007 Quantum of Solace

007 Quantum of Solace
Quantum of Solace
Ilustracja
Logo filmu
Gatunek

sensacyjny, akcja

Rok produkcji

2008

Data premiery

29 października 2008
7 listopada 2008 (Polska)

Kraj produkcji

Wielka Brytania
Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

106 minut

Reżyseria

Marc Forster

Scenariusz

Neal Purvis i Robert Wade
Paul Haggis

Główne role

Daniel Craig
Mathieu Amalric
Olga Kurylenko
Judi Dench
Gemma Arterton
Jeffrey Wright

Muzyka

David Arnold

Zdjęcia

Roberto Schaefer

Scenografia

Dennis Gassner

Kostiumy

Lindy Hemming
Louise Frogley

Montaż

Matt Chessé
Richard Pearson

Produkcja

Michael G. Wilson
Barbara Broccoli

Wytwórnia

Metro-Goldwyn-Mayer
Columbia Pictures
EON Productions
B22

Dystrybucja

Sony Pictures Releasing
UIP (Polska)

Budżet

113,4 mln £ (224,87 mln USD)

Przychody brutto

589,6 mln USD

Poprzednik

Casino Royale (2006)

Kontynuacja

Skyfall (2012)

Strona internetowa

007 Quantum of Solace (ang. Quantum of Solace) – brytyjski film szpiegowski z 2008 roku o przygodach Jamesa Bonda, wyprodukowany przez Eon Productions. Za reżyserię odpowiada Marc Forster, a za scenariusz Neal Purvis i Robert Wade oraz Paul Haggis. W rolę agenta 007 po raz drugi wcielił się Daniel Craig, a obok niego w rolach głównych wystąpili Olga Kurylenko, Mathieu Amalric, Gemma Arterton, Jeffrey Wright i Judi Dench. Jest to dwudziesta druga produkcja wchodząca w skład serii filmów o Bondzie i bezpośrednia kontynuacja Casino Royale z 2006.

Po wydarzeniach z poprzedniej części Bond pragnie zemsty za śmierć swojej kochanki, Vesper Lynd. Towarzyszy mu Camille Montes, która stara się pomścić śmierć własnej rodziny. Ślad prowadzi ich do wpływowego biznesmena Dominica Greene’a, członka organizacji Quantum, która zamierza przeprowadzić zamach stanu w Boliwii, aby przejąć kontrolę nad ich dostawami wody.

Producent Michael G. Wilson opracował fabułę filmu podczas kręcenia poprzedniej części, a Purvis, Wade i Haggis brali udział w tworzeniu scenariusza. Chociaż Craig i Forster napisali niektóre sceny samodzielnie podczas strajku scenarzystów, nie uwzględniono ich nazwisk w napisach końcowych jako odpowiedzialnych za scenariusz. Tytuł został wybrany spośród opowiadań Iana Fleminga w „For Your Eyes Only”, jednak sam film nie zawiera żadnych elementów tej historii. Zdjęcia do produkcji były przeprowadzane w Meksyku, Panamie, Chile, Włoszech, Austrii i Walii, natomiast wnętrza zbudowano i sfilmowano w Pinewood Studios. Forster miał na celu nakręcenie nowoczesnego filmu, który zawierałby również klasyczne motywy kinowe. Odchodząc od poprzednich złoczyńców Bonda, odrzucił groteskowy wygląd postaci Dominica Greene’a, aby podkreślić ukrytą i tajemniczą naturę. Film zawierał wiele scen przemocy, a badanie przeprowadzone przez Uniwersytet Otago z 2012 roku wykazało, że jest to najbardziej brutalny film z serii.

Premiera Quantum of Solace odbyła się 29 października 2008 roku w Odeon Leicester Square. Film spotkał się z mieszanymi reakcjami krytyków, a recenzenci chwalili głównie występ Craiga i sekwencje akcji w filmie, ale krytykowali ciemniejszy i realistyczny ton, uważając, że film był mniej imponujący niż jego poprzednik. Od września 2016 jest to czwarty najbardziej dochodowy film o Jamesie Bondzie. Bez uwzględnienia inflacji zarobił ponad 589 milionów dolarów na całym świecie i stał się siódmym najbardziej dochodowym filmem 2008 roku.

W 2012 pojawił się kolejny film z serii, Skyfall.

Streszczenie fabuły

Akcja filmu rozpoczyna się w godzinę po zakończeniu Casino Royale. Po złapaniu pana White’a, agent brytyjski James Bond jedzie do Sieny swoim astonem martinem, aby dostarczyć White’a na przesłuchanie, lecz wcześniej musi zgubić pościg jego ludzi, którzy chcą odbić szefa z rąk agenta[1][2].

W trakcie przesłuchania pan White wyjawia, że organizacja, która szantażowała Vesper, zmarłą dziewczynę Bonda, jest dużo bardziej rozbudowana i niebezpieczna, niż ktokolwiek mógłby przypuszczać. W tym momencie zdrajca w MI6 – Craig Mitchell – umożliwia White’owi ucieczkę. Bond goni zdrajcę po kanałach, ulicach i dachach Sieny i ostatecznie go zabija. Śledztwo wskazuje na związek zdrajcy z bankiem w Haiti. Podając się za niejakiego Slate’a, Bond poznaje piękną Camille, która pragnie wyrównać własne rachunki z przeszłości. Bond, śledząc tajemniczą kobietę, dociera do Dominika Greene’a, bezwzględnego biznesmena, wysoko postawionego członka tajemniczej organizacji[1][2].

Bond podgląda spotkanie między Greene’em a tajemniczą osobą – generałem Medrano z Boliwii. Greene obiecuje, że jego organizacja mu w ciągu tygodnia zapewni władzę i poparcie w Boliwii, w zamian żąda zaś jedynie skrawka pozornie jałowej ziemi. W ramach umowy z generałem Greene oddaje mu Camille. Bond, nie znając planów dziewczyny, ratuje ją z rąk Medrano i jego ludzi. Udaje mu się zgubić ludzi generała. Agent 007 odkrywa, że Greene leci do Austrii[1][3].

Na pokładzie samolotu Greene zawiera umowę z CIA, w ramach której w zamian za dostęp do ropy Stany Zjednoczone nie sprzeciwią się przewrotowi w Boliwii. W Austrii Greene uczestniczy w przedstawieniu Toski Pucciniego w operze w Bregencji. Bond podąża jego tropem, w operze zabija członka organizacji i kradnie mu nadajnik do porozumiewania się z terrorystami. W rzeczywistości przedstawienie Toski jest przykrywką dla spotkania członków organizacji o nazwie Quantum. Terroryści omawiają najważniejsze sprawy dotyczące ich globalnych operacji. Bond przerywa spotkanie i robi zdjęcie uciekającym członkom Quantum, które wysyła M. Wśród spiskowców jest Guy Haines – zaufany doradca premiera Wielkiej Brytanii. W trakcie ucieczki z opery Bond rzekomo zabija agenta służb specjalnych ochraniającego Hainesa. Z tego powodu M nakazuje sprowadzić agenta 007 z powrotem do siedziby MI6[1][4].

Bond, nie mogąc na nikogo liczyć, udaje się z powrotem do Włoch, aby poprosić o pomoc Mathisa, którego podczas wydarzeń z Casino Royale oskarżył o zdradę[5]. Mathis zgadza się jechać z Bondem do Boliwii. Na miejscu brytyjska agentka MI6 Fields ma aresztować Bonda, lecz ten uwodzi ją i nakłania ją do zmiany decyzji. Mathis, używając swoich wpływów, załatwia zaproszenia na spotkanie organizowane przez Greene’a w ruinach jednego z pałaców w La Paz. Podczas spotkania Bond ponownie spotyka Camille, a Fields ratuje Bonda i Camille przed Elvisem – prawą ręką Greene’a i zarazem jego kuzynem. Podczas powrotu do hotelu Bond i Camille zostają zatrzymani przez boliwijską policję, która rani Mathisa. Bond zabija policjantów, a po krótkiej rozmowie z umierającym Mathisem decyduje się udać się wraz z Camille na pustynię, aby odkryć, czym jest projekt „Tierra”, który ma pozwolić Greene’owi i organizacji Quantum kontrolować sytuację w Boliwii. Bond i Camille wypożyczają samolot. Docierają nim do pustyni, którą chce kupić Greene, ale zostają zestrzeleni przez samoloty armii boliwijskiej. Skaczą więc ze spadochronem i trafiają do podziemnego jeziora, w którym korporacja Greene’a magazynuje wodę, w celu wywołania suszy w kraju[1].

