Żywiecczyzna

Żywiecczyzna – region geograficzny i etnograficzny w południowej Polsce, historycznie najbardziej wysunięta na zachód część Małopolski, w południowej części obecnego województwa śląskiego.

Kultura

Współczesny strój górali Beskidu Żywieckiego. Zespół „Grojcowianie”.
Gorset góralski z regionu Beskidu Żywieckiego – współczesne szycie
Kobiecy strój żywiecki mieszczański – kolekcja Muzeum Miejskiego w Żywcu

Żywiecczyznę zamieszkuje grupa górali żywieckich, posiadających własną gwarę. Charakterystyczne budownictwo drewniane zachowało się w niektórych wsiach.

Stroje Żywiecczyzny

Stroje góralskie

Strój męski górali żywieckich składa się z elementów typowych dla strojów górali polskich, jak kapota, haftowana koszula i kamizelka w kolorze czarnym, czerwonym bądź niebieskim, często zdobiona kolorowymi guzikami zwana bruclikiem, spodnie wełniane z pomponami w kolorze białym, kopyta (skarpety z sukna) i kierpce, czyli skórzane lekkie buty u mężczyzn. Strój ozdobiony jest parzenicami i lampasem. Żywieccy górale noszą czarne lub częściej brązowe kapoty zwane guniami. Opasywano się początkowo pasami materiałowymi, a później skórzanymi; wielkość pasa i jego zdobność dawała przy tym pojęcie o majętności jego posiadacza. Częstym elementem stroju była u mężczyzny laska pasterska lub siekiera zwana ciupagą, które służyły do obrony. Strój męski jest nieco skromniejszy od stroju górali podhalańskich. Mężczyzna nosił zwykle kłobuk – kapelusz z czarnego filcu[1].

Strój kobiecy górali żywieckich składał się z ciasnochy, czyli rodzaju ciasnej halki sięgającej do kolan ozdobionej licznymi haftami, spódnicy do połowy łydki często szytej z materiału w drobne kwiaty, skarpet wełnianych zwykle białych, kierpców, oraz białej haftowanej bluzki i gorsetu. Spódnice były zwykle lniane. Zakładano na nie zapaskę – rodzaj fartucha, ozdabianą w liczne hafty. Na białą bluzkę zakładano gorsety, będące najdroższym elementem stroju, wyszyte w typowo góralskie motywy roślinne. Chętnie noszono korale. Zamężne kobiety nosiły czepki lub chustki na głowę. Stałym i ważnym elementem stroju góralskiego męskiego i żeńskiego były grube skarpety wełniane – tak zwane kopytka, sięgające do połowy łydki[1].

Stroje mieszczańskie

Żywiecki strój mieszczański odbiega całkowicie od stroju góralskiego górali żywieckich.Stroje szyto z drogich, importowanych tkanin, używano złotych nici do haftowania. Strój ten jest związany tylko z jednym miastem, czyli z Żywcem[2].

  • Strój kobiecy mieszczański: jednobarwna (biała lub kolorowa), szeroka spódnica na kilku spodach, okryta białym tiulowym fartuchem z kwiatowym motywem hafciarski; jedwabna katanka (szafirowa lub innego koloru) z pelerynką ozdobioną złocistym haftem; na głowie czepiec – złotogłów. Do tego szeroki i długi szal tiulowy, haftowany; dookoła szyi wysoka, suto haftowana kreza[3], adamaszkowe pantofle.
  • Strój męski mieszczański: żupan przepasany szerokim, zdobionym pasem; kolorowa czapka, buty z cholewami[4].

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Elżbieta Teresa Filip, Barbara Rosiek, Strój górali żywieckich, Fundacja Braci Golec, 2009, ISBN 978-83-925518-8-1.
  2. Żywiecki strój mieszczański, Odkrywając Śląsk, 14 września 2011 [dostęp 2016-12-02].
  3. Henryk Paszkiewicz, Polska i jej dorobek dziejowy w ciągu tysiąca lat istnienia: zarys i encyklopedia spraw polskich, t.1, Orbis, 1956, s. 584.
  4. Krystyna Kolstrung – Grajny, Mieszczański strój żywiecki, Fundacja Braci Golec, 2007.

Media użyte na tej stronie

Żywiecki strój mieszczański - detal.jpg
Autor: Marta Malina Moraczewska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żywiecki strój mieszczański - detal (chusteczka)
Żywiecki strój mieszczański 01.jpg
Autor: Marta Malina Moraczewska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żywiecki strój mieszczański, Muzeum Miejskie w Żywcu
Assumption of the Holy Mary Mass in Juszczyna, 2016.jpg
Autor: User:Wpedzich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Members of "Grojcowianie" folklore group in Żywiec Beskids clothing sing and play music during the Mass of the Assumption of the Holy Mary in Juszczyna, 2016
Vest bodice by Jadwiga Jurasz, Beskids style.jpg
Autor: Marta Malina Moraczewska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gorset wykonany przez jadwigę Jurasz, Beskid Żywiecki
Żywiecki strój mieszczański 03.jpg
Autor: Marta Malina Moraczewska, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żywiecki strój mieszczański. Muzeum Miejskie w Żywcu.
Czepiec kobiecy. Żywiec; PME 2221.jpg
Autor: Krystyna Wodecka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czepiec kobiecy tzw. "złota czapka". Nazwa gwarowa: Zaczapka. Materiał: złoty brokat, złota koronka, cekiny, wstążka atłasowa. Miejsce: Żywiec. Region etnograficzny: żywiecki. Z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. PME 2221
Czepiec kobiecy (tył). Żywiec; PME 2221.jpg
Autor: Krystyna Wodecka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Czepiec kobiecy tzw. "złota czapka" (tył). Nazwa gwarowa: Zaczapka. Materiał: złoty brokat, złota koronka, cekiny, wstążka atłasowa. Miejsce: Żywiec. Region etnograficzny: żywiecki. Z kolekcji Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. PME 2221