Żydowski sierociniec w Helenówku

Żydowski sierociniec w Helenówku
Ilustracja
Budynek główny żydowskiego sierocińca w Helenówku (Łódź) przed wojną
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Adres

ulica Krajowa 15

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Żydowski sierociniec w Helenówku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Żydowski sierociniec w Helenówku”
Ziemia51°49′18,4080″N 19°24′22,5720″E/51,821780 19,406270

Żydowski sierociniec w Helenówku – dawny sierociniec znajdujący się przy obecnej ul. Krajowej 15 w Łodzi; dawniej "osada Fabianka 6".

"Żydowski sierociniec" to nazwa popularna, a oficjalna, według statutu, to "Internat dla Dzieci Żydowskich i Ferma w Helenówku, gm. Radogoszcz". Został on zatwierdzony przez wojewodę łódzkiego 16 lutego 1922 roku[1]. Na jego bazie powstał w 1930 r. opisywany sierociniec. Pierwszym i jedynym jego dyrektorem do wybuchu II wojny światowej był Chaim Rumkowski, późniejszy Przełożony Starszeństwa Żydów w łódzkim getcie.

Podczas wojny funkcjonował tu nazistowski ośrodek "Lebensbornu", o którym wspomina m.in. Władysław Bartoszewski w wywiadzie-rzece pt. Mój Auschwitz[2].

W 1941 r., przy następnej przecznicy w kierunku zachodnim, na tzw. Marianowie, przy obecnej ul. Chlebowej (wówczas Haidelbeerenweg), rozpatrywano możliwość pomieszczenia obozu dla polskich dzieci (Polen-Jugendverwarlager in Litzmannstadt), który ostatecznie powstał przy ul. Przemysłowej, na terenie łódzkiego getta.

Budynek w 2004 roku w trakcie rozbiórki

Po II wojnie św. w budynku umieszczono sieroty żydowskiego pochodzenia, które przeżyły Holocaust (jednym z wychowanków był Henryk Grynberg) oraz żydowskie polskie dzieci odzyskane z terenu Rosji[3]. Kierowała nim ...?... Rojtholcowa[4]. Ośrodek był utrzymywany przez amerykańską żydowską organizację charytatywną Joint. Z tego powodu pod względem żywnościowym i ogólnym przebywające tu dzieci miały tu doskonałe warunki bytowania, pozwalające im chociaż pod tym względem odreagować traumy wojenne. Teren Ośrodka był ogrodzony wysoką drucianą siatką i na stałe zatrudniał trzech uzbrojonych wartowników. Według wspomnień H. Grynberga było to trzech samotnych mężczyzn. Jeden - Natek - był ex żołnierzem "Brygady Międzynarodowej" w Hiszpanii oraz Armii Czerwonej z którą powrócił do Polski, drugi - Danek - ex żołnierz armii gen. Andersa i Gerszon, były partyzant. Cała trójka była według Grynberga bardzo oddana przebywającym w Ośrodku dzieciom i nader skrupulatnie wypełniała zadanie jego ochrony, szczególnie po pogromie w Kielcach[5].

Następnie placówkę upaństwowiono i utworzono tu Dom Wychowawczy dla Dziewcząt im. Maksyma Gorkiego (między innymi przebywała w nim Nika Strzemińska, córka Władysława Strzemińskiego i Katarzyny Kobro).

W latach 80. XX wieku placówkę zlikwidowano, a nieremontowany budynek popadł w ruinę. Po odzyskaniu własności przez łódzką Gminę Żydowską budynek wraz z działką sprzedano. W 2004 roku budynek rozebrano.

Przypisy

  1. Dokument w Archiwum Państwowym w Łodzi, akta Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi, sygn. 1449, kk. 32-35.
  2. W. Bartoszewski, Mój Auschwitz, Kraków 2010, ss. 177-179. ISBN 978-83-240-1415-6
  3. Grynberg Henryk, Zwycięstwo, ss. 77-79, 83-85,
  4. Grynberg K. Zwycięstwo, s. 78.
  5. Grynberg H., Zwycięstwo, s. 79

Bibliografia

  • Czesław Pilichowski (red.), Dzieci i młodzież w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1982.
  • Hrabar Roman, Janczarowie XX wieku, Katowice 1983.
  • Grynberg Henryk, Zwycięstwo, wyd. "W Drodze", Poznań 1990.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Helenówek Orphanage, Łódź, Poland.jpg
Żydowski sierociniec w Helenówku. Dzielnica Radogoszcz w Łodzi.
Sierociniec Helenowek 2 Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY 3.0
Sierociniec żydowski w Helenówku