W tym czasie rząd brytyjski nakazuje M zatrzymać Bonda, gdyż „wymknął się spod kontroli”. M wraz z agentami MI6 leci do Boliwii, aby znaleźć Bonda. Bond i Camille wydostają się z podziemnego jeziora i wracają do La Paz. W hotelu Bond odkrywa, że czeka już tam na niego M. Okazuje się, że Greene kazał zamordować agentkę Fields, topiąc ją w ropie. Rozwścieczona M nakazuje agentom aresztować Bonda i zabrać go do Londynu. Jednak w windzie 007 obezwładnia agentów i ucieka, jednocześnie informując M, że Greene ma plany co do Boliwii. M postanawia wesprzeć Bonda i nie słuchać „rad” CIA (którego pracownik jest w zmowie z Greene’em). Bond udaje się po informację do Feliksa Leitera – agenta CIA, którego poznał podczas pokerowej gry w Casino Royale w Czarnogórze. Felix, tym razem wraz z przełożonym Gregorym Beamem, spiskuje z Greene’em i jego organizacją. Ostatecznie Felix wyjawia Bondowi, że Greene chce wesprzeć bunt w Boliwii, przekupując policję oraz dając generałowi Medrano pieniądze na opłacenie wojska. Spotkanie ma się odbyć w hotelu Perla De Las Dunas na pustyni[1][6].

Bond i Camille udają się na pustynię i przedostają się do hotelu, kontrolowanego przez wojsko dowodzone przez generała Medrano. Bond szuka Greene’a, Camille zaś generała Medrano – osoby, która dawno temu zabiła całą jej rodzinę[5]. W hotelu wybucha walka, która powoduje jego zniszczenie. Camilla zabija generała Medrano, a Greene, po walce z Bondem, ucieka z płonącego hotelu. Bond wydostaje się z hotelu, ratując przy tym Camille, i dopada rannego Greene’a[6]. Po przesłuchaniu agent 007 postanawia zostawić Greene’a bez wody daleko na pustyni. Dokonawszy zemsty na generale Medrano, Camille żegna się z Bondem na stacji kolejowej. Bond udaje się do Kazania w Rosji, gdzie spotyka Yusefa Kabirę – Algierczyka, narzeczonego Vesper, którego „porwała” organizacja. Okazuje się, że Yusef służył organizacji do uwodzenia agentek i zmuszania ich do współpracy z nią[5]. Bond przesłuchuje Yusefa, po czym spotyka M. Ta informuje go o zastrzelonym na pustyni Greenie oraz załatwieniu spraw z Amerykanami dotyczących ich interesów z nim. Bond przyznaje się M, że niesłusznie posądzał Vesper o zdradę. Film kończy się prośbą M o powrót Bonda do MI6, na co agent odpowiada, że nigdy nie odszedł. Bond wyrzuca w śnieg naszyjnik Vesper i odchodzi, zdając sobie sprawę, że organizacja Quantum jest wciąż niebezpieczna, pan White pozostaje na wolności[1][7].

Obsada

  • Olga Kurylenko jako Camille Montes, boliwijska agentka, która pragnie zemsty na Greene i Medrano za zamordowanie jej rodziny[9].
  • Mathieu Amalric jako Dominic Greene, główny czarny charakter, przywódca organizacji Quantum, wpływowy biznesmen[10]. W filmie Spectre z 2015 roku ujawniono, że był on członkiem tytułowej organizacji, której Quantum jest pododdziałem[11].
  • Gemma Arterton jako agentka MI6 Strawberry Fields, która pracuje w brytyjskim konsulacie w Boliwii, zostaje uwiedziona przez Bonda[12].
  • Jeffrey Wright jako Felix Leiter, agent CIA, sojusznik Bonda[13].
  • Judi Dench jako M, szef MI6. Odgrywa w życiu Bonda rolę matki, mimo wątpliwości co do jego awansu[14].

Ponadto w filmie wystąpili: Giancarlo Giannini jako René Mathis, kontakt Bonda, uniewinniony po błędnym uznaniu za zdrajcę[15], Anatole Taubman jako Elvis, zastępca Greene’a[16], Joaquín Cosío jako Medrano, generał na wygnaniu, któremu Greene pomaga odzyskać władzę w zamian za wsparcie swojej organizacji, odpowiedzialny za zamordowanie rodziny Camille[17], David Harbour jako Gregg Beam, szef oddziału CIA w Ameryce Południowej[18], Rory Kinnear jako Bill Tanner, doradca M[19], Tim Pigott-Smith jako brytyjski sekretarz stanu[20], Fernando Guillén Cuervo jako Carlos, pułkownik policji boliwijskiej[21], Paul Ritter jako Guy Haines, specjalny wysłannik do premiera i członek Quantum[22], Neil Jackson jako Edmund Slate, członek Quantum, walczący z Bondem na Haiti[23], Simon Kassianides jako Yusef Kabira, członek Quantum, który uwodzi agentki i manipuluje nimi, by rozdawały tajne informacje, odpowiedzialny za śmierć Vesper Lynd[24], Stana Katic jako Corrine Veneau, kanadyjska agentka[24], Glenn Foster jako Craig Mitchell, ochroniarz M i podwójny agent[25], Oona Chaplin jako recepcjonistka Perli de las Dunas, uratowana przez Camille Montes[26], Lucrezia Lante della Rovere jako Gemma, dziewczyna Mathisa[27], Jesús Ochoa jako porucznik Orso, ochroniarz generała Medrano[28], a także Jesper Christensen jako Pan White, szef organizacji przestępczej, którego Bond schwytał po tym, jak ukradł pieniądze wygrane w Casino Royale w Czarnogórze[29].

W rolach cameo pojawili się również meksykańscy reżyserzy Guillermo del Toro i Alfonso Cuaróna (odpowiednio jako boliwijski pilot helikoptera oraz członek armii boliwijskiej), którzy zostali poproszeni o wystąpienie w filmie przez Marca Forstera[30][31].

Daniel Craig
(James Bond)
Olga Kurylenko
(Camille Montes)
Mathieu Amalric
(Dominic Greene)
Gemma Arterton
(Strawberry Fields)
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Jeffrey Wright
(Felix Leiter)
(c) Caroline Bonarde Ucci, CC BY 3.0
Judi Dench
(M)

Produkcja

Rozwój projektu

(c) Boris Macek, CC BY 3.0
Marc Forster (reżyser filmu)

W październiku 2005 roku, przed rozpoczęciem produkcji Casino Royale, Michael G. Wilson ogłosił, że Neal Purvis i Robert Wade pracują nad scenariuszem do następnego filmu[32]. Celowo napisali oni Casino Royale, aby powiązać go z następnym filmem[33]. W lipcu 2006 roku, kiedy Casino Royale wchodziło w fazę postprodukcji, Eon Productions ogłosiło, że następny film będzie oparty na oryginalnym pomyśle producenta Michaela G. Wilsona[34]. Wcześniej zdecydowano też, że film będzie bezpośrednim sequelem, aby wykorzystać emocje Bonda po śmierci Vesper w poprzednim filmie[35]. Tak jak w Casino Royale tematem przewodnim był terroryzm, tak w sequelu skupiono się na ekologii[36]. Data premiery filmu została potwierdzona na 2 maja 2008 roku[37]. Roger Michell, który współpracował z Craigiem m.in. w filmie Przetrzymać tę miłość, prowadził negocjacje w sprawie wyreżyserowania produkcji, ale zrezygnował z powodu braku scenariusza[38][39]. Wiceprezes Sony Entertainment, Jeff Blake, przyznał, że 18-miesięczny harmonogram produkcji był zbyt krótki i data premiery została przesunięta na koniec 2008 roku[40][41]. Purvis i Wade ukończyli swój szkic scenariusza do kwietnia 2007 roku, a Paul Haggis, który poprawiał scenariusz Casino Royale, rozpoczął jego przeróbkę w następnym miesiącu[42][43]. Prace nad scenariuszem opóźnił strajk scenarzystów w latach 2007–2008, a niektóre sceny napisali samodzielnie Forster i Craig, jednak nie uwzględniono ich jako scenarzystów[44][45]. Szkic Haggisa nosił pierwotnie tytuł Sleep of the Dead[46].

W czerwcu 2007 roku potwierdzono, że reżyserią zajmie się Marc Forster[47]. Był zaskoczony, że zaproponowano mu tę pracę, twierdząc, że nie jest wielkim fanem filmów o Bondzie i że nie zgodziłby się na to, gdyby nie spotkanie z Danielem Craigiem[48]. Reżyser chciał, aby produkcja była krótsza od poprzedniej[49]. Kazał też aktorom dokładnie ćwiczyć swoje sceny, ponieważ lubił kręcić sceny w sposób ciągły[50].

Michael G. Wilson zdecydował się na tytuł Quantum of Solace kilka dni przed jego ogłoszeniem 24 stycznia 2008[51]. Był to tytuł jednego z opowiadań Iana Fleminga z tomu For Your Eyes Only (1960)[52].

