Żychlin

Żychlin

— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Centrum miasta
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	kutnowski
Gmina	Żychlin
Prawa miejskie	przed 1397
Burmistrz	Grzegorz Ambroziak[1]
Powierzchnia	8,69 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	8109[2] 933,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 24
Kod pocztowy	99-320
Tablice rejestracyjne	EKU
Położenie na mapie gminy Żychlin Żychlin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Żychlin
Położenie na mapie województwa łódzkiego Żychlin
Położenie na mapie powiatu kutnowskiego Żychlin
52°14′43″N 19°37′25″E/52,245278 19,623611
TERC (TERYT)	1002114
SIMC	0969391
Urząd miejski ul. Barlickiego 15 99-320 Żychlin[3]
Strona internetowa

Żychlin – miasto w Polsce w województwie łódzkim, w powiecie kutnowskim, położone na Nizinie Środkowomazowieckiej nad rzeką Słudwią, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żychlin. Miasto stanowi centrum usług dla wielu okolicznych miejscowości. Żychlin jest siedzibą firm z branży elektromaszynowej, które w latach 20. i 50. XX wieku, miały największy wpływ na rozwój miasta. Obecnie w Żychlinie, poza firmami elektromaszynowymi, głównymi pracodawcami są firmy z branży spożywczej. Żychlin leży w historycznej ziemi łęczyckiej^[4].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 8109 mieszkańców^[2].

Historia

Wieś szlachecka Żychlin istniała co najmniej od 1309^[5]. W 1331 została ona zdobyta przez Krzyżaków^[5]. Prawa miejskie miasto otrzymało przed 1397^[5][6]. Do XIX wieku miasto było własnością prywatną^[a][5][6]. Pod koniec średniowiecza, Żychlin był miejscem, w którym miały miejsce sesje wyjazdowe łęczyckiego sądu grodzkiego^[7].

W drugiej połowie XVI stulecia miasto spotkała klęska pożaru. Powolna odbudowa, a nawet wyjednany u króla przywilej jarmarków nie wpłynął na znaczny rozwój miasta. W 1790 Żychlin liczył 350 mieszkańców i 68 domów^[5][6].

W XIX wieku liczba ludności miasta znacznie wzrosła, przy czym, tak jak w pobliskim Kutnie, większość mieszkańców stanowili Żydzi. W 1870 na mocy ukazu carskiego Żychlin stracił prawa miejskie^[5][6]. Powodem odebrania praw miejskich był udział mieszczan w powstaniu styczniowym, kiedy to przed kilka, a może nawet kilkanaście dni miasto było wolne od zaborcy.

Pod koniec XIX wieku miasto liczyło ponad 4500 mieszkańców^[5].

Na początku XX wieku miejscowość zamieszkiwała niewielka społeczność mariawicka, przynależąca do parafii Przenajświętszego Sakramentu w Łowiczu, filii w Skrzeszewach. Swój cmentarz wyznaniowy posiadali w Zdunach. W miasteczku znajdowała się kaplica obsługiwana przez kapłana Marię Tytusa Siedleckiego, późniejszego biskupa Kościoła Katolickiego Mariawitów^[8].

W 1924 Żychlin odzyskał prawa miejskie^[5].

Najważniejszym momentem w najnowszej historii miasta było utworzenie w 1921 roku zakładów elektrycznych przez inż. Zygmunta Okoniewskiego. Z biegiem czasu, z uwagi na rozrastający się zakład elektromaszynowy, miasto rosło i nabierało znaczenia wśród okolicznych miejscowości. W latach 70. XX wieku miasto podwoiło swoją liczebność. Na bazie zakładów stworzonych przez inż. Z. Okoniewskiego powstało kilka firm z branży. Trafili tu również inwestorzy z Włoch, Danii i Francji.

Getta w Żychlinie

W okresie II wojny światowej miasto poniosło wielkie straty, głównie wśród ludności cywilnej – prawie 40% ludności miasta. Żydzi wywiezieni z Żychlina w czasie likwidacji getta, byli eksterminowani w Chełmnie n/Nerem. W czasie działań wojennych kampanii wrześniowej w mieście i w sołectwie Dobrzelin, znajdowały się szpitale polowe, często bombardowane przez lotnictwo niemieckie. W kwaterach wojskowych na miejscowym cmentarzu parafialnym oraz na cmentarzu parafialnym we wsi Śleszyn i wojskowym w Dobrzelinie pochowani są liczni polscy żołnierze.

Demografia

Dane z 31.12.2017 roku^[9]

• Piramida wieku mieszkańców Żychlina w 2014 roku^[10].

