Żywa skamieniałość

Żywa skamieniałość (niepoprawnie: żywa skamielina) – pojęcie używane w stosunku do żyjących gatunków czy też grup roślin oraz zwierząt znanych poza tym jedynie ze skamieniałości i niemających bliskich żyjących krewnych. Gatunki określane tym terminem przeżyły masowe wymieranie w przeszłości i z reguły ograniczają się do jednego czy kilku gatunków.

Pojęcie żywej skamieniałości jest kontrowersyjne, gdyż sugeruje, że gatunki (lub taksony wyższego rzędu) tak określane praktycznie nie zmieniły się od długiego, nawet w geologicznej skali, czasu. Tymczasem ewoluowały one w podobnym tempie, co pozostałe gatunki, a podobieństwo do gatunków kopalnych jest powierzchowne. Oprócz zmian ewolucyjnych w obrębie genomu charakteryzują się one również pewnymi zmianami fenotypowymi, mimo ogólnego podobieństwa do wymarłych przodków. Przykładowo, latimerie mimo zachowania podobieństw morfologicznych do pozostałych ryb celakantokształtnych, obecnie wymarłych, różnią się od nich m.in. szczegółami budowy czaszki czy kręgosłupa[1].

Ze względu na nieścisłość terminu, proponowane są inne podobne. Stabilomorfizm ma oznaczać stabilność morfologiczną na poziomie co najwyżej rodzaju, która przetrwała co najmniej jedno wielkie wymieranie, względnie kryzys biotyczny. Stabilomorfami są m.in. rodzaje Limulus (skrzypłocz), Triops (przekopnica), Araukaria czy Gingko. Definicji tej natomiast nie spełniają żywe skamieniałości takie jak Nautilus (łodzik) czy Latimeria[2][3].

Fossil Plant Ginkgo.jpg Gingko-Blaetter.jpg
Podobieństwo liści skamieniałości Ginkgo sp. sprzed 170 milionów lat po lewej i żyjącej rośliny po prawej.

Przykłady

Rośliny

Grzyby

  • Neolecta

Zwierzęta

Zobacz też

Przypisy

  1. Ed Yong: The Falsity of Living Fossils (ang.). W: Daily News [on-line]. The Scientist, 2013-04-02. [dostęp 2013-04-08].
  2. Adrian Kin, Błażej Błażejowski. The Horseshoe Crab of the Genus Limulus: Living Fossil or Stabilomorph?. „PLOS One”. 9 (10), s. e108036, 2014-10-02. DOI: 10.1371/journal.pone.0108036 (ang.). 
  3. Polscy badacze odkryli najstarszego przodka amerykańskich skrzypłoczy (pol.). W: Nauka w Polsce [on-line]. PAP, 2014-10-11. [dostęp 2014-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-14)].

Media użyte na tej stronie

Gingko-Blaetter.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Reinhard Kraasch z niemieckiej Wikipedii, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Leaves of Ginkgo biloba
Fossil Plant Ginkgo.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0