Casting

Daniel Craig zdradził, że przygotowując się do roli dużo trenował, głównie bieganie i boks, aby uniknąć obrażeń, jakich doznał podczas scen kaskaderskich w pierwszym filmie[53]. Craig czuł, że jest bardziej wysportowany, będąc jednocześnie mniej masywnym niż w pierwszym filmie[54]. Podczas kręcenia w Pinewood doznał kontuzji, gdy jedna z osób kopnęła go w twarz, przez co konieczne było osiem szwów i odcięcie czubka palca[55]. Miał również drobną operację plastyczną twarzy[55]. Na początku grudnia 2007, Mathieu Amalric potwierdził w wywiadzie dla magazynu Empire, że pojawi się w 22. produkcji o Jamesie Bondzie jako główny złoczyńca[56]. Początkowo, w roli czarnego charakteru obsadzono holenderskiego aktora Thoma Hoffmana, ale z powodu różnicy poglądów o swojej postaci między nim, a producentami został zwolniony[57]. Pod uwagę brano również Bruno Ganza, ale Forster zdecydował, że Amalric nadał postaci odpowiednią „żałosność”[58][59]. W połowie grudnia 2007, Joaquin Cosío ujawnił, że również pojawi się jako złoczyńca w filmie[60]. W styczniu 2008 ogłoszono, że w filmie pojawi się Gemma Arterton w roli agentki MI6, Strawberry Fields[61][10]. Według magazynu The Guardian, jest prawdopodobnie najmłodszym szpiegiem, jaki kiedykolwiek pojawił się w filmie o Bondzie[10]. Forster wybrał ją spośród zgłoszonych 1500 kandydatek[62]. Jedna z osób, odpowiedzialnych za casting poprosiła ją na przesłuchanie do roli, widząc jak zagrała postać Rosaline w sztuce Stracone zachody miłości w Globe Theatre[12]. Arterton powiedziała, że Fields „nie jest tak chętna na igraszki” jak inne dziewczyny Bonda, ale zamiast tego jest „świeża i młoda, nie femme fatale”[51]. Opisała też swoją postać jako hołd złożony dziewczynom Bonda z lat 60., porównując swoje włosy do Diany Rigg, która grała Tracy Bond w W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości[63][64][65]. Arterton musiała sfilmować scenę śmierci swojej postaci pierwszego dnia na planie i była całkowicie pokryta olejem przez dwie godziny[66][67]. Pełne imię postaci, które jest nawiązaniem do piosenki Beatlesów „Strawberry Fields Forever”, nigdy nie jest wypowiadane na ekranie; kiedy Bond pyta ją o imię, ta przedstawia się jako „Fields”[68][69]. Tego samego miesiąca ujawniono, że główną rolę kobiecą zagra Olga Kurylenko[70]. Forster wybrał ją, ponieważ spośród 400 kobiet, które przesłuchały, wydawała się najmniej zdenerwowana[9]. Kiedy przeczytała scenariusz, była zadowolona, że nie miała sceny miłosnej z Craigiem; uważała, że odciągnęłoby to uwagę widzów od jej występu[71]. Kurylenko spędziła trzy tygodnie trenując walkę z bronią i nauczyła się formy skakania ze spadochronu w pomieszczeniu, zwanej body flying[10]. Kurylenko powiedziała, że musiała „trenować non-stop od rana do wieczora” do scen akcji[72]. Ujawniła, że nie miała wcześniej takiego ciężkiego treningu do żadnego filmu[72]. Zdradziła również, że dostała zestaw filmów Bonda na DVD, ponieważ na Ukrainie nie było łatwo obejrzeć tę franczyzę[72][10]. Aktorka za inspirację do swojej postaci obrała kreację Michelle Yeoh w Jutro nie umiera nigdy[9]. Producenci powiedzieli, że zamierzali obsadzić w tej roli aktorkę z Ameryki Południowej, dlatego Kurylenko ćwiczyła hiszpański akcent[72][58]. Potwierdzono też, że swoje role z poprzedniej części powtórzą Judi Dench, Jeffrey Wright oraz Giancarlo Giannini[10]. Dench powiedziała, że jej postać odegra większą rolę filmie. Ujawniła też, usłyszymy albo zobaczymy jej męża[10].

Zdjęcia

Strada delle Forre w Tremosine, gdzie film się rozpoczyna.

Kręcenie Quantum of Solace odbywało się w sześciu krajach, a odpowiadał za to Roberto Schaefer[73][74]. Zdjęcia do drugiej części filmu rozpoczęły się we Włoszech podczas wyścigu konnego Palio di Siena 16 sierpnia 2007 roku, choć Forster nie był jeszcze wtedy pewien, czy będzie on pasował do filmu[75][76]. Niektóre sceny kręcono także w Maratei i Craco, dwóch małych miasteczkach w Basilicata w południowych Włoszech[77]. Inne miejsca, w których przeprowadzono zdjęcia to Madryt w sierpniu 2007[78]; Baja California w Meksyku na początku 2008 roku[79][80]; Malcesine, Limone sul Garda i Tremosine we Włoszech w marcu oraz w Talamone pod koniec kwietnia tego samego roku[81][82]. Główne zdjęcia rozpoczęły się na początku stycznia 2008 roku w Pinewood Studios[83]. Scena 007 Stage została wykorzystana do walki w galerii sztuki, a także jako kryjówka MI6 ukryta w miejskich cysternach[10][83]. Sceny lotniskowe zostały sfilmowane na lotnisku Farnborough, a sceny końcowe zostały w Bruneval Barracks w Aldershot[84].

Zdjęcia w Panamie rozpoczęły się 7 lutego 2008 roku w Howard Air Force Base[85]. Kraj ten dublował Haiti i Boliwię, a Narodowy Instytut Kultury Panamy zastąpił boliwijski hotel[85]. W pobliskim Colón nakręcono również sekwencję, wymagającą udziału kilkuset statystów[85]. Krajowi urzędnicy chcieli zminimalizować niedogodności dla obsady i ekipy, a w zamian mieli nadzieję, że obecność miasta w filmie zwiększy ruch turystyczny[86]. Ekipa miała przenieść się do Cusco w Peru na dziesięć dni zdjęciowych 2 marca, ale zostało to odwołane z powodów finansowych[73][85]. Dwanaście dni zdjęciowych w Chile rozpoczęło się 24 marca w Antofagasta[87]. Zdjęcia kręcono w Cobija, obserwatorium Paranal i innych miejscach na pustyni Atakama[87].

Obserwatorium Paranal na pustyni Atakama, gdzie kręcono sceny finałowe.

Podczas kręcenia w Sierra Gorda, lokalny burmistrz, Carlos Lopez, zorganizował protest, ponieważ był zły na to, że filmowcy przedstawili region Antofagasta jako część Boliwii[88][89]. Został aresztowany, krótko przetrzymywany, a dwa dni później postawiony przed sądem[89][88]. Eon odrzuciło jego oskarżenie, że potrzebowali jego pozwolenia na filmowanie w tym rejonie[89][88]. Michael G. Wilson wyjaśnił, że Boliwia była odpowiednia dla fabuły, ze względu na historię problemów z wodą w tym kraju[90].

Od 4 do 12 kwietnia 2008 kręcono sekwencje na sieneńskich dachach[82]. Okazało się to tańsze niż budowanie ich w Pinewood[73]. Kolejne cztery tygodnie zaplanowano na kręcenie pościgu samochodowego nad jeziorem Garda i w Carrarze[82]. W drugiej połowie kwietnia, pracownik firmy Aston Martin, dostarczający sportowego DBS-a na plan filmowy rozbił się wpadając do jeziora[91]. Przeżył, ale został ukarany mandatem w wysokości 400 funtów za nieostrożną jazdę[92]. 23 kwietnia dwóch kaskaderów zostało poważnie rannych, przy czym jeden z nich, grek Aris Comninos, musiał zostać umieszczony na oddziale intensywnej terapii, ale doszedł do siebie[93]. Filmowanie zostało tymczasowo wstrzymane, aby włoska policja mogła zbadać przyczyny wypadków[94].

Od 29 kwietnia do 9 maja 2008 roku zdjęcia przeprowadzano w operze na wodzie w austriackiej Bregencji[95]. Sekwencja, w której Bond ściga złoczyńców podczas opery Tosca wymagała udziału 1500 statystów[96]. Krótka sekwencja jazdy samochodem została nakręcona w pobliskim Feldkirch[97]. Ekipa powróciła do Włoch w dniach 13–17 maja, aby nakręcić wypadek samochodowy w kamieniołomie marmuru w Carrarze[98]. 1000 statystów zostało zatrudnionych do sceny, w której Bond wyłania się z Fonte Gaia[99]. Pierwotnie scena ta miała odbywać się przy katedrze w Sienie, ale uznano to za brak szacunku[100]. W czerwcu ekipa wróciła na cztery tygodnie do Pinewood, gdzie zbudowano nowe plany zdjęciowe[101][102][103]. Zdjęcia zakończyły się 21 czerwca tego samego roku[104].

Scenograf Peter Lamont, który pracował przy 18 poprzednich filmach z Bondem, przeszedł na emeryturę po Casino Royale[105]. Forster zatrudnił na jego miejsce Dennisa Gassnera, podziwiając jego pracę przy Truman Show i filmach braci Coen[106]. Gassner całkowicie przeprojektował siedzibę MI6, ponieważ uważał, że Judi Dench „była trochę zmęczona w ostatnim filmie”, i postanowił stworzyć jej „nowy świat”[107].

