Żydowska Brama w Kijowie

Żydowska Brama, Żydowskie Wrota, Lwowska Brama – średniowieczna brama wjazdowa do kijowskiego grodu Jarosława, stolicy Rusi Kijowskiej. Kupiecki kwartał żydowski znajdował się w dzielnicy Padole, na Szczekawicy.

Prawdopodobnie przez Kijów jeszcze w połowie IX w. przebiegał transkontynentalny szlak handlowy Radanitów z Andaluzji, przez Ratyzbonę, Pragę i Kraków. Po upadku Chazarii duże znaczenie, jako ośrodek handlu wschodniego, uzyskał właśnie Kijów.

Historia

Wejście do obmurowanego Kijowa prowadziło kilka bram, które zwano wrotami. Czwarta brama nosiła nazwę Żydowskich Wrót. Dzięki tym umocnieniom Kijów stał się najpotężniejszą twierdzą obronną na Rusi, zabezpieczającą miasto przed Pieczyngami, a księcia Jarosława przed konkurentami do tronu, oraz własnymi braćmi.

Była jedną z trzech ważniejszych bram grodu[1], zbudowanych przez Jarosława I Mądrego[2][3];. Żydowska Brama znajdowała się w południowo-zachodniej części miasta w rejonie placu Lwowskiego, od którego imienia w późniejszym okresie przyjęła się jeszcze jedna nazwa. Po raz pierwszy odnotowana została w jednym z latopisów ruskich w 1115, a następnie w latach 1146 i 1151[4].

Istnienie Żydowskiej Bramy może wskazywać na dość liczną mniejszość żydowską[5]. Informacja z Latopisu hipackiego o pojawieniu się Karaimów (chazarskich Żydów) na dworze Włodzimierza w Kijowie pojawia się pod koniec X wieku. W roku 1018 istniały dwie osady żydowskie w Kijowie. Pierwsza miała należeć do Radanitów, druga zwana była chazarską. W samym Kijowie istnieje już w XII wieku potwierdzona w latopisach gmina żydowska, mieszcząca się przy dawnej „ulicy żydowskiej”, obok jednej z bram miasta, zwanej „Żydowską”. Wspomina o tym również znany podróżnik żydowski Petachja z Ratyzbony, który w latach 1175—1190 przez Pragę, Kraków, Ruś dotarł do Kijowa. W roku 1240 w wyniku najazdu mongolsko-tatarskiego zniszczeniu uległy wszystkie bramy Kijowa, jak i samo miasto.

Dzielnica żydowska do rewolucji 1917, położona była w północnej części Starego Kijowa, przy ulicy Żydowskiej. Późną wiosną 1918 spadła na Kijów jeszcze jedna klęska, a mianowicie pożar, który strawił znaczną część żydowskiego Padołu. Obecna, czynna synagoga, znajduje się jak dawniej w położonej w pobliżu Dniepru dzielnicy Padół, przy ul. Szczekawickiej, boczna Górnego Wału. „Jest bardzo dobrze utrzymana”.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ In die Jaroslavstadt führten drei Tore: Das jüdische Tor (Židovskie), das Polnische Tor (Ljadskie) und das Goldene Tor (Zolotye). Besonders das Goldene Tor war für die Bewohner der Stadt wohl mehr als ein bloßer Zugang zur Stadt, [w:] J. P. Faatz, Kiew im Mittelalter: Hauptstadt der Kiewer Rus, 2001.
  2. ↑ ...już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istniała Lacka Słoboda – dzielnica, Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja – targowa osada węgierska... [w:] Tadeusz M. Trajdos, Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434, 1982
  3. ↑ W Kijowie uczynił sobie św. Jacek bazę apostolską, założył klasztor przy Bramie Lackiej i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski Dominikanin...
  4. ↑ Er liegt an dem Jüdischen Tore, über das der Weg nach Lviv (Lemberg) ging; daher erhielt auch das Tor später den Namen – das Lvovsche Tor. Wird in der Ipatevskaya Chronik unter den Jahren 1124, 1146, 1151 und 1156 erwähnt, [w:] Zeitschrift für die Geschichte der Juden in Deutschland, 1931.
  5. ↑ S. Gąsiorowski, Karaimi w Koronie i na Litwie w XV-XVIII wieku.