Żylistek

Żylistek
	; Morfologia (Deutzia gracilis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	dereniowce
Rodzina	hortensjowate
Rodzaj	żylistek
	Nazwa systematyczna
	Deutzia Thunb.; Nova Gen. Pl. 19. 24 Nov 1781
	Typ nomenklatoryczny
	Deutzia scabra Thunb.
Synonimy
	Neodeutzia (Engl.) Small;
	Neodeutzia (Engl.) Small;

Żylistek wysmukły

Żylistek (Deutzia Thunb.) – rodzaj krzewów z rodziny hortensjowatych. Obejmuje ok. 72 gatunków^[6]. W ogromnej większości występują one naturalnie w Azji wschodniej (50 gatunków rośnie w Chinach, z czego 41 to endemity tego kraju^[5]), kilka rośnie także w Ameryce Środkowej (w Meksyku)^[7]. Występują na skalistych zboczach, w lasach, często przy ciekach^[8].

Wiele gatunków to wartościowe krzewy ozdobne. W Polsce do najczęściej sadzonych należy żylistek szorstki^[7].

Nazwa rodzaju upamiętnia Johanna van der Deutza (1743–1788), przyjaciela i patrona Carla P. Thunberga, który opisał jako pierwszy ten rodzaj^[8].

Morfologia

Pokrój: Krzewy wyprostowane osiągające zwykle do ok. 2 m wysokości, ale są też gatunki nie przekraczające 1 m i takie, które sięgają do 5 m wysokości. Niemal wszystkie części tych roślin pokryte są gwiazdkowatymi, przylegającymi do powierzchni włoskami i z tego powodu są szorstkie^[7]^[9].
Liście: Ułożone nakrzyżlegle, sezonowe, rzadko zimozielone. Osadzone na krótkich ogonkach mają kształt blaszki od jajowatego do lancetowatego. Na brzegu są drobno piłkowane lub karbowane. Długość liści różni się u różnych gatunków w granicach od ok. 1,5 cm do ponad 10 cm, przy czym zwykle jest zmienna także na tym samym krzewie^[7]^[9].
Kwiaty: Obupłciowe, 5-krotne, zebrane w kwiatostany (zwykle złożone wiechy i baldachogrona) wyrastające na krótkich pędach bocznych. Kielich tworzy w dole czarkę na brzegu z 4 trwałymi, trójkątnymi lub lancetowatymi działkami. Korona biała lub kremowa może być płasko rozpostarta lub dzwonkowata. Pręciki wyrastają w dwóch okółkach, mają charakterystycznie oskrzydlone nitki, u góry często opatrzone dodatkowo w dwa ząbki. Zalążnia dolna^[9].
Owoce: Suche torebki o kształcie zwykle kulistym, pękające na wierzchołku na 4 części. Zawierają liczne, drobne nasiona^[7]^[9].

Systematyka

Żylistek szorstki

Żylistek długolistny

Pozycja i podział według APWeb

Rodzaj należący do podrodziny Hydrangeoideae Burnett, rodziny hortensjowatych w rzędzie bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa dereniowe (Cornidae Frohne & U. Jensen ex Reveal), nadrząd Cornanae Thorne ex Reveal, rząd hortensjowce (Hydrangeales Nakai), rodzina hortensjowate (Hydrangeaceae Dumort.), rodzaj żylistek (Deutzia Thunb.)^[10].

Wykaz gatunków^[6]^[9]