Za kostiumy odpowiadały Louise Frogley oraz Lindy Hemming, która pracowała przy serii od filmu Golden Eye[108]. Za garnitury Bonda odpowiadał dom mody Brioni oraz Tom Ford[109]. Pugh powiedział, że kostiumy nawiązują do stylu lat 60. i jest to ukłonem w stronę Bonda, granego przez Seana Connery’ego[110]. Włoski dom mody Prada dostarczył sukienki dla obu dziewczyn Bonda[111]. Jasper Conran zaprojektował rudą bandeau Camille, brązową spódnicę i naszyjnik ze złotą rybką, a marka Chrome Hearts zaprojektowała gotycką biżuterię dla postaci Amalrica[112][113]. Sophie Harley, która stworzyła kolczyki Vesper Lynd i algierski naszyjnik z węzłem miłosnym w Casino Royale, została poproszona o stworzenie innej wersji naszyjnika[114].

Postprodukcja

Aston Martin DBS V12 użyty w filmie, podczas wystawy na San Diego Comic-Con 2008.

Quantum of Solace był ostatnim z trzech filmów we współpracy z firmą Ford Motor (począwszy od Śmierć nadejdzie jutro)[115]. Chociaż Ford sprzedał firmę Aston Martin w 2007 roku, Aston Martin DBS V12 powrócił w filmie do pościgu samochodowego wokół jeziora Garda[116][117]. Do pościgu otwierającego film zamierzano początkowo użyć Forda GT, ale zastąpiono go Alfą Romeo 159[118][119]. Po zakończeniu zdjęć we Włoszech, dalsze sceny z udziałem Craiga, samochodów i ciężarówki zostały nakręcone w Pinewood na tle niebieskiego ekranu[120]. Pierwotnie w sekwencji miały wystąpić trzy Alfy Romeo, ale Forster uznał, że scena jest zbyt długa i przeedytował ją tak, żeby wyglądała jakby Bonda goniły tylko dwa samochody[121].

Aby nakręcić pościg w Sienie w kwietniu 2008 roku, w mieście zbudowano cztery dźwigi kamerowe, użyto również kamery kablowej[81]. Podczas filmowania walki w galerii sztuki, dubler Craiga przypadkowo spadł z rusztowania budowlanego[120].

Aby sfilmować walki powietrzne, zbudowano kamerę „Snakehead”, którą umieszczono na nosie i ogonie samolotu Piper Aerostar 700[122]. Firma SolidWorks, która dostarczyła oprogramowanie użyte do zaprojektowania kamery, stwierdziła, że „piloci po raz pierwszy mogą latać tak agresywnie, jak tylko się odważą, nie tracąc przy tym dramatyzmu ujęcia”[122]. Kamera mogła obracać się o 360 stopni i miała kształt peryskopu[122]. Ekipa zamontowała również kamery na helikopterach[123]. Forster chciał sfilmować bitwę powietrzną jako hołd dla filmu Alfreda Hitchcocka Północ, północny zachód i wybrał samoloty takie jak Douglas DC-3, aby do tego pasowały[124][125].

Reżyser Marc Forster nie chciał kręcić sceny swobodnego spadania używając zielonego ekranu[126]. Użyto tunelu powietrznego w Bodyflight, który daje takie same efekty jak skoki spadochronowe[126]. Daniel Craig i Olga Kurylenko nagrali te sceny bez kaskaderów[126]. Wykorzystano osiem kamer Dalsa Origin oraz kilka innych (łącznie 17 kamer), aby stworzyć wirtualną kamerę, za pomocą której można było filmować aktorów unoszących się w symulatorze[121]. Podczas zdjęć w tunelu aerodynamicznym Craig i Kurylenko nosili odporne na wiatr soczewki kontaktowe, które umożliwiały im otwieranie oczu podczas spadania[127]. Dla bezpieczeństwa i wygody kręcili tylko przez 30 sekund naraz[127]. Montażem zajęli się Matt Chessé oraz Richard Pearson[128].

Efekty specjalne

Za efekty specjalne odpowiadali Chris Corbould oraz Kevin Tod Haug[129][130], a zrealizowały je studia Double Negative, The Moving Pictures Company, Framestore, DNEG, Machine FX oraz MK12[120][131].

W filmie tradycyjna sekwencja z lufą karabinu została przeniesiona na koniec, co Wilson tłumaczył jako coś niespodziewanego[132]. Miała to też być informacja, że historia z poprzedniego filmu jest bezpośrednio kontynuowana[133]. Napisy początkowe zostały stworzone przez MK12. Mając za sobą pracę nad filmami Forstera Stranger than Fiction i The Kite Runner, MK12 rozpoczęło prace nad tą sekwencją na wczesnym etapie i miało dobry pomysł na jej wygląd, dzięki czemu nie trzeba było jej przerabiać, gdy zmieniono tytułową piosenkarkę[133]. MK12 wybrało różne kolory zmierzchu, które miały reprezentować nastrój Bonda[133][134]. MK12 pracowało także nad scenami z graficznymi interfejsami użytkownika, w tym nad elektronicznym stołem, którego używa MI6[133].

Kulminacyjną sekwencję w hotelu zrealizowała firma The Moving Picture Company[120]. Nad efektami ognia czuwał Chris Corbould, a w postprodukcji MPC musiało wzmocnić sekwencję poprzez przybliżenie ognia do aktorów, by wyglądał bardziej groźnie[120]. Do eksplodującej części hotelu, z której uciekają Bond i Camille, użyto pełnowymiarowej repliki zewnętrznej części budynku[120]. Nad pościgiem łodzią pracowało studio Machine FX. Dodało ono w kilku ujęciach z kaskaderami cyfrową wersję głowy Craiga i odtworzyło łodzie, które Bond przeskakuje na motocyklu, aby wyglądało to bardziej niebezpiecznie[121][120]. Do sceny, kiedy odgrywano sztukę Tosca, Machine FX stworzyło tłum ludzi[121]. Forster zmontował scenę w operze tak, aby przypominała Człowieka, który wiedział za dużo[135].

Double Negative odpowiadało m.in. za sceny swobodnego spadania, walkę powietrzną z udziałem samolotów DC-3 oraz Marchetti oraz dodatkowe efekty specjalne samolotów i pojazdów, opracowując łącznie ponad 340 ujęć[120][131]. Framestore opracowało całą scenę pościgu po dachach w Sienie[120].

W sumie w Quantum of Solace jest ponad 900 ujęć z efektami wizualnymi[120].

Muzyka

Za ścieżkę dźwiękową odpowiadał David Arnold, który skomponował muzykę do poprzednich czterech filmów o Bondzie[136]. Arnold stworzył muzykę na podstawie swoich wrażeń po przeczytaniu scenariusza, a Forster wkomponował ją w odpowiednie momenty filmu[137]. Podobnie jak w przypadku Casino Royale, Arnold ograniczył wykorzystanie „James Bond Theme” do minimum[138]. Przy pracy nad utworem „Crawl, End Crawl”, granym podczas napisów końcowych, Arnold współpracował z Kieranem Hebdenem[139].

Jack White z zespołu The White Stripes i Alicia Keys opracowali utwór „Another Way to Die”, który był pierwszym duetem, wybranym jako piosenka przewodnia w historii filmów o Bondzie[140]. Chcieli pracować razem już dwa lata wcześniej[141]. Piosenka została nagrana w Nashville; White zagrał na perkusji, a Keys na fortepianie[142].

Marketing

Partnerami lokowania produktu byli m.in. Ford, Heineken, Smirnoff, Omega SA, Virgin Atlantic i Sony Ericsson[144]. Film zarobił na tym 50 milionów funtów, co jest rekordem wśród filmów o Bondzie (poprzedni wynosił 44 miliony funtów za Die Another Day)[145]. Jeden z samochodów, Ford Ka z 2009 roku jest prowadzony w filmie przez Camille[146]. Avon stworzył zapach o nazwie Bond Girl 007 z Gemmą Arterton jako twarz produktu[147]. Coca-Cola została partnerem promocyjnym, zmieniając nazwę produktu „Coke Zero” na „Coke Zero Zero 7”[148].

Firma Corgi International Limited wykonała 5-calowe figurki i gadżety (takie jak aktówka aktywowana głosem), a także tradycyjne odlewane pojazdy zabawkowe[149][150]. Stworzyła także 7-calowe figurki postaci z poprzednich filmów[151]. Scalextric wypuściło cztery zestawy samochodów wyścigowych z filmu[152]. Activision wydało swoją pierwszą grę o Jamesie Bondzie, również zatytułowaną Quantum of Solace, która jest oparta zarówno na Casino Royale, jak i Quantum of Solace[153]. Jest to pierwsza gra o Bondzie z podobizną Craiga i pierwsza gra konsolowa siódmej generacji z tej serii[154][153]. Firma Swatch zaprojektowała serię zegarków na rękę, z których każdy inspirowany był złoczyńcą z filmu[155].

