Żyrowa

Artykuł

50°27′6″N 18°7′35″E

- błąd

39 m

WD

50°27'N, 18°7'E

- błąd

2321 m

Odległość

753 m

Żyrowa
wieś
Ilustracja
Pałac, elewacja frontowa
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Zdzieszowice

Liczba ludności 

760

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-330[1]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0505639

Położenie na mapie gminy Zdzieszowice
Mapa konturowa gminy Zdzieszowice, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Żyrowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Żyrowa”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Żyrowa”
Ziemia50°27′06″N 18°07′35″E/50,451667 18,126389

Żyrowa (niem. Zyrowa[2]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Zdzieszowice[3][4].

Od 1950 Żyrowa należy do województwa opolskiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Żyrowa[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0505645Lesiskoprzysiółek

Historia

Historia miejscowości i pałacu sięga czasów średniowiecznych i jest związana jest z klasztorem minorytów (z Jemielnicy), którzy na przełomie XIII i XIV wieku zbudowali pierwszy obiekt w miejscu obecnego pałacu. 13 marca 1631 roku Melchior Ferdynand de Gaschin kupił za 24 000 talarów dobra żyrowkie – m.in. Żyrową. „Zyrowa” była nazwą wioski do 1936. Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych na Górnym Śląsku historyczna nazwa niemiecka Zyrowa została w lipcu 1936 r. zastąpiona przez administrację nazistowską nazwą Buchenhöh. Po kapitulacji Niemiec w 1945 r. ustalono nazwę Żyrowa. W 2002 r. Żyrowa zdobyła nagrodę „Najpiękniejszej Wsi Opolskiej”.

Plebiscyt i powstanie

W 1910 roku 548 mieszkańców mówiło w języku polskim, 4 w językach polskim i niemieckim, natomiast 118 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku wszystkie 107 głosów oddano na kandydatów z list polskich, którzy zdobyli maksymalną liczbę 9 mandatów. Podczas plebiscytu w 1921 r. we wsi uprawnionych do głosowania było 451 mieszkańców (w tym 95 emigrantów). Za Polską głosowało 165 osób, za Niemcami 270 osób.[5]

Podczas trwania III powstania śląskiego, Żyrowa została 9 maja 1921 r. zajęta przez baon Jana Faski. Wieś była miejscem stacjonowania dowództwa pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja z Grupy "Wschód". Miejscowość była jednym z celów ataków wyprowadzonych 21 maja przez Niemców z rejonu Gogolina. Broniły ją baony Alojzego Kurtoka, Leonarda Krukowskiego oraz Józefa Szendery. Po ciężkich walkach i przechodzeniu Żyrowej z rąk do rąk, ostatecznie została zdobyta przez Niemców. W wyniku niemieckiego terroru popowstaniowego zamordowanych zostało 2 mieszkańców: Paweł Bugiel i Teodor Mainusz. Z powodu terroru wyemigrowało 45 mieszkańców wsi[5].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[6]:

  • kościół filialny pw. św. Mikołaja, wzniesiony ok. 1300 r., rozbudowany z późnobarokową fasadą w pierwszej połowie XVIII w., restaurowany w XIX w. i w latach 19321936. Jest trój-przęsłowym kościołem 1-przestrzennym z 2-przęsłowym prezbiterium, z prostym zamknięciem i wczesnogotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym o groszkowatym przekroju żeber, z prostym zwornikiem, w narożnikach szczątkowe służki o kielichowatych głowicach, szeroki korpus z dobudowaną później emporą muzyczną, pierwotnie kryty stropem, od XVIII w. ze sklepieniem kolebkowym, z lunetami i gurtami na pilastrach, z dekoracją stiukową, na sklepieniach medaliony w stiukowych otokach. Kwadratowy aneks jako kaplica (pn.), z czes. kapą nad ukośnie ustawionymi pilastrami, masywna wieża zach., górą 8-boczna, w rodzaju tamburu z przełamanym hełmem barok., kaplice z hełmami cebulastymi, na fasadzie rzeźba św. Jana Nepomucena (XVIII w.). – Zachowana część wyposażenia, m.in. rokokowy ołtarz gł., z przemalowanym obrazem, XVIII w. (Św. Anna nauczająca Marię), wyżej medalion z przedstawieniem św. Mikołaja; dwa ołtarze boczne, w ramach stiukowych i z obrazami (św. Floriana, św. Józefa z Dzieciątkiem) F. A. Sebastiniego (4. ćw. XVIII w.); barokowa ambona (l. pół. XVIII w.).
  • zespół pałacowy, z XVII-XIX w.:
  • kuźnia, z koło XIX w.

Geologia

W Żyrowej znajduje się mała ekspozycja dolnokarbońskich szarogłazów oraz znajdowała się najdłuższa jaskinia Chełmu, została jednak zasypana po 1945 r.[7]

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1629 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  2. Landkreis Gross Strehlitz. geschichte-on-demand.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-17)]..
  3. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. a b GUS. Rejestr TERYT
  5. a b Encyklopedia Powstań Śląskich, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 676.
  6. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 51. [dostęp 2012-12-13].
  7. Robert Niedźwiedzki, Joachim Szulc, Marek Zarankiewicz, 2012: Przewodnik geologiczny. Kamienne skarby Ziemi Annogórskiej. Wyd.: Stowarzyszenie Kraina św. Anny, strona 70. ISBN 978-83-63036-04-1.

Bibliografia

  • Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk. wyd. Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2006 we współpracy z Dehio-Vereinigung oraz Herder-Institut w Marburgu.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Krapkowice County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Krapkowice County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.57 N
  • S: 50.33 N
  • W: 17.74 E
  • E: 18.18 E
Żyrowa kościół Mikołaja 83.JPG
Autor: Beemwej, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Żyrowa, kościół par. p.w. św. Mikołaja, 1300, 1 poł. XVIII