Żurawina drobnoowocowa

Żurawina drobnoowocowa
ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządwrzosowce
Rodzinawrzosowate
Rodzajborówka
Gatunekżurawina drobnoowocowa
Nazwa systematyczna
Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh.
Trudy Imp. S.-Peterburgsk. Obshch. Estestvoisp., Vyp. 3, Otd. Bot. 2: 149 1871[3]
Synonimy
  • Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr[3].

Żurawina drobnoowocowa, żurawina drobnolistkowa[4] (Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych o spornym ujęciu taksonomicznym. W niektórych ujęciach taksonomicznych włączany był do rodzaju żurawina jako Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.[4], według The Plant List jest gatunkiem borówki Vaccinium[3], tak więc jego nazwa polska jest niespójna z nazwą naukową. Według GRIN gatunek nie jest wyróżniany (nazwa naukowa stanowi synonim żurawiny błotnej Vaccinium oxycoccos L.[5]).

Rozmieszczenie geograficzne

Jest gatunkiem arktyczno-borealnym występującym w rozproszeniu w północnych rejonach Ameryki Północnej, Europy i Azji. Tylko w Europie ma zwarty obszar zasięgu, obejmujący całą Skandynawię oraz wschodnią część Pojezierza Bałtyckiego i północną część Niziny Wschodnioeuropejskiej. Poza tym obszarem zwartego zasięgu w Europie występuje jeszcze w rozproszeniu w Alpach i Karpatach Południowych. W Polsce występuje na Pomorzu w okolicach Augustowa, w województwie poznańskim, na Dolnym Śląsku oraz w Sudetach i Karpatach. W Karpatach podano stanowiska w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, w Tatrach i Bieszczadach. Na Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej występuje na torfowiskach Bór na Czerwonem, Puścizna Mała, Puścizna Wielka, Baligówka, Puścizna koło Wróblówki, Przybojec koło Koniówki, Łysa Puścizna, Pustać koło Chyżnego, Bór za Lasem i Kaczmarka koło Podczerwonego. W Tatrach występuje na Wielkiej Pańszczyckiej Młace i na Polanie Waksmundzkiej. W Bieszczadach po weryfikacji stanowisk w 2008 r. stwierdzono występowanie na torfowiskach Dźwiniacz, Łokieć, Tarnawa Wyżna, Sokoliki Górskie i na północ od Tarnawy Niżnej[6].

Morfologia

Łodyga
Pojedyncza, delikatna, pełzająca (płożąca), o długości do 60 cm, nierozgałęziona, ulistniona drobnymi listkami. Tegoroczne pędy nagie[7][8].
Liście
Zimotrwałe, drobne, trójkątniejajowate, zaostrzone, o długości (3) 4–5 (6,5) mm i szerokości (2)2,5 (3,5) mm[7]. Na górnej stronie ciemnozielone i błyszczące, na dolnej białosine. Pokryte są woskowym nalotem[9].
Kwiaty
Różowe, zazwyczaj pojedyncze, rzadziej wyrastające po 2–3. Posiadają nagie, jajowatolancetowate podkwiatki zazwyczaj wyrastające blisko nasady szypułki. Łatki korony mają długość 4–5 mm i szerokość 1,5–2 mm[7].
Owoce
Jagoda o kształcie od jajowatego do gruszkowatego i szerokości 5–7 mm[8]. W stanie dojrzałym mają barwę od czerwonej do ciemnoczerwonej i kwaśny smak[9].

Biologia i ekologia

Rozwój
Roślina wieloletnia, krzewinka, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca.
Siedlisko
Rośnie na torfowiskach wysokich, które w podpowierzchniowej warstwie zawierają bardzo słabo jeszcze rozłożony, gąbczasty i bardzo kwaśny torf (pH w wodzie 3,5–3,9, w KCl 2,4–2,7). Torf ten charakteryzuje się wysoką zawartością pierwiastka węgla w stosunku do azotu[6]. Na torfowiskach bieszczadzkich i w Kotlinie Nowotarskiej dominują okazy o płonnych pędach, rozmnażające się głównie wegetatywnie, rzadko tylko zakwitające i owocujące. Zazwyczaj towarzyszą jej gatunki: żurawina błotna, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica pospolita[6].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku Oxycocco-Empetrion[10].
Genetyka
Jest diploidem o liczbie chromosom 2n = 24. Tym różni się od żurawiny błotnej, która jest tetraploidem o liczbie chromosomów 2n = 48. Gatunki te krzyżują się z sobą[8].

Zagrożenia

Żurawina drobnoowocowa w opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006) umieszczona jest w grupie gatunków zagrożonych wyginięciem (kategoria zagrożenia V)[11]. W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię DD (stopień zagrożenia nie może być określony)[12]. W Polsce nie jest gatunkiem prawnie chronionym, ale liczne jej stanowiska znajdują się na obszarach chronionych; w rezerwatach przyrody i parkach narodowych. Często jednak stanowiska te ulegają degradacji wskutek odpływu wód. Konieczne jest więc podjęcie ochrony czynnej polegającej na zasypywaniu rowów odwadniających, a czasami nawet sztuczne spiętrzanie wód. Te stanowiska, które nie znajdują się na obszarach chronionych są zagrożone przez bezpośrednie zniszczenie związane z eksploatacją torfu, jak również pośrednio, przez osuszanie torfowisk[6].

Znaczenie

Owoce są jadalne, jednak ze względu na drobne rozmiary, rzadkość występowania tego gatunku w Polsce oraz rzadkie zawiązywanie owoców, praktycznie nie mają znaczenia użytkowego[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. ↑ a b c The Plant List. [dostęp 2017-02-28].
  4. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2017-02-28].
  6. ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  8. ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ a b Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2017-03-01].
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
  11. ↑ Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  12. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Media użyte na tej stronie

20121015-FS-UNK-0009 (8090982330).jpg
Cranberries (Vaccinium microcarpus) ripen in a muskeg near Petesburg, AK. Muskegs, a colloquial term for peat bogs, blanket 10% of the Tongass National Forest. These wetlands range in size from a few square feet to many acres. Over the ages, muskegs formed as Sphagnum mosses, rushes and sedges grew and built up spongy carpets in these very wet, almost treeless areas. Photo by Karen Dillman.