Wydanie

Światowa premiera filmu odbyła się 29 października 2008 roku w Odeon Leicester Square[156]. Wzięli w niej udział książę Harry oraz książę William, a dochód został przekazany organizacjom charytatywnym „Help for Heroes” i „Royal British Legion”[156]. Film pierwotnie miał się ukazać w Wielkiej Brytanii i Ameryce Północnej 7 listopada, jednak Eon zdecydowało się przesunąć brytyjską premierę na 31 października, natomiast amerykańska premiera została przesunięta na 14 listopada, po tym jak przełożono film Harry Potter i Książę Półkrwi na 2009 rok[157][158]. W Australii premiera została przyspieszona o tydzień, na 19 listopada, po tym jak 20th Century Fox zdecydowało się wydać Australię w dniu oryginalnej premiery Quantum of Solace, 26 listopada[159]. Premiera polska miała miejsce 7 listopada 2008[160].

Film został wydany na DVD i Blu-ray przez MGM za pośrednictwem 20th Century Fox Home Entertainment w Australii, Wielkiej Brytanii i Ameryce Północnej między 18, a 24 marca 2009 roku[161]. Produkcja zarobiła ponad 21 mln dolarów z 1,21 mln sprzedanych egzemplarzy na nośniku DVD[162]. Do 28 czerwca 2009 roku sprzedano ponad 2,5 mln płyt DVD, co przyniosło ponad 42,5 mln dolarów przychodu[162]. Płyty DVD zostały wydane zarówno w standardowym jednopłytowym zestawie, jak i dwupłytowym wydaniu specjalnym[161][163]. Na tych wydaniach nie ma komentarzy audio ani usuniętych scen[164].

Odbiór

Box office

W dniu otwarciu w Wielkiej Brytanii film zarobił 8 mln dolarów, pobijając poprzedni rekord, należący do Harry’ego Pottera i Czary Ognia[165]. Podczas weekendu otwarcia film zarobił 25 milionów dolarów, przebijając poprzedni rekord, który również należał do czwartej części Harry’ego Pottera[166]. Produkcja zarobiła ponad 18 mln dolarów we Francji i Szwecji[167]. Weekendowa suma 10,6 miliona dolarów we Francji była rekordem dla serii, przewyższając o 16% to, co w ciągu pięciu dni zarobiło Casino Royale[167]. 2,7 miliona dolarów było czwartym co do wielkości otwarciem w Szwecji[166][167].

W następnym tygodniu film był grany w sześćdziesięciu krajach[168]. 7 listopada 2008 roku film zarobił 39,3 miliona dolarów w Wielkiej Brytanii, 16,5 miliona dolarów we Francji i 7,7 miliona dolarów w Niemczech[168]. Film pobił rekordy popularności w Szwajcarii, Finlandii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Nigerii, Rumunii i Słowenii[169]. Jego otwarcia w Chinach i Indiach były drugie co do wielkości w historii filmów obcojęzycznych[169].

Film zarobił 27 milionów dolarów w dniu otwarcia w prawie 3,5 tys. kin w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych oraz ponad 67,5 mln dolarów w pierwszy weekend[170]. Był to największy dochód z filmu o Bondzie w weekend otwarcia w USA (aż do Spectre)[171]. W Polsce produkcja zarobiła niecałe 5 mln dolarów[172]. Film zarobił 168,4 mln dolarów w Kanadzie i USA oraz 421,2 mln dolarów na innych terytoriach, w sumie 589,6 mln dolarów[173].

Reakcje krytyków

Film spotkał się z mieszanymi recenzjami krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 64% z 299 recenzji uznano za pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich podstawie wyniosła 6,2/10[174]. Na agregatorze Metacritic średnia ważona ocen z 48 recenzji wyniosła 58 punktów na 100 punktów[175]. Odbiorcy ankietowani przez CinemaScore przyznali filmowi średnią ocenę „B-” w skali od A+ do F, co czyni go najniżej ocenionym filmem z ery Craiga[176].

Krytyk filmowy Gilbert Cruz wymienił początkową sekwencję filmu jako ósmy największy pościg samochodowy w historii kina[177]. Roger Moore, trzeci aktor, który grał Bonda, powiedział, że Daniel Craig był „cholernie dobrym Bondem, ale film jako całość miał trochę za dużo migawkowych cięć i brakowało akcji. Nie było tam żadnej geografii i zastanawiałeś się, co się do cholery dzieje”[178]. Kim Newman z magazynu „Empire” dał filmowi ocenę 4/5, zauważając, że nie jest „większy i lepszy niż Casino Royale, co może być mądrym posunięciem, ponieważ na końcu wciąż jest poczucie, że misja Bonda ledwo się rozpoczęła”. Wyraził jednak nostalgię za bardziej humorystycznymi filmami o Bondzie[179]. Peter Bradshaw z magazynu „The Guardian” przyznał filmowi 3 gwiazdki i szczególnie pochwalił grę Craiga, mówiąc, że „uczynił tę część swoją własną, w każdym calu chłodno bezwzględny agent-zabójca, pielęgnujący złamane serce i tłumioną wściekłość” i nazywając film „zderzeniem z Bondem, które miało dużo akcji, mało żartów, dużo przepychu, mało lokowania produktu”. Podkreślił też, że „Quantum of Solace nie jest tak dobre jak Casino Royale: inteligentna elegancja podczas debiutu Bonda Daniela Craiga została stonowana na rzecz konwencjonalnej akcji. Ale to on sam napędza ten film, on go niesie, a to niesłychanie trudne zadanie dla aktora. Craig daje radę”[180]. W recenzji „The Sunday Times” zauważono, że „podążanie za Casino Royale nigdy nie miało być łatwe, ale reżyser Marc Forster sprowadził udane wznowienie marki z powrotem na ziemię – ziewnięciem”; scenariusz „jest momentami niezrozumiały”, a obsada „jest w rozsypce”. Recenzja kończy się konkluzją, że „Bond został pozbawiony swojego ikonicznego statusu. Nie reprezentuje już niczego szczególnie brytyjskiego, ani nawet nowoczesnego. Zamiast stylu dostajemy lokowanie produktu, a w miejsce fantazji – zbędny i głupi realizm”[181]. Tim Robey z „The Daily Telegraph” ocenił film pozytywnie. Pochwalił krótszy czas trwania filmu, twierdząc, że wiele innych filmów o Bondzie, w tym Casino Royale, wyczerpuje się przed końcem. Opisując film jako posiadający „solidny jak skała dramatyczny pomysł i inteligencję, by go zrealizować”, dał filmowi cztery gwiazdki na pięć możliwych[182]. Derrek Elley z portalu Variety napisał, że jest to „najkrótszy i z pewnością najgęstszy w akcji Bond w historii”, określając go „bardziej jako rozszerzenie historii z Casino Royale, niż samodzielny film”[183]. Ray Benett z magazynu „The Hollywood Reporter” ocenił film bardzo pozytywnie, stwierdzając, że „Film, trwający prawie 40 minut krócej niż rozdęte Casino Royale powinien zrobić furorę na całym świecie”. Podkreślił także, że „widzowie spragnieni zastrzyku adrenaliny będą zachwyceni”[184].

Krzysztof Michałowski z portalu Filmweb wystawił ocenę 7 gwiazdek na 10 możliwych, twierdząc, że „to, że nawiązuje do poprzedniej części, jest jego siłą, ale i słabością”. Podkreślił jednak, że filmowi brakuje „puenty i solidnego przytupu na koniec” i nazwał go „cierpkim smakiem zemsty”[185]. Marcin Andrys na stronie paradoks.net ocenił film na 5/10 i napisał: „Craig w roli Bonda czuje się niezmiernie pewnie i praktycznie to on rządzi i dzieli na ekranie. Pozostała część obsady znajduje się w jego cieniu” i stwierdził, że film „nie powinien zawieść fanów agenta 007, ogląda się miło i przyjemnie”[186]. Michał Matuszewski z gadzetomania.pl napisał, że jest to „film brutalny, ale bynajmniej nie za sprawą przemocy na ekranie – nie ma jej więcej niż w innych filmach cyklu. Brutalna jest sama forma i kreacja bohatera. Bond Craiga to cyniczna maszyna do zabijania – a przecież wiemy, że ma uczucia”, nazywając film „Szpieg, który się zmienił”[187]. Rafał Donica z portalu film.org.pl ocenił film negatywnie, szczególnie krytykując sceny akcji oraz dialogi. Określił go mianem „licencji na zabijanie scen akcji”[188].

