Żwirkowisko

Powstały po wojnie pomnik upamiętniający miejsce wypadku

Widok ogólny mauzoleum Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury w Cierlicku, 19 lipca 1939

Żwirkowisko – miejsce tragicznej śmierci 11 września 1932 roku polskich pilotów Stanisława Wigury i Franciszka Żwirki w Cierlicku Górnym koło Cieszyna na Śląsku Cieszyńskim (na Zaolziu), na terenie ówczesnej Czechosłowacji.

Historia

Wypadek polskich pilotów miał miejsce podczas ich przelotu na zlot lotniczy do Pragi. Podczas gwałtownej burzy nastąpiło oderwanie skrzydła samolotu RWD-6 i maszyna runęła na ziemię. Piloci zginęli na miejscu.

W miejscu tragicznego wydarzenia ustawiono początkowo brzozowy krzyż ze śmigłem^[1] i pozostawiono zakonserwowane pnie świerków, o które roztrzaskał się samolot. Utworzono także symboliczne mogiły lotników^[2]. W roku 1935 wybudowano małe mauzoleum i bramę z napisem „Żwirki i Wigury start do wieczności”^[1]. Autorami tego założenia byli: budowniczy Rygiel z Frysztatu oraz rzeźbiarze Julius Pelikán z Ołomuńca i Jan Raszka. Dzwon ufundowano ze składek czytelników Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Wkrótce Żwirkowisko stało się miejscem kultu polskości na Zaolziu.

Po zajęciu Czechosłowacji przez Niemców w grudniu 1940 roku rozebrano mauzoleum i zniszczono teren. Udało się ocalić pamiątkowy kamień i napis z bramy^[1].

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęto próby odtworzenia Żwirkowiska. Odbywały się one przy nikłym zainteresowaniu strony czeskiej. W końcu wybudowano istniejący w XXI wieku pomnik z figurą lotnika wspartego na śmigle oraz godłami Polski i ówczesnej Czechosłowacji, na którym do roku 1957 widniała tablica z mylnym napisem „Pamięci lotników, którzy zginęli w walce z faszyzmem”.

Uporządkowano także symboliczne mogiły, ponieważ obaj piloci spoczywają na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w Alei Zasłużonych^[1]^[3].

Kolejny napis w języku polskim i czeskim brzmi: „Pamięci Lotników polskich Żwirki i Wigury, którzy na tym miejscu polegli w katastrofie swego samolotu dnia 11.9.1932”.

W roku 1992, przy dużym udziale Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego na Zaolziu, otworzono w Cierlicku „Dom Żwirki i Wigury”, w którym, między innymi, znajduje się sala poświęcona historii polskiego lotnictwa.

Co roku na Żwirkowisku organizowane są obchody rocznicy śmierci polskich lotników^[4]. Żwirkowiskiem przez długie lata opiekował się Józef Stebel – był jedną z pierwszych osób, które zaczęły kultywować pamięć o lotnikach.