Kamieniczki w centrum miasta

Zabytki

Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła

• grób skrzynkowy kultury pomorskiej z ok. 500 roku p.n.e. na placu 29 Listopada (artefakty znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu)
• zespół kościoła parafialnego św. św. Piotra i Pawła – ul. Jana Pawła II:
  • kościół murowany z 1782^[11], rozbudowany w 1838; po 1911 dobudowana kaplica i zakrystia
  • dzwonnica murowana, 1 poł. XIX w.^[11]
  • plebania murowana z XIX w.
• kilka kamieniczek mieszczańskich przy dawnym rynku, oznaczonych nr 24-27 z I połowy XIX w. z oryginalnymi oknami i drzwiami – pl. 29 Listopada
• dom z oficynami z XIX/XX w. – pl. Jana Pawła II 17^[11]
• dom z początku XIX wieku – ul. Narutowicza
• zespół Cukrowni "Walentynów", od 1921 zajmowany przez zakład EMIT przy ul. Narutowicza 72: cukrownia murowana z 1853, przebudowana w 1921, obecnie hala fabryczna
• dom Pruszaków, murowany, pocz. XX w., przebudowany, obecnie przedszkole; portiernia z 2 poł. XIX w.
• synagoga przy ul. Zdrojowej/Kilińskiego^[11]

Edukacja

• Przedszkola
  • Przedszkole Samorządowe Nr 1 w Żychlinie, ul. 1 Maja 36^[12][13]
  • Przedszkole Samorządowe Nr 2 im. Jana Pawła II w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Żychlinie, ul. Żeromskiego 8^[12][14]
  • Oddział Przedszkolny w Szkole Podstawowej im. M. Kownackiej w Grabowie, ul. Szkolna 4
• Szkoły podstawowe
  • Szkoła Podstawowa Nr 1 w Żychlinie, ul. 1 Maja 23/25^[12] (w ramach reformy oświaty SP Nr 1 przeniesiona będzie od 1 września 2019 r. do siedziby wygaszanego Gimnazjum)
  • Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Jana Pawła II w Zespole Szkolno-Przedszkolnym w Żychlinie, ul. Żeromskiego 8^[12][14]
• Gimnazjum Publiczne im. Adama Mickiewicza w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie, ul. Łukasińskiego 21^[12][15] (kończące działalność z dniem 31 sierpnia 2019 r. w związku z reformą oświaty)
• Szkoły ponadgimnazjalne
  • Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Zespole Szkół Nr 1 w Żychlinie, ul. Łukasińskiego 21^[12][16]
  • Zespół Szkół im. Bohaterów Września 1939 r. w Żychlinie, ul. Narutowicza 84A^[12][17]

Gospodarka

W 2009 w mieście powstała podstrefa Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[18].

Do najważniejszych zakładów w Żychlinie należą:

• Zakład Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. (kapitał włoski)^[19][20]
• Fabryka Transformatorów w Żychlinie Sp. z o.o.^[19][21]
• Zakład Narzędziowy NARMOD Sp. z o.o.^[19][22]
• MICEL Sp. z o.o. w Żychlinie (kapitał francuski)^[19][23]
• UNION CHOCOLATE Sp. z o.o. w Żychlinie^[19][24]
• Cargill Polska (kapitał USA)
• Okovita Sp. z o.o. (fima polsko-rosyjska)
• Dima Sp. z o.o.(kapitał duński)
• Energa Kogeneracja Sp. z o.o.
• Szkółka Drzew i Krzewów Owocowych E. i B. Ważyńscy
• Węgrzynowski Opakowania
• AURA Sp z o.o. Grupa Producentów Owoców i Warzyw

Miasta partnerskie

• Brody, Ukraina (od 2017 r.)

Formy ochrony przyrody

Pomniki przyrody

• dąb szypułkowy „Wojtek” o obwodzie na wys. 1,3 m – 290 cm i wysokości 18 m (na terenie EMIT-u)^[11]
• lipa drobnolistna o obwodzie na wys. 1,3 m – 275 cm i wysokości 25 m (za budynkiem d. Przedszkola Nr 2 przy ogrodzeniu EMIT-u)^[11]
• lipa drobnolistna o obwodzie na wys. 1,3 m – 205 cm i wysokości 20 m położona na pl. Jana Pawła II przy ogrodzeniu kościoła^[11]

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat Żychlin):
  • parafia św. Apostołów Piotra i Pawła
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Żychlin (Sala Królestwa ul. Dobrzelińska 16)^[25]

Zobacz też

• Stara Synagoga w Żychlinie – nieistniejąca
• Cmentarz żydowski w Żychlinie
• Hufiec ZHP Żychlin
• Żychlin (stacja kolejowa)
• Żychlin Elektrownia – dawna towarowa stacja kolejowa
• Zakład Komunikacji Miejskiej w Żychlinie

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Żychlin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 876 .