Nagrody i nominacje

NagrodaKategoriaNominowaniWynikŹródło
Nagroda Brytyjskiej Akademii FilmowejNajlepsze efekty specjalneChris Corbould, Kevin Tod HaugNominacja[189]
Najlepszy dźwiękEddie Joseph, Mike Prestwood Smith, Mark Taylor, Jimmy Boyle, Martin CantwellNominacja
Nagroda SatelitaNajlepsza muzyka oryginalnaDavid ArnoldNominacja[190][191]
Najlepsza piosenka oryginalna„Another Way To Die” (Jack White, Alicia Keys)Wygrana
Najlepsze efekty specjalneChris Corbould, Kevin Tod HaugNominacja
Najlepszy montażMatt Chessé, Richard PearsonNominacja
Najlepszy dźwiękEddie Joseph, Mike Prestwood Smith, Mark Taylor, Jimmy Boyle, Martin CantwellNominacja
Critics' Choice AwardsNajlepszy film akcji007 Quantum of SolaceNominacja[192]
People’s Choice AwardUlubiona piosenka„Another Way To Die” (Jack White, Alicia Keys)Nominacja[193]
Empire AwardsNajlepszy aktorDaniel CraigNominacja[194]
Najlepsza aktorkaOlga KurylenkoNominacja
Najlepszy debiutGemma ArtertonNominacja
Najlepszy thriller007 Quantum of SolaceNominacja
Najlepsza ścieżka dźwiękowa„Quantum of Solace: Original Motion Picture Soundtrack”Nominacja
Nagroda SaturnNajlepszy film akcji/przygodowy/thriller007 Quantum of SolaceNominacja[195]
Najlepsza aktorka drugoplanowaJudi Dench, Olga KurylenkoNominacja
Visual Effects Society AwardsNajlepsza kompozycja w filmie fabularnymAnthony Smith, Christian Kaestner, Adrian Metzelaar, Jon ThumNominacja[196][197]
Digital Spy Movie AwardsNajlepszy aktorDaniel CraigNominacja[198]
Najlepszy blockbuster007 Quantum of SolaceNominacja
Las Vegas Film Critics Society AwardsNajlepsza piosenka„Another Way To Die” (Jack White, Alicia Keys)Nominacja[199]
Amerykańska Gildia ScenografówNajlepsza scenografia w filmie współczesnymDennis GassnerNominacja[200]
Golden Trailer AwardsNajlepszy plakat007 Quantum of SolaceNominacja[201]
Golden Reel AwardsNajlepszy montaż dźwiękuGlen GathardNominacja[202]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Marc Forster i inni, Quantum of Solace, wyd. DVD, Warszawa: Edipresse, 2010.
  2. ↑ a b Benjamin Svetkey, Bond is Back, „Entertainment Weekly”, 11 lipca 2008 [dostęp 2021-01-02].
  3. ↑ Peter Travers, Quantum of Solace, Rolling Stone, 14 listopada 2008 [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  4. ↑ Anne Midgette, Opera in film: Suspenseful, glamorous and overpowering, „The Washington Post”, 12 kwietnia 2011, ISSN 0190-8286 [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  5. ↑ a b c Mike Reyes, How Quantum Of Solace Defined The Daniel Craig Era Of James Bond, CINEMABLEND, 24 września 2021 [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  6. ↑ a b Ellen E. Moore, The Spy Who Saved Me: Sustainability, Identity, and Intrigue in the Espionage Thriller, Ellen E. Moore (red.), Palgrave Studies in Media and Environmental Communication, Cham: Springer International Publishing, 2017, s. 73, DOI: 10.1007/978-3-319-56411-1_3, ISBN 978-3-319-56411-1 [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  7. ↑ Ellen E. Moore, The Spy Who Saved Me: Sustainability, Identity, and Intrigue in the Espionage Thriller, Ellen E. Moore (red.), Palgrave Studies in Media and Environmental Communication, Cham: Springer International Publishing, 2017, s. 74, DOI: 10.1007/978-3-319-56411-1_3, ISBN 978-3-319-56411-1 [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  8. ↑ Ryan Lattanzio, Daniel Craig Says Making ‘Quantum of Solace’ Was a ‘Sh*t-Show’, IndieWire, 2 października 2021 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  9. ↑ a b c On the Set of ‘Quantum Of Solace’: Olga Kurylenko: The Bond Girl [dostęp 2021-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-13].
  10. ↑ a b c d e f g h Mark Brown, Everything changes but Bond, the Guardian, 24 stycznia 2008 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  11. ↑ How Many James Bond Main Villains Are Linked To SPECTRE, ScreenRant, 20 czerwca 2021 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  12. ↑ a b Gemma Arterton Q&A; [dostęp 2021-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2008-02-01].
  13. ↑ The secrets of Quantum of Solace [dostęp 2021-11-15] [zarchiwizowane z adresu 2008-04-10].
  14. ↑ Dame Judi Dench admits confusion over ‘Quantum of Solace’ plot, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  15. ↑ Giancarlo Giannini talks Mathis and ‘Quantum of Solace’, wraps filming his scenes, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  16. ↑ Karen Han, Quantum of Solace is essential Bond thanks to its villain, Polygon, 3 września 2020 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  17. ↑ Joaquín Cosío – Quantum of Solace – CineSnob [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  18. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  19. ↑ Rory Kinnear To Play Bill Tanner, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  20. ↑ Tim Pigott-Smith Cast In ‘Quantum of Solace’, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  21. ↑ Fernando Guillen Cuervo Joins ‘Quantum of Solace’ Cast, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  22. ↑ Paul Ritter (1966-2021), MI6-HQ.COM, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  23. ↑ Neil Jackson cast as henchman Mr Slate in ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  24. ↑ a b Jan Stromsodd, Stana Katic Played Corinne Veneau in Quantum of Solace’s Final Scene, Your Next Shoes, 11 marca 2020 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  25. ↑ Bond stuntman turns actor for small ‘Quantum of Solace’ role, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  26. ↑ Richard Hiron, 20 Easter Eggs You Somehow Missed In Quantum Of Solace, WhatCulture.com, 11 sierpnia 2020 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  27. ↑ Redazione IMT, James Bond in Quantum of Solace: un inizio al cardiopalma tutto italiano, ItaIy Movie Tour [dostęp 2021-11-15] (wł.).
  28. ↑ Jesús Ochoa, Crew United [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  29. ↑ Jesper Christensen Casino Royale, Quantum of Solace, SPECTRE, www.007museum.com [dostęp 2021-11-15].
  30. ↑ Top directors Guillermo del Toro and Alfonso Cuaron do voices for ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-09] (ang.).
  31. ↑ 20 Things You Didn’t Know About Quantum Of Solace, Eighties Kids, 8 października 2018 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
  32. ↑ Quantum of solace 2008, www.007museum.com [dostęp 2021-11-16].
  33. ↑ Quantum of Solace Dossier » All About the 22nd James Bond 007 Movie, the Original James Bond 007 Fan Site – Universal Exports [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  34. ↑ „Roger Michell in Talks for Bond 22". [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-11].
  35. ↑ 10 questions with Daniel Craig on ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  36. ↑ Mathieu Amalric on Being the 'Bond 22' Villain [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-03-23].
  37. ↑ 22nd James Bond Coming May 2, 2008!, SuperHeroHype, 20 lipca 2006 [dostęp 2021-11-16].
  38. ↑ Daniel Craig, MI6-HQ.COM, 2 marca 2018 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  39. ↑ Roger Michell Discusses Turning Down 'Bond 22', CommanderBond.net [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  40. ↑ Bond 22 Starts Filming on Jan. 3, ComingSoon.net, 31 grudnia 2007 [dostęp 2021-11-16].
  41. ↑ How long did it take to make Quantum of Solace? – MVOrganizing, www.mvorganizing.org [dostęp 2021-11-16].
  42. ↑ ‘Barbarella’ back in action [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-05].
  43. ↑ Paul Haggis onboard to work on Bond 22 script, but turns down directing role, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  44. ↑ Quantum of Solace Shows WGA Strike’s Effect, Solzy at the Movies, 27 września 2021 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  45. ↑ Daniel Craig Talks about the Script Problems on QUANTUM OF SOLACE; Says Why He’s Encouraged for SKYFALL, Collider, 7 grudnia 2011 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  46. ↑ Ryan H, The Facts of Death: Quantum of Solace, Part I, Caves of Altamira, 28 marca 2018 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  47. ↑ Forster back in action with 'Bond 22' [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-30].
  48. ↑ 007 director Marc Forster talks Quantum Of Solace, Den of Geek, 9 marca 2009 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  49. ↑ A Quantum leap [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-02].
  50. ↑ Mathieu Amalric on Being the 'Bond 22' Villain [dostęp 2021-11-16] [zarchiwizowane z adresu 2008-03-23].
  51. ↑ a b New Bond film title is confirmed, 24 stycznia 2008 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  52. ↑ What James Bond’s Quantum of Solace Title Really Means, ScreenRant, 9 września 2020 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
  53. ↑ Martyn Palmer, The man with the golden touch, ISSN 0140-0460 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  54. ↑ Quantum Physique, Matt Pomroy, 1 grudnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  55. ↑ a b Bond actor admits plastic surgery, 9 października 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  56. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  57. ↑ Thom Hoffman afgewezen voor rol in James Bond [dostęp 2021-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-17].
  58. ↑ a b MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  59. ↑ Quantum of Solace: Mathieu Amalric on playing James Bond’s nemesis [dostęp 2021-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-27].
  60. ↑ Mexican actor Joaquin Cosío joins the ranks of Bond 22 villains, Bolivia confirmed as location, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  61. ↑ Gemma Arterton Online – Your Gemma Resource 24/7 @ www.gemma-arterton.net [dostęp 2021-11-18].
  62. ↑ Gemma Arterton – Bond Girl, perfect007.com [dostęp 2021-11-18].
  63. ↑ Total Film, Bond Month: 8 Quantum Of Solace scenes everyone will be talking about, gamesradar, 1 października 2008 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  64. ↑ Dana Stevens, Quantum of Solace reviewed., Slate Magazine, 14 listopada 2008 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  65. ↑ Gemma Arterton Q&A Page 2 [dostęp 2021-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2008-02-03].
  66. ↑ Gemma Arterton Is Fields… Agent Fields, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  67. ↑ Bond girl left deaf, dumb and blind by movie oil death, Express.co.uk, 23 października 2008 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  68. ↑ Ridley Scotts Wants ‘Strawberry Fields Forever’ – Gemma Arterton For Aliens Prequels, The Peoples Movies, 6 września 2010 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  69. ↑ Agent Fields, MI6-HQ.COM, 2016 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  70. ↑ Olga Kurylenko Lands Lead Bond Girl Role, ComingSoon.net, 8 stycznia 2008 [dostęp 2021-11-18].
  71. ↑ Talking Shop: Olga Kurylenko, 31 października 2008 [dostęp 2021-11-18] (ang.).
  72. ↑ a b c d Olga Kurylenko Q&A; [zarchiwizowane z adresu 2008-02-04].
  73. ↑ a b c ‘Quantum’ is Marc Forster’s 007 art film [dostęp 2021-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2008-11-13].
  74. ↑ The cinematography of “Quantum of Solace” – interview with Roberto Schaefer ASC · Pushing Pixels [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  75. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  76. ↑ ‘Solace’ offers thinking person’s 007 [dostęp 2021-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-27].
  77. ↑ Bond 22 Location Buzz – IGN. StaxUpdated: 14 May 2012 9:26 amPosted: 20 Aug 2007 7:32 pm [dostęp 2021-11-19].
  78. ↑ Bond 22 filming takes place in Madrid, Spain during last week of sierpień. MI6-HQ.com, 31 sierpnia 2007. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
  79. ↑ Newswrap No. 2 video. ReelzChannel, 20 marca 2008. [dostęp 2021-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (22 marca 2008)]. (ang.).
  80. ↑ David Allen: A bond with Chino. Los Angeles Newspaper Group, 28 lutego 2008. [dostęp 2021-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 czerwca 2008)]. (ang.).
  81. ↑ a b Production Diary (16). MI6-HQ.com, 17 marca 2008. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
  82. ↑ a b c Production Diary (19). MI6-HQ.com, 27 marca 2008. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
  83. ↑ a b Tim Marsters: Behind the scenes on the Bond set. 25 stycznia 2008. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
  84. ↑ Rebecca Connop Price: Barracks and airport provide location for Bond film. Get Hampshire, 30 października 2008. [dostęp 2021-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 września 2011)]. (ang.).
  85. ↑ a b c d Production Diary (11). MI6-HQ.com, 9 lutego 2008. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
  86. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  87. ↑ a b MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  88. ↑ a b c James Bond has new nemesis: irate Chilean mayor, „Reuters”, 2 kwietnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  89. ↑ a b c ‘Mayor’ protests on Chile 007 set, 2 kwietnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  90. ↑ James Bond series takes a ‘Quantum’ leap – USATODAY.com, usatoday30.usatoday.com [dostęp 2021-11-19].
