Żurawina wielkoowocowa
 | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | żurawina wielkoowocowa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Vaccinium macrocarpon Aiton Hort. Kew. 2: 13 1789[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Żurawina wielkoowocowa[5], borówka wielkożurawinowa[6] (Vaccinium macrocarpon Aiton) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych. Reprezentuje tradycyjnie w literaturze polskiej wyróżniany rodzaj żurawina, który od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywany jest już raczej tylko jako sekcja w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium)[7][8]. Występuje naturalnie na mokradłach we wschodniej części Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniony został w uprawie i zdziczał także w zachodniej części tego kontynentu oraz w Europie[8]. Ma duże znaczenie gospodarcze z powodu okazałych, jadalnych owoców[9].
Morfologia
- Łodyga
- Płożące pędy osiągają od 0,4 do 1,5 m długości[8].
- Liście
- Zimotrwałe, drobne, eliptycznolancetowate do eliptycznych, o brzegu lekko podwiniętym, od spodu sinawe, z wierzchu zielone[8].
- Kwiaty
- Wyrastają na szypułkach długości 2–3 cm, na których znajdują się również dwa podkwiatki o długości do 1,5 mm. Działki kielicha niepozorne. Płatki białe do różowych, silnie do tyłu odgięte, o długości od 6 do 10 mm. Nitki pręcików owłosione[9][8].
- Owoce
- Kuliste jagody o barwie czerwonej do różowej, o średnicy 1–2 cm[9].
Wymagania
Żurawina należy do roślin wrzosowatych dlatego preferuje gleby bardzo kwaśne (pH 3,2-4,5), przepuszczalne i z dużą zawartością próchnicy. Ze względu na płytki system korzeniowy – źle znosi niedobór wody, dlatego w czasie uprawy należy dbać o to, aby podłoże było stale wilgotne.
Żurawina najlepiej rośnie w miejscach słonecznych gdyż wtedy jej owoce ładnie się wybarwiają, zaś w cieniu pozostają zielone, nawet wtedy kiedy w pełni dojrzeją. Ponadto żurawina posadzona w miejscu zacienionym o wiele słabiej owocuje[10].
Systematyka
Status taksonomiczny zarówno gatunku, jak i rodzaju żurawina pozostawał długi czas niepewny. Według nowszych ujęć taksonomicznych gatunek ten włączany jest do rodzaju borówka (Vaccinium) jako Vaccinium macrocarpon Aiton[3][7][8]. W obrębie gatunku wyhodowano liczne odmiany[9].
Zastosowanie
Mimo że oba gatunki żurawin dostarczają jadalnych jagód, to ze względu na silniejszy wzrost i większe owoce (do 20 mm średnicy, podczas gdy europejska żurawina błotna ma jagody do 8 mm średnicy) na większą skalę uprawia się żurawinę wielkoowocową. Uprawiana jest głównie w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii[6] i Holandii[9]. Z owoców wyrabia się galaretki i sos żurawinowy stanowiący tradycyjny dodatek do dziczyzny i indyka[6].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
- ↑ a b Vaccinium macrocarpon (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-06-30].
- ↑ Vaccinium macrocarpon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c J.G. Vaughan, C.A. Geissler: Rośliny jadalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001, s. 88. ISBN 83-7255-326-2.
- ↑ a b Vander Kloet, S.P.. The taxonomy of Vaccinium section Oxycoccus. „Rhodora”. 85 (841), 1983 (ang.).
- ↑ a b c d e f Vaccinium macrocarpon (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-06-30].
- ↑ a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1055. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Żurawina wieloowocowa - uprawa, pielęgnacja - ŁaczyNasOgród.pl, ŁaczyNasOgród.pl [dostęp 2016-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-19] (pol.).