Żydokomuna

Żydokomuna – stereotyp o podłożu antysemickim wynikający ze spiskowej teorii dziejów[1], przypisujący Żydom główną rolę w stworzeniu i spopularyzowaniu ideologii komunizmu, który „miał otworzyć im drogę do zdobycia władzy nad światem” (zob. Protokoły mędrców Syjonu)[2].

Historia

Plakat propagandowy z okresu wojny polsko-bolszewickiej (1919)

Termin „żydokomuna” pochodzi z Rosji (RFSRR, później ZSRR), pojawił na przełomie drugiego i trzeciego dziesięciolecia XX wieku, w związku z przypisywaniem Żydom rzekomego kierowania ruchem komunistycznym i zdobył popularność wśród przeciwników bolszewików – białych – w okresie wojny domowej w Rosji (1917–1922), a potem wśród rosyjskiej białej emigracji[3].

Dane statystyczne przedstawione w Kongresie Stanów Zjednoczonych przez senatora stanu Utah Williama Henry Kinga w 1924 dotyczące partii bolszewików przeczą takim tezom – na 376 693 członków partii bolszewików było 19 564 Żydów, co stanowiło 5,2% ogółu[4][5].

W latach dwudziestych termin (np. niem. Jüdischer Bolschewismus, „żydobolszewizm”) zdobył popularność na świecie i stał się jednym z ważniejszych elementów ideologii i propagandy nazistowskiej (zob. Protokoły mędrców Syjonu a nazizm)[6][7].

Polska

W Polsce stereotyp „żydokomuny” był rozpowszechniany jako antybolszewicka propaganda w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) i był później obecny w okresie międzywojennym, mimo tego, że w Polsce tylko 2–7% polskich Żydów głosowało na partię komunistyczną i jej fronty[8].

Określeniem „żydokomuna” posługiwała się w swej propagandzie politycznej endecja już w 1920[9].

Pikieta studentów-członków ONR z antyżydowskimi transparentami (m.in. Śmierć żydo-komunie) na Bramie Głównej Uniwersytetu Warszawskiego (1936)

Slogan używany też był jako nazwa grupy lub organizacji lewicowej o prawdziwej lub rzekomej przewadze Żydów we władzach. Przypisywana Komunistycznej Partii Polski, a następnie w okresie PRL Urzędowi Bezpieczeństwa.

Udział niektórych polskich Żydów w ruchu komunistycznym w Polsce oraz współpraca z NKWD i władzami sowieckimi wzmocniły stereotyp „żydokomuny” wśród mieszkańców okupowanej wschodniej Polski[10][11][12][13][14][15].

Udział Żydów na eksponowanych stanowiskach we władzach oraz w organach bezpieczeństwa w PRL przyczynił się do pogłębienia tego stereotypu w okresie powojennym[1]. Według danych administracyjnych, 167 osób, czyli 37,1% kierowniczej kadry Resortu Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1944–1956 w Polsce stanowili Żydzi i osoby pochodzenia żydowskiego[16][17][18][7].

Ilu Żydów było w NKWD i w innych aparatach represji? Nie było ich tak dużo, a rozkazy wydawali nie Żydzi –, ale partyjni aparatczycy innych narodowości. Na terytoriach, gdzie doszło do podwójnej okupacji miało miejsce dwukrotne przyjście nowej władzy. Poszkodowani przez poprzednie władze zawsze szukają winnego i jest nim najsłabszy element. Tak padło na Żydów.

Alvydas Nikžentaitis, pracownik Instytutu Historii Litwy, Program „Intermarium”, Biełsat