  91. ↑ Paul Bompard, James Bond production halted amid fears of a curse, ISSN 0140-0460 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  92. ↑ Beth Hilton, Driver fined for Bond car crash, Digital Spy, 23 kwietnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  93. ↑ Stuntman in coma as Bond curse strikes again, The Independent, 24 kwietnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  94. ↑ Stuntman accident halts work on new Bond film, the Guardian, 25 kwietnia 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  95. ↑ Bregenz Open Air Theatre, Austria, Bond Lifestyle, 16 czerwca 2008 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  96. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  97. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  98. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  99. ↑ James Bond in Quantum of Solace: un inizio al cardiopalma tutto italiano, Italy Movie Tour [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  100. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  101. ↑ ‘Quantum of Solace’ set visit: filming in Austria; Craig’s next Bond moves; 007's new foes; rumors laid to rest [dostęp 2021-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2009-10-10].
  102. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  103. ↑ A James Bond Set Visit and Seven Exclusive Quantum of Solace Images! [dostęp 2021-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-05].
  104. ↑ ‘Quantum of Solace’ wrap party held on Saturday night, David Arnold confirms, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-19] (ang.).
  105. ↑ Peter Lamont bows out from Bond 22, Dennis Gassner to be Production Designer, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  106. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  107. ↑ James Bond: licence to ... redesign [dostęp 2021-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-10].
  108. ↑ ‘Quantum’ Costume Design By Louise Frogley, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  109. ↑ The Suits of James Bond – Quantum of Solace | Tailor On Ten, www.tailoronten.com [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  110. ↑ Dressed To Kill: New Look For ‘Quantum of Solace’, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  111. ↑ Quantum of Solace Prada dress and Jinx throwing knife at Bonhams auction, Bond Lifestyle, 23 września 2020 [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  112. ↑ Olga Kurylenko outfit by Jasper Conran, Bond Lifestyle, 17 listopada 2008 [dostęp 2021-11-23] (ang.).
  113. ↑ James Bond week: 007 and his girls are back with a crisp new look – Telegraph, fashion.telegraph.co.uk [dostęp 2021-11-23].
  114. ↑ Necklace with a starring role – Telegraph, fashion.telegraph.co.uk [dostęp 2021-11-23].
  115. ↑ Ford Ka stars in latest Bond film, CAR Magazine [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  116. ↑ James Bond’s best cars, Washington Post [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  117. ↑ Aston Martin DBS to star in new James Bond film [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2009-05-23].
  118. ↑ Bourne Stunt Simulator, web.archive.org, 28 stycznia 2008 [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2008-01-28].
  119. ↑ James Bond filming suspended after third accident leaves stuntman in coma, www.telegraph.co.uk [dostęp 2021-11-26].
  120. ↑ a b c d e f g h i j A ‘Quantum’ of VFX for James Bond, Animation World Network [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  121. ↑ a b c d Back into Bondage | fxguide, web.archive.org, 10 marca 2012 [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-10].
  122. ↑ a b c Revolutionary Snakehead camera used on ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  123. ↑ Quantum of Solace (2008) Movie Trailer, Review, Clips, Movie Times, web.archive.org, 22 marca 2008 [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2008-03-22].
  124. ↑ Richard Hiron, 20 Things You Didn’t Know About Quantum Of Solace (2008), WhatCulture.com, 30 listopada 2020 [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  125. ↑ Capone, Capone talks with James Bond himself, Daniel Craig, and QUANTUM OF SOLACE director Marc Forster..., Aint It Cool News [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  126. ↑ a b c Quantum of Solace--We interview the director--Plus a video clip of Bond in action [dostęp 2021-11-26].
  127. ↑ a b Your Quantum of Solace Questions Answered! | Movie Blog | UGO.com, web.archive.org, 24 września 2008 [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-24].
  128. ↑ Film/New: Quantum of Solace with Daniel Craig and Olga Kurylenko, www.thecityreview.com [dostęp 2021-12-28].
  129. ↑ Kevin Tod Haug On Creating ‘Quantum’s’ Visual Effects, CommanderBond.net [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  130. ↑ Chris Corbould (Special Effects Coordinator), MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-28] (ang.).
  131. ↑ a b Quantum of Solace, DNEG [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  132. ↑ Chicago Tribune: Chicago news, sports, weather, entertainment, chicagotribune.com [dostęp 2021-11-26].
  133. ↑ a b c d MK12 Has a Blast with ‘Quantum’ Main Titles, Animation World Network [dostęp 2021-11-26] (ang.).
  134. ↑ MK12 Create Custom Type for Quantum of Solace Title Sequence | The FontFeed, web.archive.org, 22 grudnia 2008 [dostęp 2021-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-22].
  135. ↑ Exclusive: Marc Forster Finds His Quantum of Solace, ComingSoon.net, 10 listopada 2008 [dostęp 2021-11-26].
  136. ↑ David Arnold interviewed whilst scoring ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-30] (ang.).
  137. ↑ Quantum of Solace soundtrack, The James Bond Dossier [dostęp 2021-11-30].
  138. ↑ ‘Solace’ offers thinking person’s 007 – Entertainment News, Anne Thom…, archive.ph, 27 października 2008 [dostęp 2021-11-30].
  139. ↑ ‘Crawl, End Crawl’ track from ‘Quantum of Solace’ now on iTunes, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-11-30] (ang.).
  140. ↑ Ann Donahue, Alicia Keys, Jack White Team For Bond Theme, Billboard, 29 lipca 2008 [dostęp 2021-11-30] (ang.).
  141. ↑ IGN: Jack White Talks Bond, web.archive.org, 5 października 2008 [dostęp 2021-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-05].
  142. ↑ Jack White and Alicia Keys: Bond’s New Duo: Rolling Stone, web.archive.org, 15 lutego 2009 [dostęp 2021-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-15].
  143. ↑ David Arnold – Quantum Of Solace (Original Motion Picture Soundtrack), Discogs [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  144. ↑ Brands line up for Bond sequel – Entertainment News, Los Angeles, Med…, archive.ph, 13 października 2008 [dostęp 2021-12-23].
  145. ↑ Does this mean Bond’s past his sell-by date? – The Scotsman, web.archive.org, 30 października 2008 [dostęp 2021-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-30].
  146. ↑ Bond girl Olga Kurylenko introduces Ford Ka at Paris Motor Show (video), MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  147. ↑ Avon to introduce Bond Girl 007 fragrance with Gemma Arterton, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  148. ↑ Source: Wieden + Kennedy, Watch Coke’s 'Zero Zero 7' James Bond ad, „The Guardian”, 11 września 2008, ISSN 0261-3077 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  149. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  150. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  151. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  152. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  153. ↑ a b Activision Integrates Craig’s Cunning Bond In ‘Quantum of Solace’, CommanderBond.net [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  154. ↑ The Business of James Bond Videogames, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  155. ↑ MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  156. ↑ a b MI6 :: The Home of James Bond, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  157. ↑ Quantum of Solace Gets Earlier Release, Empire [dostęp 2021-12-23].
  158. ↑ Update: Quantum of Solace Moved Back a Week, ComingSoon.net, 22 sierpnia 2008 [dostęp 2021-12-23].
  159. ↑ Garry Maddox, Bond blinks first in battle of blockbusters, The Sydney Morning Herald, 6 września 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  160. ↑ Michał Nowak, Polska premiera „Quantum of Solace”, film.wp.pl, 7 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (pol.).
  161. ↑ a b Quantum of Solace DVD & Blu-Ray: release dates confirmed, The James Bond Dossier, 14 stycznia 2009 [dostęp 2021-12-23].
  162. ↑ a b Quantum of Solace (2008) – Financial Information, The Numbers [dostęp 2021-12-23].
  163. ↑ ‘Quantum of Solace’ Blu-ray/DVD Overview, CommanderBond.net [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  164. ↑ QUANTUM DVD Gives No Solace to 007 Fans, Collider, 13 stycznia 2009 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  165. ↑ Variety Staff, ‘Solace’ makes quantum leap in U.K., Variety, 1 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  166. ↑ a b Bond film smashes weekend records, 3 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  167. ↑ a b c James Bond finds overseas ‘Solace’ – Entertainment News, Los Angeles,…, archive.ph, 6 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23].
  168. ↑ a b Pamela McClintock, ‘Quantum’ leap in overseas box office, Variety, 8 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  169. ↑ a b Dave McNary, ‘Quantum’ rules foreign box office, Variety, 9 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  170. ↑ Domestic 2008 Weekend 46, Box Office Mojo [dostęp 2021-12-23].
  171. ↑ James Bond Franchise Box Office History, The Numbers [dostęp 2021-12-23].
  172. ↑ Quantum of Solace, Box Office Mojo [dostęp 2021-12-23].
  173. ↑ Quantum of Solace, Box Office Mojo [dostęp 2021-12-23].
  174. ↑ Quantum of Solace. [dostęp 2021-12-23].
  175. ↑ Quantum of Solace. [dostęp 2021-12-23].
  176. ↑ Anthony D’Alessandro, ‘Spectre’ $70.4M Opening: Still 2nd Highest 007 Debut Behind ‘Skyfall’, But Not That Far From ‘Quantum Of Solace’ – Monday AM, Deadline, 9 listopada 2015 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  177. ↑ Gilbert Cruz, Quantum of Solace | Top 15 Movie Car Chases, „Time”, 1 maja 2011, ISSN 0040-781X [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  178. ↑ Sir Roger Moore weighs in on ‘Quantum of Solace’, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  179. ↑ Empire’s Quantum of Solace Movie Review, web.archive.org, 19 stycznia 2012 [dostęp 2021-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-19].
  180. ↑ Film review: Quantum of Solace, the Guardian, 17 października 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  181. ↑ Cosmo Landesman, Quantum of Solace The Sunday Times review, ISSN 0140-0460 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  182. ↑ James Bond: Quantum of Solace, review, www.telegraph.co.uk [dostęp 2021-12-23].
  183. ↑ Derek Elley, Quantum of Solace, Variety, 24 października 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  184. ↑ Ray Bennett, ‘Quantum of Solace’: Film Review, The Hollywood Reporter, 24 października 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  185. ↑ Cierpki smak zemsty – Recenzja filmu 007 Quantum of Solace (2008), Filmweb [dostęp 2021-12-23] (pol.).
  186. ↑ „Quantum of Solace” – recenzja, Paradoks [dostęp 2021-12-23] (pol.).
  187. ↑ Szpieg, który się zmienił | Recenzja nowego Bonda – 007 Quantum of Solace, Gadżetomania, 7 listopada 2008 [dostęp 2021-12-23] (pol.).
  188. ↑ QUANTUM OF SOLACE. Licencja na zabijanie scen akcji, film.org.pl, 24 października 2018 [dostęp 2021-12-23] (pol.).
  189. ↑ 'Quantum of Solace' Misses Out On BAFTA Awards, CommanderBond.net [dostęp 2021-12-28] (ang.).
  190. ↑ INTERNATIONAL PRESS ACADEMY: SATELLITE™ Awards, web.archive.org, 9 grudnia 2008 [dostęp 2021-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-09].
  191. ↑ Quantum of Solace | Projects | International Press Academy [dostęp 2021-12-28] (ang.).
  192. ↑ Dade Hayes, Critics Choice favors ‘Milk,’ ‘Button’, Variety, 9 grudnia 2008 [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  193. ↑ People's Choice Awards Nominees & Winners:2009 - PeoplesChoice.com, web.archive.org, 27 października 2009 [dostęp 2021-12-28] [zarchiwizowane z adresu 2009-10-27].
  194. ↑ Empire Awards nominate ‘Quantum of Solace’ five times, vote now online, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  195. ↑ The 37th Saturn Award Nominations, web.archive.org, 21 lutego 2012 [dostęp 2021-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-21].
  196. ↑ Iron Man Leads VES Awards Nominees, ComingSoon.net, 20 stycznia 2009 [dostęp 2021-12-28].
  197. ↑ admin, 7th Annual VES Awards, VES [dostęp 2021-12-23] (ang.).
  198. ↑ Quantum of Solace gets Digital Spy Movie Awards nominations, CommanderBond.net [dostęp 2021-12-28] (ang.).
  199. ↑ Las Vegas Film Critics Society Awards - 2008 | Winners & Nominees, awardsandwinners.com [dostęp 2021-12-28].
  200. ↑ `Quantum of Solace` nominated for Art Directors Guild award, MI6-HQ.COM [dostęp 2021-12-28] (ang.).
  201. ↑ 9th Annual Golden Trailer Awards Program Book (2008), str. 71, issuu.com [dostęp 2021-12-30] (ang.).
  202. ↑ Gregg Kilday AP, ‘Button’ among Golden Reel nominees, The Hollywood Reporter, 25 stycznia 2009 [dostęp 2021-12-30] (ang.).

