Żurawina wielkoowocowa

Żurawina wielkoowocowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Rodzaj

żurawina/borówka

Gatunek

żurawina wielkoowocowa

Nazwa systematyczna
Vaccinium macrocarpon Aiton
Hort. Kew. 2: 13 1789[3]
Synonimy
  • Oxycoccus macrocarpus (Aiton) Pers.
  • Schollera macrocarpa (Aiton) Steud.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Żurawina wielkoowocowa[5], borówka wielkożurawinowa[6] (Vaccinium macrocarpon Aiton) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych. Reprezentuje tradycyjnie w literaturze polskiej wyróżniany rodzaj żurawina, który od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywany jest już raczej tylko jako sekcja w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium)[7][8]. Występuje naturalnie na mokradłach we wschodniej części Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniony został w uprawie i zdziczał także w zachodniej części tego kontynentu oraz w Europie[8]. Ma duże znaczenie gospodarcze z powodu okazałych, jadalnych owoców[9].

Morfologia

Morfologia
Łodyga
Płożące pędy osiągają od 0,4 do 1,5 m długości[8].
Liście
Zimotrwałe, drobne, eliptycznolancetowate do eliptycznych, o brzegu lekko podwiniętym, od spodu sinawe, z wierzchu zielone[8].
Kwiaty
Wyrastają na szypułkach długości 2–3 cm, na których znajdują się również dwa podkwiatki o długości do 1,5 mm. Działki kielicha niepozorne. Płatki białe do różowych, silnie do tyłu odgięte, o długości od 6 do 10 mm. Nitki pręcików owłosione[9][8].
Owoce
Kuliste jagody o barwie czerwonej do różowej, o średnicy 1–2 cm[9].

Wymagania

Żurawina należy do roślin wrzosowatych dlatego preferuje gleby bardzo kwaśne (pH 3,2-4,5), przepuszczalne i z dużą zawartością próchnicy. Ze względu na płytki system korzeniowy – źle znosi niedobór wody, dlatego w czasie uprawy należy dbać o to, aby podłoże było stale wilgotne.

Żurawina najlepiej rośnie w miejscach słonecznych gdyż wtedy jej owoce ładnie się wybarwiają, zaś w cieniu pozostają zielone, nawet wtedy kiedy w pełni dojrzeją. Ponadto żurawina posadzona w miejscu zacienionym o wiele słabiej owocuje[10].

Systematyka

Status taksonomiczny zarówno gatunku, jak i rodzaju żurawina pozostawał długi czas niepewny. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączany jest do rodzaju borówka (Vaccinium) jako Vaccinium macrocarpon Aiton[3][7][8]. W obrębie gatunku wyhodowano liczne odmiany[9].

Zastosowanie

Zbiór żurawiny w amerykańskim stanie New Jersey (mycie owoców)
Sos żurawinowy

Mimo że oba gatunki żurawin dostarczają jadalnych jagód, to ze względu na silniejszy wzrost i większe owoce (do 20 mm średnicy, podczas gdy europejska żurawina błotna ma jagody do 8 mm średnicy) na większą skalę uprawia się żurawinę wielkoowocową. Uprawiana jest głównie w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii[6] i Holandii[9]. Z owoców wyrabia się galaretki i sos żurawinowy stanowiący tradycyjny dodatek do dziczyzny i indyka[6].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. a b Vaccinium macrocarpon (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-30].
  4. Vaccinium macrocarpon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  5. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 88. ISBN 83-7255-326-2.
  7. a b Vander Kloet, S.P.. The taxonomy of Vaccinium section Oxycoccus. „Rhodora”. 85 (841), 1983 (ang.). 
  8. a b c d e f Vaccinium macrocarpon (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-06-30].
  9. a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.
  10. Żurawina wieloowocowa - uprawa, pielęgnacja - ŁaczyNasOgród.pl, ŁaczyNasOgród.pl [dostęp 2016-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-19] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Vaccinium macrocarpon01.jpg
Autor: Meneerke bloem, Licencja: CC BY-SA 3.0
Vaccinium macrocarpon
Cranberry sauce.jpg
Autor: Jem Stone from Chailey, Licencja: CC BY 2.0
רוטב חמוציות ביתי.