Deutzia albida Batalin
Deutzia aspera Rehder
Deutzia baroniana Diels
Deutzia bhutanensis Zaik.
Deutzia bomiensis S.M.Hwang
Deutzia breviloba S.M.Hwang
Deutzia bungoensis Hatus.
Deutzia calycosa Rehder
Deutzia cinerascens Rehder
Deutzia compacta Craib – żylistek zwarty
Deutzia coriacea Rehder
Deutzia corymbosa R.Br. ex G.Don – żylistek baldachogroniasty
Deutzia crassidentata S.M.Hwang
Deutzia crassifolia Rehder
Deutzia crenata Siebold & Zucc.
Deutzia cymuligera S.M.Hwang
Deutzia discolor Hemsl. – żylistek różnobarwny
Deutzia esquirolii (H.Lév.) Rehder
Deutzia faberi Rehder
Deutzia floribunda Nakai
Deutzia glabrata Kom. – żylistek nagi
Deutzia glauca W.C.Cheng – żylistek siny
Deutzia glaucophylla S.M.Hwang
Deutzia glomeruliflora Franch. – żylistek gęstokwiatowy
Deutzia gracilis Siebold & Zucc. – żylistek wysmukły
Deutzia grandiflora Bunge
Deutzia hatusimae H.Ohba, L.M.Niu & Minamit.
Deutzia henryi Rehder
Deutzia heterophylla S.M.Hwang
Deutzia hookeriana (C.K.Schneid.) Airy Shaw
Deutzia hypoglauca Rehder
Deutzia longifolia Franch. – żylistek długolistny
Deutzia macrantha Hook.f. & Thomson
Deutzia maximowicziana Makino – żylistek Maksymowicza
Deutzia mexicana Hemsl.
Deutzia mollis Duthie – żylistek miękki
Deutzia monbeigii W.W.Sm. – żylistek Montbeiga
Deutzia muliensis S.M.Hwang
Deutzia multiradiata W.T.Wang
Deutzia nanchuanensis W.T.Wang
Deutzia naseana Nakai
Deutzia ningpoensis Rehder – żylistek ningpoński
Deutzia oaxacana Zaik.
Deutzia obtusilobata S.M.Hwang
Deutzia occidentalis Standl.
Deutzia ogatai Koidz.
Deutzia ovalis Fedde
Deutzia paniculata Nakai
Deutzia parviflora Bunge – żylistek drobnokwiatowy
Deutzia pilosa Rehder
Deutzia pringlei C.K.Schneid.
Deutzia pulchra S.Vidal – żylistek piękny
Deutzia purpurascens (Franch. ex L.Henry) Rehder – żylistek zaróżowiony
Deutzia rehderiana C.K.Schneid.
Deutzia rubens Rehder
Deutzia scabra Thunb. – żylistek szorstki
Deutzia schneideriana Rehder – żylistek Schneidera
Deutzia setchuenensis Franch. – żylistek syczuański
Deutzia setifera Zaik.
Deutzia silvestrii Pamp.
Deutzia squamosa S.M.Hwang
Deutzia staminea R.Br. ex Wall. – żylistek pręcikowy
Deutzia subulata Hand.-Mazz.
Deutzia taibaiensis W.T.Wang ex S.M.Hwang
Deutzia taiwanensis (Maxim.) C.K.Schneid. – żylistek tajwański
Deutzia uniflora Shirai
Deutzia wardiana Zaik.
Deutzia yaeyamensis Ohwi
Deutzia yunnanensis S.M.Hwang
Deutzia zentaroana Nakai
Deutzia zhongdianensis S.M.Hwang

Mieszańce uprawiane w Polsce^[11]^[9]

żylistek Lemoine`a – Deutzia × lemoinei Lemoine ex Bois.
żylistek różowy – Deutzia × rosea (Lemoine) Rehder
żylistek mieszańcowy – Deutzia × hybrida Lem.
żylistek okazały – Deutzia × magnifica (Lem.) Rehder

Zastosowanie

Cenione z powodu małych wymagań oraz obfitego i długiego kwitnienia. Są tolerancyjne odnośnie do warunków glebowych, odporne są na zanieczyszczenia miejskie i szkodniki owadzie. Więdną jednak w czasie suszy i upałów, a pędy nadziemne mogą także przemarzać podczas surowych zim^[7]^[9], zwłaszcza bywają wrażliwe na późne przymrozki^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].
↑ ^a ^b Huang Shumei; Hideaki Ohba; Shinobu Akiyama: Deutzia Thunberg. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-12].
↑ ^a ^b Deutzia. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-18].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 222. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 27-43. ISBN 83-01-12029-0.
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Deutzia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-28] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].

[4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-25].

[china-5] Huang Shumei; Hideaki Ohba; Shinobu Akiyama: Deutzia Thunberg. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-12].

[tpl-6] Deutzia. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-05-18].

[slownik-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1058. ISBN 83-214-1305-6.

[philipstree-8] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 222. ISBN 0-333-73003-8.

[seneta-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 27-43. ISBN 83-01-12029-0.

[10] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Deutzia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28].

[checklist2002-11] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Żylistek

Spis treści

Morfologia

Systematyka

Zastosowanie

Przypisy

Media użyte na tej stronie