10 Pułk Piechoty Liniowej

Żołnierze 10 pułku piechoty

Piotr Wysocki 29 listopada 1830 r. według sztychu Jana Nepomucena Żylińskiego

10 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu powstania listopadowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Po abdykacji Napoleona car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Poznaniu^[1]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. 10 pułk piechoty tworzony był w województwie krakowskim pierwotnie pod nazwą: 2 Pułk Województwa Krakowskiego^[2].

Według etatu pułk miał liczyć 2695 ludzi, rekrutowanych z Gwardii Ruchomej Województwa Krakowskiego. Zgodnie z raportem Regimentarza Lewego Brzegu Wisły Gwardia Ruchoma w tym województwie liczyła 6033 rekrutów. Pod koniec stycznia pułk liczył 1483 żołnierzy. W wykazach Komisji Wojskowej Rządu „Stan obecnych do boju” pojawia się 31 marca 1831 roku w liczbie 1557 żołnierzy (2 bataliony) w składzie korpusu Sierawskiego, następnie Dziekońskiego w sandomierskiem. 6 lipca był wykazany w składzie III Dywizji Piechoty gen. Małachowskiego (później Bogusławskiego), licząc 1071 osób w 2 batalionach. 22 sierpnia liczył 1217 ludzi, 8 października, przed przekroczeniem granicy pruskiej, liczył 650 ludzi.

Działał on też w korpusie Kazimierza Dziekońskiego^[3].

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[4][2]:

• mjr Spytek Jordan (zmarł wskutek ran odniesionych 17 kwietnia),
• mjr Piotr Wysocki (od 25 maja; 6 września 1831 ranny, dostał się do niewoli rosyjskiej),
• ppłk Stanisław Jabłoński (od 21 września).

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[2]:

• Solec (13 kwietnia)
• Wronów (17 kwietnia)
• Kazimierz Dolny (18 kwietnia)^[5]
• Serock (17 czerwca)
• Warszawa (6 i 7 września).

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 12 złotych i 16 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari ^[2].

Uzbrojenie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły kosy i piki oraz karabiny skałkowe. Z magazynów Komisji Rządowej Wojny pułk otrzymał początkowo jedynie 200 sztuk karabinów. Zapewne były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), być może rosyjskie z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm), z bagnetami. W późniejszym okresie uzbrojenie poprawiało się, dzięki broni zdobycznej i dostawom karabinów własnej produkcji. Wyposażenie żołnierzy, uzbrojonych w karabiny, uzupełniała ładownica na 40 naboi (czasem zastępowana torbą płócienną) oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie

Umundurowanie początkowo było niejednolite i powinno składać się, zgodnie ze wspomnianym rozkazem, z:

• wołoszki lub sukmany, najlepiej sukiennej, podszytej płótnem, w kolorze zgodnym ze strojem włościańskim w danym województwie, z kołnierzem w kolorze województwa;
• kaftana lub kożuszka z rękawami, zakrywającego podbrzusze;
• spodni sukiennych, płótnem podszytych, szarych lub w kolorze wołoszki;
• ciżem (trzewików) lub butów krótkich (z krótkimi cholewami);
• furażerki z zausznicami, z lampasem (otokiem) w kolorze województwa;
• dwóch halsztuchów (chustek na szyję) czarnych;
• trzech koszul;
• pary rękawiczek bez palców;
• dwóch par gatek (kalesonów) płóciennych.

W początkowym okresie ubiór 2 Pułku Piechoty Województwa Krakowskiego był zapewne zbliżony do ubioru żołnierzy 1 Pułku Piechoty Województwa Krakowskiego (9 Pułku Piechoty Liniowej). W późniejszym okresie, po przejściu na etat Komisji Rządowej Wojny, umundurowanie zostało ujednolicone i składało się z granatowej wołoszki z pąsowymi wyłogami rękawów, naramiennikami i kołnierzem, spodni granatowych z pąsową wypustką oraz miękkie, niskie, pąsowe rogatywki^[6], obszyte barankiem. Pasy białe, trzewiki czarne.

Wyłogi pąsowe, rogatywki pąsowe^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
• Bronisław Gembarzewski: Wojsko polskie. Ubiór, uzbrojenie, oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku. Warszawa: 1966.
• Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
• Bronisław Pawłowski: Źródła z dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Warszawa: 1935.
• Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Bitwa pod Kazimierzem. W: mjr Otton Laskowski: Przewodnik po polach bitew wojny rosyjsko-polskiej 1830 - 1831 r. red.. Wyd. wydanie według oryginału z 1931. Łódź: Archeologia Militaris, 2011, s. 96-100. ISBN 978-83-932978-0-1.Sprawdź autora:1.