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Rafał Żebrowski, żydokomuna, [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], jhi.pl [dostęp 2021-09-14].
  2. ↑ Robert Szuchta: 1000 lat historii Żydów polskich: Podróż przez wieki (PDF). Warszawa: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, 2015, s. 221. ISBN 978-83-938434-6-6.
  3. ↑ Philip Mendes, „Jews, Antisemitism and Communism: A Self–Fulfilling Prophecy”, Australian Journal of Jewish Studies 18 (2004) 79-96.
  4. ↑ William Henry King: Conditions in Russia: Speech of Hon. William H. King, a Senator from the State of Utah, Delivered in the Senate, January 22 and April 24, 1924 (ang.). [dostęp 2018-11-18]. Cytat: Rosjanie 270,409 72,00% Ukraińcy 22,078 5,88% Białorusini 5,583 1,47% Litwini 9 512 2.53% Gruzini 7,378 1,90% Żydzi 19,564 5.20% Turko-Tatarzy 6,534 1,72% Ormianie 3 828 1.02% Polacy 5 649 1,50% Litwini 1 472 0.39% Niemcy 2 217 0.59% Osetyjczycy (Północny Kaukaz) 1 699 1,47% Kirgizowie (południowe uralskie stepy) 4 946 1.32% Uzbecy (Południowe Uralskie Stepy) 2043 0.54% Turkmeni 1000 0.27% Estończycy 1,964 0.53% Mordva (Górna Wołga) 1,632 0.43% Czuwas (Górna Wołga) 1,054 0.28% Finowie 938 0.25% Persowie 709 0.19% Węgrzy 533 1.14%
  5. ↑ 68TH CONGRESS, 1st Session SENATE DOCUMENT No. 126 CONDITIONS IN RUSSIA SPEECH OF HON. WILLIAM H. KING A SENATOR FROM THE STATE OF UTAH DELIVERED IN THE SENATE JANUARY 22 AND APRIL 24, 1924 PRESENTED BY MR. LODGE MAY 26,1924 Ordered to be printed WASHINGTON GOVERNMENT PRINTING OFFICE 1924. geocities.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-05-05)]..
  6. ↑ André Gerrits, The Myth of Jewish Communism: A Historical Interpretation, Peter Lang, 2009, s. 15 i nast.
  7. ↑ a b Intermarium: Historyk z Izraela: Fakt współpracy Żydów z sowieckimi władzami nie podlega dyskusjom [dostęp 2018-06-08] (pol.).
  8. ↑ Alvin H. Rosenfeld, Resurgent Antisemitism: Global Perspectives, Indiana University Press, 19 czerwca 2013, s. 218–220, ISBN 978-0-253-00890-9.
  9. ↑ Bożena Keff, Antysemityzm. Niezamknięta historia, 2013, s. 223.
  10. ↑ Jews in Poland: A Documentary History Paperback by Iwo Pogonowski.
  11. ↑ Piotrowski, Tadeusz. Poland’s Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in Second Republic, 1918-1947.Chapter 3. Jewish Collaboration. page 35.
  12. ↑ Richard J. Evans. The Third Reich at War. Penguin, 2008 – History – 926 pages. page 46.
  13. ↑ Polish Film and the Holocaust: Politics and Memory By Marek Haltof. page 18.
  14. ↑ Thoughts of Professor Tomasz Strzembosz on Professors Gutman’s Diary Professor Tomasz Strzembosz.
  15. ↑ Mark Paul. Polish-Jewish Relations in Soviet-Occupied Eastern Poland, 1939–1941.. glaukopis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-12)].
  16. ↑ Krzysztof Szwagrzyk: Aparat Bezpieczeństwa w Polsce Kadra kierownicza Tom I 1944–1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2005, s. 59. ISBN 83-89078-94-5. Aparat Bezpieczeństwa w Polsce Kadra kierownicza Tom I 1944–1956.
  17. ↑ Krzysztof Szwagrzyk: Twarze bezpieki w PRL w latach 1944–1956. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005. ISBN 83-89078-94-5. Cytat: Tabela 1. Narodowość i przynależność służbowa kierowniczej kadry RBP/MBP w latach 1944–1954 Narodowość i przynależność służbowa Liczba osób Udział proc. polska 221 49,1% żydowska 167 37,1% oficerowie radzieccy 46 10,2% ukraińska 5 1,1% białoruska 4 0,9% rosyjska 1 0,2% inne222 4 0,9% brak danych 2 0,5% Razem 450 100.
  18. ↑ Krzysztof Szwagrzyk: Żydzi w kierownictwie UB. Stereotyp czy rzeczywistość?. s. 41.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Lapy zydowskie.jpeg
Plakat propagandowy w języku polskim z czasów wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921. Muzeum Niepodległości w Warszawie, nr inw. MN-Pl.2011. Według narracji mgr Sylwii Szczotki zatytułowanej "Wizerunek Bolszewika", ten jawnie antysemicki plakat ze stałej wystawy o nazwie "Polonia Restituta" miał inspirować lęk wśród ortodoksyjnych wyznawców we wschodnich regionach nowo tworzącej się Drugiej Rzeczypospolitej (patrz wieże cerkiewne z krzyżami bizantyjskimi). Paradoksalnie, ten plakat w języku polskim nie był przeznaczony dla polskich katolików. Polonia Restituta. O niepodległość i granice 1914-1921 w siedzibie muzeum.
Transparenty antyżydowskie brama Uniwersytetu Warszawskiego.jpg
Pikieta studentów z ONR z transparentami (m.in. Żądamy ghetta dla Żydów i obniżki opłat i Śmierć żydo-komunie) na Bramie Głównej Uniwersytetu Warszawskiego