Linki zewnętrzne

James Bond
Oficjalny cykl EON Productions
Produkcje niezależne

Media użyte na tej stronie

Olga Kurylenko by Mikolaj Kirschke Wikipedia cropped.JPG
Autor: Mikołaj Kirschke, Licencja: CC BY-SA 4.0
Olga Kurylenko na prezentacji nowego Forda Ka - wersja wykadrowana.
Judi Dench at the BAFTAs 2007 (cropped).jpg
(c) Caroline Bonarde Ucci, CC BY 3.0
Judi Dench at the BAFTAs at the Royal Opera House in London.
Paranal camp.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Rivi~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Paranal Observatory
Mathieu Amalric UCR.jpg
Autor: MisterHP7, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mathieu Amalric en 2017.
Daniel Craig - Film Premiere "Spectre" 007 - on the Red Carpet in Berlin (22387409720) (cropped).jpg
Autor: www.GlynLowe.com from Hamburg, Germany, Licencja: CC BY 2.0

Following the world premiere in London on Monday and Tuesday's simultaneous screenings in Zurich and Rome, it was German fans getting their fix of 007 on Wednesday. 

Leading man Daniel Craig and the movie's baddie Christoph Waltz were dapper as ever as they were greeted by screaming fans outside Berlin's Sony Centre.

More Photos At:

www.glynlowe.com/spectre-007_berlin_premiere
Ingresso della Forra a Tremosine.jpg
Entrance in Tremosine's cave
Jeffrey Wright by Gage Skidmore.jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 3.0
Jeffrey Wright at the 2013 San Diego Comic Con International in San Diego, California.
MarcForsterColorNov08.jpg
(c) Boris Macek, CC BY 3.0
Marc Forster
AstonMartinDBSCC08.jpg
Autor: Nehrams2020, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Aston Martin DBS V12 used for the 2008 film "Quantum of Solace" at the 2008 Comic-Con convention in San Diego, California.
Gemma Arterton at The Prince's Trust Awards (cropped).jpg
Autor: Donna Sydee, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gemma Arterton at The Prince's Trust Awards Ceremony, 2017.