100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3)
 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Historia | |
| Prototypy | 1943 |
| Produkcja seryjna | 1944–1951 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Długość lufy | 5604 mm (L/56) |
| Donośność | |
| Odległość strzału bezwzgl. | |
| Prędkość pocz. pocisku | 985 m/s (przeciwpancerno-smugowego o masie 15,6 kg) |
| Długość | 9370 mm (w położeniu marszowym) |
| Szerokość | 2150 mm (w położeniu marszowym) |
| Wysokość | 1500 mm (w położeniu marszowym) |
| Masa | 3650 kg (armaty) |
| Kąt ostrzału | -5° do +45° (w pionie) |
| Wysokość linii ognia | 1010 mm |
| Długość odrzutu | 1000-1180 mm |
| Szybkostrzelność | |
| Obsługa | 7 osób |
| Czas przejścia w położenie bojowe | 60-120 s. |
| Prędkość marszowa | do 50 km/h (droga) |
100 mm armata polowa wz. 1944 (BS-3) (ros. 100-мм полевая пушка образца 1943 года (БС-3), nazywana także 100 mm armata przeciwpancerna wz. 1944[1]) – radziecka holowana armata polowa i przeciwpancerna.
Historia
W 1943 żywa była w ZSRR obawa przed pojawieniem się nowych niemieckich czołgów uzbrojonych w dalekosiężne armaty i odpornych na ostrzał ówczesnych dywizyjnych dział przeciwpancernych. Wprawdzie artyleria korpuśna z takim przeciwnikiem mogłaby sobie dać radę ale armaty będące na jej wyposażeniu były ciężkie a przez to małomanewrowe a przede wszystkim nieliczne. 13 kwietnia 1943 podczas narady u Ławrientija Berii komisarz D.F. Ustinow referował możliwości dalszego rozwoju artylerii przeciwpancernej. Między innymi omawiano pomysł zmotoryzowania dział ZiS-2, rozwój dział wywodzących się od 85 mm armaty przeciwlotniczej KS-12, usprawnienia produkcji 122 mm armat A-19, opracowania nowych przeciwpancernych pocisków podkalibrowych i kumulacyjnych, a także ofertę W. G. Grabina opracowania nowej 100 mm armaty przeciwpancernej. 15 kwietnia wyszło postanowienie ГОКО № 3187 o wzmocnieniu obrony przeciwpancernej. W jego ramach miano opracować nowe korpuśne działo na podstawie armat M-60 i okrętowej B-34. Armata oparta na M-60 miała mieć kaliber 100 lub 122 mm. Sama armata M-60 do zwalczania broni pancernej nie bardzo się nadawała w związku z amunicją rozdzielnego ładowania, co w dużym stopniu ograniczało jej szybkostrzelność. Opracowanie i zbudowanie prototypów powierzono CAKB i Zakładom Motoryzacyjnym Nr 172 im. Mołotowa. Prototyp 100 mm opracowany został w przeciągu 25 dni a 122 mm w miesiąc pod kierunkiem Grabina przez zespół w składzie: A. E. Chworostin, I. S. Griban, K. K. Rienne i W. D. Mieszczanninow. 4 czerwca gotowa była dokumentacja. Dwa prototypy zostały ukończone w połowie lipca a gotowość do prób poligonowych osiągnęły 1 sierpnia. 100 mm armata nosząca jeszcze nazwę S-3 ważyła prawie 3500 kg. W międzyczasie niezbędne okazało się skorzystanie z pomocy biura konstrukcyjnego Zakładów Nr 92 im. Stalina. Początkowo koła miały pochodzić od ciężarówki ZIS-5, ale były za słabe do tak ciężkiego działa a koła od JAZa były za duże. Rozwiązaniem okazało się podwojenie kół od ZISa. Od 15 kwietnia do 2 maja 1944 roku na rozkaz marszałka N. N. Woronowa w "Grochowieckim Artyleryjskim Obozie" odbywały się próby czterech prototypów S-3. Przeprowadzono wówczas próbne strzelania do zdobycznego czołgu PzKpfw VI Tiger i niszczyciela czołgów Ferdynand. Próby wypadły dość pozytywnie. Pancerz wieży Tigera był przebijany z odległości 500-1000 m, a kadłub z 1300 m. W maju 1944 roku Zakład Nr 232 "Bolszewik" przystąpił do wykonania planu zakładającego wykonanie 275 armat tego typu do końca roku. W sierpniu uruchomiono produkcję w Zakładach Nr 7 "Arsenał" dzięki czemu można było zwiększyć roczną produkcję do 335 sztuk. W latach 1940. w OKB-172 opracowano lekki pocisk "Kolco", który wystrzeliwany z BS-3 osiągał prędkość 1650 m/s, ale nie został on przyjęty do uzbrojenia w związku z pracami nad bardziej perspektywicznymi pociskami podkalibrowymi. W międzyczasie działo również zmodernizowano, wyposażając je w celownik optyczny OP-1-5 służący do prowadzenia ognia bezpośredniego oraz modernizując zamek poprzez wyposażenie go w bezpiecznik i mechanizm powtórnego napinania.
