10 Dywizjon Artylerii Konnej (II RP)

10 Dywizjon Artylerii Konnej

Odznaka pamiątkowa artylerii konnej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	9 kwietnia 1922
Rozformowanie	kwiecień 1937
Tradycje
Święto	15 września
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Witold Poray-Kuczewski
Ostatni	ppłk Jan Woźniakowski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Jarosław
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria
Podległość	10 Brygada Kawalerii

Artyleria konna Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

10 Dywizjon Artylerii Konnej (10 dak) – oddział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Geneza

Dywizjon został sformowany po wojnie polsko-bolszewickiej i udziału w niej nie miał. Jednak poszczególne baterie, z których dywizjon powstał – posiadały już swoje tradycje bojowe w ramach dywizjonów artylerii konnej, do których należały przed przybyciem do Jarosławia.

1 kwietnia 1922 Minister Spraw Wojskowych rozkazał sformować na terenie Okręgu Korpusu Nr X^[1] w garnizonie Jarosław 10 dywizjon artylerii konnej^[2]. 11 kwietnia 1922 roku przybyło do Jarosławia 2 oficerów, 12 podoficerów, 97 kanonierów i 131 koni z 3 baterii 7 dywizjonu artylerii konnej. Trzy dni później kolejnych 3 oficerów, 8 podoficerów, 72 kanonierów i 90 koni z 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej. 22 kwietnia w garnizonie stawiło się następnych 3 oficerów, 9 podoficerów, 87 szeregowych i 128 koni z 1 baterii 8 dywizjonu artylerii konnej. Pierwszym dowódcą i jednocześnie organizatorem był ppłk Witold Poray-Kuczewski, a adiutantem ppor. Władysław Grzębski. Dowódcami baterii zostali:

• 1 baterii (eks-3/7 dak)^[3] – kpt. Michał Śliwiński,
• 2 baterii (eks-3/1 dak)^[3] – por. Józef Szilagyi,
• 3 baterii (eks-1/8 dak)^[3] – kpt. Karol Jankowski.

3 lipca 1924 roku 3 bateria odeszła do Lwowa, wchodząc w skład nowo formowanego 13 dywizjonu artylerii konnej. Odeszli: d-ca 3 baterii – kpt. Władysław Brzozowski, oficerowie - por. A. Bensdorff, por. J. Dłużniewski, chor. I. Argasiński, 3 podoficerów, 83 szeregowych i 122 konie.

Skład dywizjonu

• dowództwo
  • sztab dowódcy dywizjonu
  • sekcja administracyjno-taborowa
• 3 baterie
  • dowództwo baterii
  • sekcja łączności
  • oddział zwiadowczy
  • 2 plutony ogniowe
  • sekcja administracyjno-taborowa
• kadra baterii zapasowej

Etat pokojowy z 1924 roku przewidywał 428 żołnierzy (w tym 17 oficerów). Dowódca dywizjonu artylerii konnej (na prawach dowódcy pułku), podlegał bezpośrednio dowódcy X Brygady Jazdy, do której organizacyjnie dywizjon należał (wraz z 20, 22 i 24 Pułkiem Ułanów). Dowódca kadry baterii zapasowej dywizjonu podlegał bezpośrednio szefowi artylerii Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu. Zasady organizacji służby sanitarnej, weterynaryjnej i gospodarczej były analogiczne jak w pułkach jazdy i piechoty.

W październiku 1933 roku dywizjon przeniesiono do Rzeszowa, do koszar kawaleryjskich Poniatowskiego przy ul. Lwowskiej. W związku z kilkukrotną reorganizacją dużych jednostek kawalerii dokonywano różnych zmian w etacie dywizjonu. I tak w 1935 roku dywizjon otrzymał organizację typu I. Skład wyglądał następująco:

• dowództwo
• kwatermistrzostwo
• pluton łączności
• pluton gospodarczy
• 2 baterie (w składzie 10 BK pozostały 2 pułki kawalerii).

W wyniku kolejnej reorganizacji 10 Brygady Kawalerii, przeprowadzonej w kwietniu 1937 roku, dywizjon został rozformowany. 1 bateria przemianowana została na 4. baterię 13 dak i w maju 1938 roku przeniesiona do Brodów. 2 bateria została przemianowana na 4. baterię 11 dak i przeniesiona do Bydgoszczy.

Uzbrojenie

Działownia oddziałów artylerii

Dywizjon wyposażony był w rosyjskie armaty 75 mm wz. 02/26. Uzbrojenie strzeleckie stanowiły karabiny Mosin, w połowie lat trzydziestych zastąpione karabinami wz. 1898a. Wymieniono również ckm Hotchkiss wz. 1925 na Maxim wz. 1910/1928.

Symbole dywizjonu

Sztandar

W związku z rozformowaniem, dywizjon nie zdążył otrzymać sztandaru.

Święto

Święto dywizjonu obchodzone było w dniu 15 września^[4], począwszy od 1925, w rocznicę zwycięskich walk na froncie bolszewickim, zakończonych zdobyciem Sejn i Chodorowa wraz z 1 Brygadą Jazdy. Ponadto stan osobowy jednostki obchodził 3 sierpnia święto artylerii konnej^[5].

Odznaka pamiątkowa

Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów. Odznaka miała kształt krzyża maltańskiego o ramionach pokrytych emalią białą z pozłacanymi datami 1809 i 1918. Na środek krzyża nałożony został orzeł srebrny, oksydowany, w koronie pozłacanej, trzymający w szponach pozłacane, skrzyżowane lufy armatnie z gorejącą bombą. Pod lufami proporczyk emaliowany artylerii konnej, czarno-amarantowy (od 1926 czarno-szkarłatny)^[6].

Barwy artylerzystów konnnych

Grafika	Opis
	Łapka ciemnozielona, wypustka karmazynowa[7]
	Od 14 lipca 1920 proporczyk czarno-amarantowy[8][9]
	Od 4 sierpnia 1927 proporczyk czarno-szkarłatny[10][11]
	Otok na czapkach – czarny (oficerowie aksamitny, szeregowi sukienny)[12][13]
	Spodnie długie ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa
Naramiennik	numer porządkowy dywizjonu „10”

Żurawiejki

Kadra dywizjonu

Dowódcy dywizjonu

• ppłk art. Witold Poray-Kuczewski (1922 – )
• ppłk / płk art. Henryk Kreiss (II 1924^[14] – IV 1925^[15])
• ppłk art. August Trzos (31 V 1925^[16][17] – 31 III 1929^[18])
• ppłk dypl. art. Tadeusz Leon Sheybal (III 1929^[19] – VII 1932^[20])
• ppłk art. Jan Woźniakowski (VII 1932^[20] – I 1937)

Zastępcy dowódcy dywizjonu

• kpt. art. Michał Śliwiński (od 20 I 1923^[21])

Oficerowie i żołnierze dywizjonu

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze 3 baterii 1 dywizjonu artylerii konnej odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari^[22]

Żołnierze dywizjonu – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[23]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Korpus przemyski 1918-1928, Dowództwo Okręgu Korpusu nr X w Przemyślu, 1929.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
• Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
• Piotr Kołodkiewicz-Wołodkiewicz: Zarys historii wojennej 10-go dywizjonu artylerii konnej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej formacji polskich 1918–1920.
• JerzyJ. Majka JerzyJ., Garnizon Rzeszów w latach 1918-1939, Rzeszów: Wydawnictwo LIBRA, 2005, ISBN 83-89183-17-X, ISBN 83-88085-21-2, OCLC 69449360 .
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.