10 Pułk Huzarów (Księstwo Warszawskie)
| ||
| Historia | ||
| Państwo |  Księstwo Warszawskie | |
| Sformowanie | 1809 | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | Jan Nepomucen Umiński[1] | |
| Działania zbrojne | ||
| Druga Wojna Polska | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Pułtusk, Płock | |
| Rodzaj wojsk | Jazda | |
| Podległość | Dywizja Kawalerii - II 1813 | |
10 Pułk Huzarów (Złoci huzarzy) – oddział jazdy polskiej Armii Księstwa Warszawskiego.
Formowanie
Po raz pierwszy z inicjatywą utworzenia oddziału polskich huzarów wystąpił do Napoleona książę Jan Nepomucen Sułkowski w 1807.
Pułk powstał jednak dopiero w maju 1809 w departamentach wielkopolskich[1]. Organizował go Jan Nepomucen Umiński (21 lipca 1809). Pod koniec 1809 roku pułk liczył 803 żołnierzy[2]. Stacjonował w Pułtusku[3].
Walczył pod Jankowicami (11 czerwca 1809), Możajskiem (7 września 1812), nad Dźwiną, pod Drują i Woronowem (20 października 1812).
W 1811 stacjonował w Płocku, a jego zakład (szwadron rezerwowy) w Piotrkowie.
Barwa
Ubiór huzarów w owym czasie należał do najatrakcyjniejszych, a służba w huzarskich pułkach była zaszczytem.
W skład munduru galowego oficera pułku wchodził:
- mentyk – kurtka wierzchnia granatowa, podszyta suknem karmazynowym z obrzeżem z baranka, ozdobiona pięcioma rzędami guzików po 18 lub 20 w rzędzie, szamerowaniami złotymi obszyta galonem dookoła i na plecach
- spodnie (rajtuzy) obcisłe, niebieskie z galonem na boku i wyszywane wzorem węgierskim na przodzie w sznytasy z wywijasami lub w kształcie grotu lancy
- buty węgierskie, czarne z przybitymi ostrogami
- czako okrągłe z daszkiem, kokardą, agrafą, kordonami i kitą
- pas srebrno-karmazynowy
Mundur mały składał się z:
- dolmana (doliman) sukiennego z karmazynowym kołnierzem, zapiętego na 5 guzików w trzech rzędach z pętlicami
- rajtuzów z szarego sukna z karmazynowymi lampasami o nogawkach zapiętych na 6 białych guzików
Oficerowie nosili oznaki stopni według systemu francuskiego w formie galonów naszytych na rękawach i wyszycia na przodzie spodni, a przy szabli temblaki plecione z czarnego rzemienia z chwastem ze srebrnej frędzli lub bulionami.
Kompania wyborcza pułku wyróżniała się czakiem (kołpakiem) futrzanym z daszkiem i wierzchem sukna granatowego ze szkarłatnymi sznurami i podpinkami metalowymi koloru guzików.
Ubiór huzarów polskich był bardzo podobny do mundurów huzarskich armii nieprzyjacielskich. Aby zapobiec pomyłkom na polu bitwy, dbano o to, by kity na czapkach były wąskie i opadające w dół, odpowiednio pochylone w odróżnieniu od sztywnych i mocno rozbudowanych w innych armiach.
Przynależność narodową podkreślano także karmazynowymi kołnierzami i wyłogami rękawów oraz dużym wizerunkiem orła na szabeltasach, a czasem i na czaprakach.
Uzbrojenie
Huzarzy uzbrojeni byli w szable różnych typów, przeważnie francuskie wz.1786 z żelazną polerowaną jednokabłąkową rękojeścią w metalowej pochwie.
Broń palna to pistolety skałkowe wz. 1799 i 1804 oraz karabinki kawaleryjskie wz. 1799.
Działania wojenne
Na wyprawę wojenną w 1812 10 pułk huzarów wyszedł z II Korpusem Jazdy Rezerwowej gen. Ludwika Montbruna w 16 Brygadzie gen. Jacques'a Subervie.
W chwili przekroczenia granicy rosyjskiej pułk liczył 28 oficerów, 653 podoficerów i huzarów w czterech szwadronach. Posiadał 57 koni oficerskich i 647 żołnierskich. Dowodził nim doświadczony kawalerzysta pułkownik Jan Nepomucen Umiński.
Swój chrzest bojowy pułk przeszedł 10 czerwca 1812. Jego szwadrony starły się z kozakami gwardii pod Łopiejkami, atakując "z brawurą godną najwyższych pochwał". Generałowie francuscy podziwiali dzielność i zimną krew żołnierzy całego pułku. Później trudy marszu wraz z całą jazdą odwodową Joachima Murata spowodowały duże straty w pułku, nim jeszcze stanął na polu największej bitwy pod Borodino.
Pułk wraz z innymi jednostkami kawalerii francuskiej wziął udział w szarży na wzgórze przed wsią Siemienowskaja, gdzie w południe 7 września rozegrała się największa bitwa jazdy.
Kronikarze odnotowali, że huzarze 10 pułku, jako straż przednia, 14 września 1812 roku jako pierwsi weszli do Moskwy.
W Wielkim odwrocie resztki pułku huzarów biły się jeszcze pod Drują i Borysowem, nad oblodzonymi brzegami Berezyny.
Reorganizacja
Po powrocie do kraju pułk zbierał się w Kozienicach. W lutym 1813 roku pułk wspólnie z 13 pułkiem wszedł w skład brygady prawej z miejscem postoju w Będkowie.
W bitwie z Rosjanami pod Kaliszem rozegranej 13 lutego część żołnierzy 10 pułku z szefem szwadronu Ludwikiem Bukowskim została odcięta od głównych sił. Później weszła w skład dwu pułków ułanów kawalerii 17 Dywizji generała Jana Henryka Dąbrowskiego.
Rozwiązanie 10 pułku (złotych) huzarów
Na mocy dekretu cesarskiego z 26 czerwca o organizacji nowego VIII Korpusu Polskiego, 13 pułk huzarów wchłonął ocalałych żołnierzy 10 pułku. W ramach reorganizacji wojska kawaleria polska podporządkowana została dowódcy IV Korpusu Jazdy Rezerwowej generałowi Franciszkowi Kellermanowi, który tworzył z polskim VIII Korpusem jedną całość.
Przypisy
- ↑ a b Gembarzewski 1925 ↓, s. 61.
- ↑ Zych 1961 ↓, s. 207.
- ↑ Askenazy i Gembarzewski 2003 ↓, s. 149.
Bibliografia
- Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807-1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807 - 1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Media użyte na tej stronie
10th Hussars Regiment of Polish Army of Duchy of Warsaw
10 pułk huzarów Księstwa Warszawskiego. From: Bronisław Gembarzewski. Wojsko Polskie - Księstwo Warszawskie, 1807-1814. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1905, after page 172.