Produkcja BS-3 trwała do 1951[3] roku. Ogółem powstało około 4000 armat tego typu, z czego około 400 do zakończenia wojny w Europie. W czasie II wojny światowej zniszczonych zostało ok. 100 armat[3].
Na początku lat 60. BS-3 nadal stanowiła skuteczny oręż, ale wkrótce okazało się, że nawet podkalibrowe pociski były nieskuteczne wobec takich czołgów jak M48A2, M60 czy Chieftain. Sytuację ratowały pociski kumulacyjne które były w stanie przebić pancerze tych wozów. Do pojawienia się w latach 60. nowych armat gładkolufowych, BS-3 i jej czołgowy odpowiednik D-10 stanowiły podstawę obrony przeciwpancernej Armii Radzieckiej. W latach 80. przystosowano armaty BS-3 do wystrzeliwania rakiet 9M117 kompleksu Bastion mogący z odległości 4000 metrów zwalczać pojazdy osłonięte 550-milimetrowym pancerzem.
Armata BS-3 była używana w ZSRR aż do jego rozpadu w 1991 roku, a później w wielu krajach WNP. Prócz tego wiele egzemplarzy wyeksportowano do krajów Układu Warszawskiego (także Polski) i państw bliskowschodnich i afrykańskich, gdzie też wielokrotnie były użyte bojowo. W Egipcie opracowano wykorzystując działo BS-3 i podwozie czołgu T-34 samobieżne działo przeciwpancerne T-100.
Obecnie działo BS-3 zostało wycofane z uzbrojenia przez większość użytkowników.
BS-3 w Wojsku Polskim
W 1949 podjęto decyzję o zakupie w ZSRR armat BS-3. W latach 1947-1955 zakupiono łącznie 78 tego typu armat.
Armaty wprowadzono na uzbrojenie 22., 23. i 28 Brygady Artylerii Przeciwpancernej. Od 1956 znajdowały się w samodzielnych pułkach artylerii przeciwpancernej.
Na przełomie lat 50. i 60. ze struktury pułków artylerii przeciwpancernej wycofano dywizjon armat BS-3 i zastąpiono go trzecim dywizjonem armat D-44. Armaty BS-3 przesunięto do zapasów mobilizacyjnych, a część sprzedano krajom arabskim. Ostatecznie wycofano je z uzbrojenia Wojska Polskiego w drugiej połowie lat 80.
Opis
BS-3 jest holowaną armatą polową przeznaczoną do zwalczania celów ogniem pośrednim, mogącą również służyć do zwalczania celów opancerzonych ogniem bezpośrednim. Jednolita niewzmocniona lufa zakończona jest dwukomorowym hamulcem wylotowym o sprawności około 60%. Wlotowa część lufy zaopatrzona jest w nasadę zamkową. Półautomatyczny zamek ma konstrukcję klinową o pionowym ruchu klina. Samoczynnie zamyka się on po załadowaniu i otwiera po wystrzale. Późniejsze wersje działa zostały wyposażone w mechanizm napinania iglicy oraz bezpiecznik uniemożliwiający strzał przy niedomkniętym zamku. Kołyska jest typu korytkowego. Wewnątrz kołyski pod lufą znajduje się zespół oporopowrotnika składający się z opornika hydraulicznego typu wrzecionowego i trzycylindrowego powrotnika hydropneumatycznego. Cylindry oporopowrotnika znajdują się w jarzmie lufy a tłoczyska w kołysce. W łożu górnym znajduje się mechanizm naprowadzania. Naprowadzanie w płaszczyźnie pionowej odbywa się przy pomocy mechanizmu typu łukowego (dwa sektory) a w płaszczyźnie poziomej typu śrubowego. Ich pokrętła umieszczone są z lewej strony działa. Działo zostało również wyposażone w dwa odciążacze pneumatyczne typu pchającego. Łoże dolne wyposażone jest w dwa ogony których rozwarcie powoduje wyłączenie wałków skrętnych służących do resorowania. Podwozie składa się z dwu podwójnych kół z oponami pełnymi pochodzącymi od ciężarówki ZIS-5. Prześwit podwozia jest równy 330 mm. Obsługa działa chroniona jest przez tarczę ochronną. Działo wyposażone jest w celownik mechaniczny do strzelania ogniem pośrednim. Prócz tego późniejsze modele działa otrzymały optyczne celowniki OP-1-5 służące do zwalczania celów opancerzonych ogniem bezpośrednim. Armata holowana jest bez korzystania z przodka, zazwyczaj ciągnikiem AT-L, Ja-12 i M-2 a także ciężarówką ZiS-151.
Produkcja i użytkownicy
Obecni użytkownicy
Byli użytkownicy
| Produkcja armat BS-3 | |||||||||||
| Rok | 1944 | 1945 | 1946 | 1947 | 1948 | 1949 | 1950 | 1951 | Razem | ||
| Wyprodukowano | 330[3] | 1140[3] | 1470[3] | ?? | ?? | ?? | ?? | ?? | ok. 4000[2] | ||
Amunicja
Do zasilania działa BS-3 używa się naboi zespolonych. Typowym pociskiem odłamkowo-burzącym jest OF-412, którego działanie odłamkowe lub burzące osiąga się poprzez zastosowanie odpowiedniego zapalnika. Do tego pocisku używa się dwóch typów ładunków prochowych, pełnego (gdy niezbędny jest duży zasięg) i zmniejszonego. Do zwalczania broni pancernej stosuje się przeciwpancerne pociski smugowe: ostro i tępogłowicowe, kumulacyjne i podkalibrowe. Do stawiania zasłony dymnej używane są pociski D-412. Amunicja przechowywana jest w skrzyniach o wymiarach 1200x445x243 mm i masie 84 kg (dwa pociski przeciwpancerne lub odłamkowo-burzące) i 75 kg (dwa pociski kumulacyjne).
Przypisy
Bibliografia
- Stefan Pataj: Artyleria lądowa 1872-1970. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975.
- Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7.
- А. Иванов: Артиллерия СССР в перод второй мировой войны. Санкт-Петербург: Издательский Дом «Нева», 2003.
- Witold "Jowitek" Mikiciuk: 100 mm armata BS-3 wz. 1944. [dostęp 2007-05-16]. (pol.).
- Anatolij Kolisiennikow: 100 mm armata polowa wz 1944 BS-3 "Poligon" nr 3/2010
| Działa piechoty | |
|---|---|
| Armaty górskie | |
| Armaty przeciwpancerne | |
| Artyleria dywizyjna | |
| Artyleria korpuśna i armijna | |
| Artyleria ciężka |
|
| Armaty przeciwlotnicze | |
| Moździerze | |
| Artyleria kolejowa | |
| Artyleria forteczna |
Media użyte na tej stronie
.svg)
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
.svg){kind=link}
Autor: Dmitry Ivanov., Licencja: CC BY-SA 3.0
A Soviet 100 mm field gun model 1944 BS-3 mounted as a monument at the Memorial of Glory in Korolyov, Moscow Oblast, Russia. The monument was unveiled in 1985.
The inscription on the pedestal: “Kaliningrad [1] to the battlefront. 100 mm anti-tank gun BS-3 is a creation of the working people of the city. The chief designer — Grabin Vasily Gavrilovich”.
A photo from the user collection Machinery.