach związane są z przemysłem cukrowniczym. Cukrownie zlokalizowane na tym terenie miały problemy z transportem buraków na podmokłym terenie położonym miejscami poniżej poziomu morza. Około 1886 roku powstał pierwszy odcinek kolei wąskotorowej, połączył on cukrownię w Nowym Stawie z miejscowością Dębina Południe i obsługiwany był trakcją konną, liczył on 4,5 km. W roku 1891 cukrownia w Nowym Stawie otrzymała koncesję na budowę kolejki wąskotorowej prowadzonej przez trakcję mechaniczną o rozstawie szyn 750 mm^[1].

W 1888 roku wybudowano wąskotorową kolej służącą do przewozu buraków cukrowych, łączącą cukrownię w Cedrach Wielkich ze stacją kolejową w Pszczółkach. Nietypowy rozstaw szyn tej linii miał 780 mm, a długość trasy wynosiła 28 km. Ostatnie jej odcinki zostały zlikwidowane w latach 50. XX w.^[1]

XXI w.

We wrześniu 2000 r. wraz ze Starostwem w Nowym Dworze Gdańskim, gminami Stegna i Sztutowo PTMKŻ podjęło działania na rzecz reaktywowania Żuławskiej Kolei Dojazdowej. 17 września 2001 r. Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim przekazało w bezpłatne użytkowanie Pomorskiemu Towarzystwu Miłośników Kolei Żelaznych część dzierżawionej już od PKP linii kolejowej. 15 sierpnia 2002 r. dla turystów i mieszkańców powiatu nowodworskiego odbył się pierwszy po sześciu latach przejazd pociągiem. Na początku 2003 r. Starostwo Nowodworskie przekazało w użyczenie dla PTMKŻ cały tabor będący już jego własnością. Dnia 21 czerwca 2003 ruszyły pierwsze planowe pociągi na Żuławskiej Kolei Dojazdowej. Obecnie ruch planowy po sieci ŻKD prowadzony jest w okresie maj, czerwiec i wrzesień w weekendy oraz w okresie letnich wakacji – codziennie, a w pozostałym czasie na zamówienie. Na mocy aneksu do umowy z lutego 2014 PTMKŻ jest operatorem kolejki do 31 grudnia 2023.

W maju 2014 starostwo w Nowym Dworze Gdańskim – aktualny właściciel torowisk – rozstrzygnęło przetarg na rozbiórkę 11 km nieczynnego toru między Nowym Dworem Gdańskim a Kmiecinem i Wiercinami (8,61 km) oraz znajdującego się w Ostaszewie odcinka linii Ostaszewo – Nowa Cerkiew (3,31 km)^[2]. Za pozyskany na tych odcinkach materiał zwycięzca przetargu wpłaci do kasy powiatu 536 tysięcy złotych. Początkowo planowano, że rozebrany zostanie również odcinek Nowy Dwór Gdański – Ostaszewo (co przysporzyłoby powiatowi kwotę 1,3 mln zł^[3]), jednakże pod naciskiem opinii publicznej i mediów oraz w związku z wpisaniem tego odcinka do ewidencji zabytków woj. pomorskiego odstąpiono od tego zamiaru. Po czasie sprawa wróciła, co spowodowało ostateczną decyzją o likwidacji torów.

W 2014 roku pociągi kursowały w okresie 1–3 maja, w święto Bożego Ciała oraz w okresie letnich wakacji szkolnych. Ponadto w okresie 31 października – 2 listopada uruchomiono dodatkowe pociągi na cmentarz w Nowym Dworze Gdańskim, które przewiozły 914 pasażerów. Ogółem w 2014 przewieziono 43 105 pasażerów, co stanowi wzrost do poprzedniego roku o ok. 3 000 osób. Ponadto w 2014 uruchomiono ponad 20 pociągów na zamówienie^[4].

W 2017 roku kolejka przewiozła 64 015 pasażerów, a w 2018 – 70 861 pasażerów, co stanowiło najlepszy jak dotąd wynik w jej historii^[5]. Liczby te zawierają również pasażerów przewiezionych w okresie Wszystkich Świętych (31 października – 2 listopada); w 2017 było ich 811, a w 2018 – 1580^[5][6]. 8 listopada 2018 urząd marszałkowski podpisał umowę z operatorem, w myśl której samorząd województwa pomorskiego przeznaczy 850 tys. zł na dokumentację przygotowawczą do projektu związanego z rewitalizacją kolejki^[7].

W 2021 ŻKD przewiozła 93 971 pasażerów^[8].

Baza i zarząd kolei znajduje się w Nowym Dworze Gdańskim w istniejącej lokomotywowni.

Działalność

Podstawą działalności Żuławskiej Kolei Dojazdowej są kolejowe przewozy turystyczne na trasach:

1. Sztutowo – Prawy Brzeg Wisły
2. Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy - Jantar
3. Nowy Dwór Gdański - Nowy Dwór Gdański Cmentarz Komunalny (tylko w święto Wszystkich Świętych)

W przeszłości prowadzone były też przewozy na linii Nowy Dwór Gdański – Tuja. Były plany jej rewitalizacji, ale projektu zaniechano, a tory na trasie tej linii zostały zlikwidowane.

Tabor

• lokomotywy spalinowe Lxd2 – 3 szt. (294, 315, 325)
• lokomotywa WLs180 (od stycznia 2020)
• parowóz Px48-1907 „Wiluś”^[9] (od 31 lipca 2010 r. do 2 maja 2012 r.)
• wagony motorowe MBxd2 (212, 304)
• wagony A20D-P FAUR Bxhpi
• drezyna Wmc-004
• wagon zabytkowy 1Aw
• wagony letniaki Btxhpi przebudowane z wagonów towarowych typu 3Kw i 4Kw – 5 szt.
• wagon kryty Kddxz
• wagony FTxh, FTdxh – 2 szt.
• platformy Pddxh, Pddx – 4 szt.
• transportery Tddyyhp – 9 szt.
• pług śnieżny 802S
• 3 węglarki typu 69W z Mławskiej Kolei Dojazdowej, pozyskane we wrześniu 2014

Na terenie Muzeum Obozu Koncentracyjnego Stutthof w Sztutowie stoją jako pomnik dwa wagony towarowe:

• wagon platforma Pddxh
• wagon kryty Kddxz

Zobacz też

• Linia kolejowa Stegna – Rybina – Nowy Dwór Gdański Wąskotorowy
• Linia kolejowa Prawy Brzeg Wisły – Stegna – Sztutowo

Przypisy

Linki zewnętrzne

• dawna strona ŻKD
• o historii Żuławskiej Kolei Dojazdowej
• Most obrotowy Żuławskiej Kolei Wąskotorowej w Rybinie
• aktualna strona ŻKD