Życiorys większy św. Franciszka

Życiorys większy
Legenda maior
Ilustracja
Autor

Bonawentura z Bagnoregio

Tematyka

religijna

Typ utworu

biografia

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Włochy

Język

łacina

Data wydania

1263

poprzednia
następna
Życiorys mniejszy

Życiorys większy św. Franciszka, Legenda większa, łac. Legenda maior s. Francisciżyciorys św. Franciszka z Asyżu napisany przez św. Bonawenturę w latach 1260–1263 na prośbę braci z zakonu franciszkańskiego. Zawiera chronologicznie i tematycznie uporządkowane fakty z życia świętego od jego urodzenia aż do kanonizacji, a także opis dokonanych przez niego cudów.

Historia powstania

Święty Bonawentura jako minister generalny zakonu franciszkanów został poproszony przez braci o napisanie życiorysu św. Franciszka na kapitule generalnej w 1260 roku. Tworzy życiorys w formie dłuższej (Legenda większa) i krótszej (Legenda mniejsza), i taki zostaje przyjęty na kapitule w Pizie w roku 1263.

Kapituła poprosiła ówczesnego generała z powodu:

  • Napięcia między duchowieństwem diecezjalnym i akademickim a zakonami żebrzącymi. Ci pierwsi spekulowali na temat osoby św. Franciszka i potrzeby zakonu w Kościele. Bracia cieszyli się większym uznaniem wiernych niż kler diecezjalny, byli także wyłączeni spod władzy biskupów i proboszczów miejsca pobytu.
  • Sytuacji wewnętrznej zakonu. Po śmierci Franciszka coraz wyraźniejsze stawały się dwie tendencje rozumienia jego reguły. Jedna podkreślała radykalne ubóstwo materialne, brak dużych kościołów i klasztorów i nie podejmowanie studiów, druga odrzucała możliwość życia pierwotną formą jako niewystarczającą przy dużej liczbie braci i rosnących potrzebach Kościoła.
  • Różnorodności źródeł. Mimo poprzednich, oficjalnych biografii pojawiały się inne dzieła, które odchodziły od faktów z życia założyciela przez tendencyjność, zapożyczenia z innych biografii czy dziecięcych wyobrażeń dotyczących życia św. Franciszka.

Powiązania z innymi źródłami biograficznymi

Autor nie wymienia imion tych, z którymi rozmawiał. W całym dziele wspomina tylko o br. Idzim, oraz br. Illuminacie. Prawdopodobnie nie chciał, by fakty z życia Franciszka kojarzyły się z którąś z opcji „politycznych” wewnątrz zakonu.

Bonawentura korzystał z już istniejących źródeł. Użył przede wszystkim Życiorysu drugiego świętego Franciszka z Asyżu. Przepisywał z niego całe paragrafy, swobodnie modyfikując tekst lub go streszczając. Traktat o cudach św. Tomasza z Celano został przepisany prawie w całości. Zauważalny jest także wpływ Życiorysu Juliana ze Spiry, Legendy Trzech Towarzyszy, a także pośrednio Anonimu z Perugii. Widać też wpływ I życiorysu autorstwa Tomasza z Celano jako źródła informacji, bez użycia dosłownego.

Kultura pisania w tamtym czasie nie wymagała przypisów czy odnośników, przez co zdarzają się powtórzenia słów i zdań pochodzących z różnych miejsc. Materiał jest opracowany według schematu Bonawentury, uwarunkowanego przez jego osobowość, kulturę teologiczną i cele, a więc i sytuację ówczesnego zakonu.

Struktura dzieła

W prologu podana jest pochwała św. Franciszka i uwagi metodologiczne, jak powody napisania, styl i plan zawierający krótki opis treści piętnastu rozdziałów. Każdy z nich składa się ze wstępu z opisem rozdziału, treści i podsumowania w formie syntezy. Całość zamyka traktat o cudach mających miejsce po śmierci św. Franciszka. W wyraźny sposób widać trzy sekcje życiorysu:

Nr sekcjiTreśćZakres rozdziałów
1Chronologiczny opis życia Franciszka1 – 4
2Tematyczny opis cnót Franciszka5 – 12
3Chronologiczny opis faktów od otrzymania stygmatów do kanonizacji Franciszka13 – 15

W dziele zauważalny jest entuzjazm autora rozważającego identyfikację Franciszka z Chrystusem. Napisane jest ono precyzyjnie, eleganckim stylem z zachowaniem podniosłego i kaznodziejskiego tonu.

Przyczyny i cel napisania życiorysu większego

Autor wymienia następujące przyczyny w prologu:

  • miłość braci
  • zgodna decyzja kapituły, która powierzyła mu to zadanie
  • prywatna cześć wobec św. Franciszka

Biorąc pod uwagę okoliczności historyczne, można przypuszczać, że celem napisania dzieła była obrona osoby św. Franciszka, przez ukazanie działania Boga w jego życiu i jego wkładu w życie Kościoła, ukazanie braciom jego osoby jako jedynego i aktualnego wzoru do naśladowania, a także powstanie jednego i pewnego dzieła.

Znaczenie

Na przestrzeni wieków zarzucano życiorysowi pewną manipulację faktami, zniekształcającą prawdę historyczną w celach dyplomatycznego złagodzenia napięć w zakonie. Bonawentura omija pewne niewygodne fakty, które istniały we wcześniejszych opracowaniach. Franciszek jest ukazany w kanonie świętości wówczas obowiązującym, a kontekst nie uwzględnia jego czasów, ale trudną sytuację zakonu w XIII w.

Jednak tych zarzutów nie podzielają wszyscy. Niektórzy zwracają uwagę, że dzieło to nie jest tylko historyczne, ale i teologiczne. Podaje fakty i ich interpretacje, w celu przedstawienia podobieństwa Franciszka do Jezusa Chrystusa. Uwzględnić trzeba więc jego osobę i czas w jakim powstało dzieło. Selekcja faktów nie służyła fałszowaniu historii. Ponadto jest to jedyny życiorys o tak szerokim aspekcie mistycznym, co wskazuje na doskonałe zrozumienie osoby świętego Franciszka przez autora.

Wydania

Tekst zachował się w licznych manuskryptach (najstarsze z XIII w. znajdują się w Asyżu, w archiwum Matki Bożej Anielskiej oraz w bibliotece św. Franciszka). Pierwsze wydanie krytyczne miało miejsce w 1898 r. w Quarachii, ponowione w 1941 r.

Bibliografia

  • Czesław Gniecki OFM, Hagiograficzne źródła franciszkańskie powstałe w XIII i XIV w. , Instytut Studiów Franciszkańskich, Kraków 2005, s. 115 – 136.
  • Salezy Kafel OFMCap, Wprowadzenie – życiorys większy św. Franciszka [w:] Roland Prejs OFMCap (red.), Zdzisław Kijas OFMConv (red.), Wczesne źródła franciszkańskie, Bratni Zew, Kraków 2005, s. 815 – 824.

Media użyte na tej stronie

StFrancis part.jpg
Górną częścią najstarsze Portret Franciszek z Asyżu, ścienne malowidła w Sacro Speco w Subiaco.