10 Oszmiańska Brygada Armii Krajowej

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

10 Oszmiańska Brygada AK "Gustawa" – polski oddział partyzancki^[b] Okręgu Wilno Armii Krajowej.

W lipcu 1944 w ramach Zgrupowania nr 3 Okręgu AK Wilno oddział wziął udział w Operacji „Ostra Brama”. W lipcu 1944 liczyła ok. 400 partyzantów^[2].

Koncentracja brygady

W czerwcu 1944 sztab 3 Zgrupowania przeprowadził na swoim terenie mobilizację mężczyzn pozostających w siatce konspiracyjnej. Jako odwód sformowano 10 Brygadę AK pod dowództwem por. Konrada Bukowskiego „Gustawa”. Do pomocy przy organizowaniu brygady zostali oddelegowani z 13 Brygady AK komendant Obwodu Mołodeczno por. Władysław Burak "Gajewski" oraz ppor. Wiktor Snastin "Kurek". Łączniczki na rozkaz komendanta Obwodu "Oset" powiadomiły komendantów placówek o miejscu koncentracji wszystkich mężczyzn zdolnych do walki, pozostających w konspiracji. Miejscem koncentracji był rejon Murowanej Oszmianki. Dowództwo formowało się w Karwieliszkach. Ośrodek Soły wyznaczył koncentrację w folwarku Porojście dla placówek Soły i Żuprany, a w Birżanach dla placówek Kuszlany i Smorgonie. Placówki: Polany, Graużyszki i Krewo miały bezpośrednio pod dowództwem swoich komendantów zameldować się w Karwieliszkach. Personel medyczny wywodzący się z konspiracji zbierał się w folwarku Rojsty. Porucznik Gajewski objął komendę nad zgrupowaniem przebywającym w folwarku Olchówce. Marszem ubezpieczonym ruszył w kierunku Karwieliszek przez Małe Powiaże. W okolicy Osinówki przekroczono szosę łączącą Oszmianę z Holszanami. Z Osinówki pod osłoną lasu partyzanci dotarli do Mordas, przekraczając szosę Oszmiana – Graużyszki, stamtąd przez folwark Pohulanka, wieś Antony, Kuckuny, dwór Sołki, Łysą Górę dotarli do Karwieliszek.

Koncentracja trwała trzy dni, Odległość poszczególnych placówek od miejsca zbiórki była różna: od 7 km do przeszło 40 km. Początkowo utworzono trzy plutony. Ochotników po służbie wojskowej sprzed 1939 podzielono na trzy grupy przydzielając do każdego z plutonów jako kadrę do pomocy przy szkoleniu rekrutów. Pierwszy pluton zakwaterował się w miejscowości Wasiowce, drugi pluton – w zaścianku Łysa Góra, trzeci pluton pozostał w Karwieliszkach. Przystąpiono do intensywnego szkolenia strzeleckiego i bojowego. Każdego dnia zgłaszali się z dalszych terenów członkowie siatki konspiracyjnej, nie mogąc trafić do oddziałów macierzystych (realizowały one w tym czasie zadania "Burzy"). Zgłaszali się dezerterzy z Wehrmachtu, wcieleni doń Polacy z Poznańskiego i Śląska oraz członkowie policji białoruskiej. Dowództwo brygady wcielało do swoich szeregów Polaków z Poznańskiego i Śląska oraz Jugosłowian zatrudnionych w organizacji Todt, natomiast z policji białoruskiej tych, którzy w różny sposób wcześniej ostrzegali ludność polską przed represjami.

Obsada personalna brygady

8 lipca 1944,ze względu na napływ sporej ilości ochotników do Brygady, w Karwieliszkach nastąpiła jej reorganizacja. Uformował się ostatecznie następujący skład osobowy brygady:

• Dowódca – por. Konrad Bukowski ps. „Gustaw”
• Zastępca – por. Władysław Burak ps. „Gajewski”
• Adiutant – ppor. Wiktor Snastin ps. „Kurek”
• Kwatermistrz – sierż. Wiktor Andrzejewski ps. „Pszczółka”
• Oficer łączności – plut. Edward Bujnicki ps. „Drucik”
• Lekarze – dr Michał Holak ps. „Bonifacy” i dr Adam Wysocki ps. „Piotr”

1 kompania:

