Żuchwa

Żuchwa człowieka widok przedni
Żuchwa człowieka widok boczny, przy strukturach podano częstość złamania

Żuchwa (łac. mandibula) – jeden z elementów szczęk żuchwowców, potocznie nazywana szczęką dolną. U ryb chrzęstnoszkieletowych i dwudysznych jej głównym elementem jest chrząstka Meckela[1]. U wielu żuchwowców zbudowana z kilku kości parzystych (kość zębowa, kość kwadratowa, kość stawowa). U ssaków część kości wchodzących u innych kręgowców w skład żuchwy jest przekształcona w kosteczki słuchowe, przez co żuchwą jest wyłącznie para kości zębowych[2]. Lewa i prawa kość zębowa łączą się na przedzie spojeniem żuchwy (symphysis mandibulae). U większości ssaków jest to struktura budowana przez tkankę chrzęstną włóknistą, a obie kości zachowują pewną odrębność. U niektórych (świnie, naczelne) kości te zrastają się całkowicie w trakcie rozwoju osobnika[3].

Żuchwa człowieka

U ludzi żuchwa jest kością nieparzystą, zrasta się z dwóch części (lewej i prawej) w okresie płodowym, a pozostałość spojenia żuchwy może mieć postać bruzdy lub wypukłości i przechodzi na dole w guzowatość bródkową[4][5].

Główną część żuchwy stanowi masywny trzon (corpus mandibulae; osadzone są na nim zęby), od którego do tyłu odchodzą symetrycznie gałęzie żuchwy (rami mandibulae, poj. ramus mandibulae) w miejscu określanym jako kąt żuchwy (angulus mandibulae); trzon z gałęzią tworzą kąt 90-140° (w zależności od wieku). Na górnej powierzchni trzonu jest część zębodołowa (pars alveolaris) – nazywana tak w przeciwieństwie do wyrostka zębodołowego szczęki ze względu na inny sposób powstawania w rozwoju płodowym. Część zębodołowa żuchwy zawiera zębodoły, w których wklinowane są zęby. Wyczuwalne są na niej łęki zębodołowe (iuga alveolaria), odpowiadające zębodołom siekaczy i kła[5][4].

Na przedniej powierzchni trzonu żuchwy widoczne są guzy bródkowe (tuberculum mentale) oraz na wysokości pierwszych przedtrzonowców – dwa otwory bródkowe (foramen mentale), przez które z kanału żuchwy wychodzą nerwy bródkowe (odgałęzienia nerwu zębodołowego dolnego) i tętnice bródkowe (od tętnicy zębodołowej dolnej). Najbardziej wystająca część trzonu to guzowatość bródkowa (protuberantia mentale). Na wewnętrznej powierzchni trzonu są zagłębienia – dołki podjęzykowe (foramen sublingualis) dla ślinianek podjęzykowych i dołki dwubrzuścowe (fossa digastrica), miejsca przyczepu brzuśców przednich mięśni dwubrzuścowych[4].

Gałąź żuchwy rozdziela się u góry na dwa wyrostki: dziobiasty (processus coronoideus) z przodu i wyrostek kłykciowy (processus condylaris) z tyłu[6], przedzielone wcięciem żuchwy (incisura mandibulae). Wyrostki kłykciowe współtworzą z kośćmi skroniowymi stawy skroniowo-żuchwowe (articulatio temporomandibularis)[6].

Na bocznej części gałęzi żuchwy, blisko jej kąta, można zauważyć guzowatość żwaczową (tuberositas masseterica)[6], zwiększa ona powierzchnię przyczepu mięśnia żwacza (m. masseter)[5][4]. Na przyśrodkowej powierzchni gałęzi żuchwy jest otwór żuchwy (foramen mandibulae) ograniczony języczkiem, do którego wchodzi nerw zębodołowy dolny (gałąź nerwu żuchwowego (V3), od nerwu trójdzielnego (V))[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Meckela chrząstka, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-01-16].
  2. ↑ Zofia Kielan-Jaworowska. W cieniu dinozaurów. „Świat Nauki”. 3 (187), s. 42-51, marzec 2007. 
  3. ↑ Fraser A. Hale: Focus On: The Mandibular Symphysis (ang.). 2005. [dostęp 2017-01-15].
  4. ↑ a b c d e Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów i lekarzy. Wyd. 11(7). T. 1: Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła. Mięśnie. Warszawa: PZWL, 1999.
  5. ↑ a b c Osteologia człowieka żywego. Warszawski Uniwersytet Medyczny, 17 listopada 2008.
  6. ↑ a b c praca zbiorowa: Mała Encyklopedia Medycyny. Wyd. 4. T. III P-Ż. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 1468.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life2.svg
Star of life, blue version. Represents the Rod of Asclepius, with a snake around it, on a 6-branch star shaped as the cross of 3 thick 3:1 rectangles.
Design:
The logo is basically unicolor, most often a slate or medium blue, but this design uses a slightly lighter shade of blue for the outer outline of the cross, and the outlines of the rod and of the snake. The background is transparent (but the star includes a small inner plain white outline). This makes this image usable and visible on any background, including blue. The light shade of color for the outlines makes the form more visible at smaller resolutions, so that the image can easily be used as an icon.

This SVG file was manually created to specify alignments, to use only integers at the core 192x192 size, to get smooth curves on connection points (without any angle), to make a perfect logo centered in a exact square, to use a more precise geometry for the star and to use slate blue color with slightly lighter outlines on the cross, the rod and snake.

Finally, the SVG file is clean and contains no unnecessary XML elements or attributes, CSS styles or transforms that are usually added silently by common SVG editors (like Sodipodi or Inkscape) and that just pollute the final document, so it just needs the core SVG elements for the rendering. This is why its file size is so small.
Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Mandbular fractures.png
Autor: Frank Gaillard, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photo of the mandible demonstrating the frequency of mandibular fractures by location.