• dowódca: ppor. Aleksander Stanisław Czajkowski ps. „Chytry”
• szef kompanii: sierż. Stanisław Szamocki
  • 1 pluton: podchorąży Edward Szołoch ps. Skiba
    • 1 drużyna: kpr. Czesław Soroko ps. Orzeł
    • 2 drużyna: kpr. Mikołaj Jackiewicz ps. Mik
    • 3 drużyna: kpr. Witold Koczan ps. Wićka
  • 2 pluton: plut. Jan Aleksandrowicz ps. Aleks
    • 1 drużyna: Antoni Kowzan ps. Antoś
    • 2 drużyna: Edward Szynkiewicz ps. Ed
    • 3 drużyna: Arkadiusz Bartoszewicz ps. Bart
  • 3 pluton: plut. Zenon Naumowicz ps. Sęk
    • 1 drużyna: Czesław Żeligowski ps. Czesio
    • 2 drużyna: Waldemar Siecki ps. Mały
    • 3 drużyna: Aleksander Siecki ps. Wujek

2 kompania:

• dowódca ppor. Stanisław Butkiewicz ps. Żbik
• szef kompanii: sierż. Stanisław Wołkowicz ps. Ojciec
  • 1 pluton: ppor. Włodzimierz Rybacki ps. Rubka
    • 1 drużyna: kpr. Henryk Marcinkiewicz ps. Marcin
    • 2 drużyna: kpr. Stefan Staszkiewicz ps. Stef
    • 3 drużyna: kpr. Stanisław Klucznik ps. Stach
  • 2 pluton: pchor. Leonard Bohdziewicz ps. Jacek
    • 1 drużyna: kpr. Edward Kwokszyn ps. Kwoka
    • 2 drużyna: kpr. Tadeusz Aleksandrowicz ps. Alek
    • 3 drużyna: kpr. Jan Urbanowicz ps. Jaś
  • 3 pluton: pchor. Leon Jackiewicz ps. Lew
    • 1 drużyna: kpr. Stefan Wysocki ps. Piotr
    • 2 drużyna: kpr. Antoni Kłujszo ps. Brzoza
    • 3 drużyna: kpr. Władysław Bodak ps. Szczerba

3 kompania:

• dowódca ppor. Leonard Piastowski ps. Art, San
• szef kompanii: sierż. Józef Micul
  • 1 pluton:pchor. Wincenty Stosuj ps. Żbik
    • 1 drużyna: kpr. Bolesław Dembowski ps. Dąb
    • 2 drużyna: kpr. Roman Sturlis ps. Rom
    • 3 drużyna: kpr. Wacław Harłukowicz ps. Kamień
  • 2 pluton: plut. Bronisław Harłukowicz ps. Łuk
    • 1 drużyna: kpr. Józef Michniewicz ps. Zef
    • 2 drużyna: kpr. Józef Szołoch ps. Rola
    • 3 drużyna: kpr. Kazimierz Pietrusewicz ps. Kazik
  • 3 pluton: pochr. Bronisław Awgul ps. Bey
    • 1 drużyna: wachm. Artur Ulewski ps. Kozak
    • 2 drużyna: plut. Jan Jaroszewicz ps. Iglica
    • 3 drużyna: plut. Henryk Zakrzewski ps. Bez

sekcja minerska:

• kpr. Zygmunt Śnieżko ps.Lont
• kpr. Franciszek Dembowski ps. Dynamit
• Antoni Klucznik ps.Saper

drużyna łączności:

• plut Edward Bujnicki ps. Drucik
• Władysław Żeligowski ps. Władek
• Henryk Baranowski ps. Baran

drużyna sanitarna:

• dr Michał Holak ps. Bonifacy
• dr Adam Wysocki ps. Piotr

pielęgniarki:

• Emilia Komorowska ps. Mila
• Janina Jackiewiczówna ps. Janka
• Helena Siecka ps.Sawa
• Maria Vorbrodt ps. Isia
• Halina Wysocka ps. Hala
• Maryna Plucińska ps. Popielata

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Komisja Historyczna Polskiego Sztabu Głównego w Londynie: Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. Armia Krajowa. T. III. Londyn: Instytut Historyczny im. Generała Sikorskiego, 1950.
• Roman Korab-Żebryk: Operacja wileńska AK. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985. ISBN 83-01-04946-4.
• Zygmunt Boradyn, Andrzej Chmielarz, Henryk Piskunowicz: Z dziejów Armii Krajowej na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945). Radom: Ośrodek Kształcenia i Doskonalenia Kadr, 1997. ISBN 8390716803.
• Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
• Wiktor Snastin ps. Kurek – "10 Brygada Armii Krajowej por. "Gustawa" – wspomnienia" Szczecin 1992. Maszynopis w posiadaniu Koła Kresowego ŚZŻAK w Szczecinie. Opublikowany w "Wileński Przekaz" suplement/1996.
• Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy