10 Pułk Ułanów Litewskich

10 Pułk Ułanów Litewskich
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 10 puł.
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939 (1944)

Tradycje
Święto

8 maja[a]

Nadanie sztandaru

4 listopada 1920

Dowódcy
Pierwszy

płk Władysław Obuch-Woszczatyński

Ostatni

ppłk Kazimierz Busler (1939)
mjr Marian Walter ps. „Zadora” (1944)

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Nowogródkiem (18 IV 1919)
bitwa pod Gawinowiczami (8 III 1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Kockiem (2–6 X 1939)
Organizacja
Dyslokacja

ul. Kawaleryjska 70
Białystok

Rodzaj sił zbrojnych

Wojska lądowe

Rodzaj wojsk

kawaleria

Podległość

2 BJ (1919-1920)
Podlaska Brygada Kawalerii

Ułani podczas mszy polowej na zamku w Nowogródku, 3 maja 1919
Bitwa bialowieza 1920.png
B n Niemnem.png

10 Pułk Ułanów Litewskich (10 p.uł.) – oddział kawalerii Samoobrony Litwy i Białorusi, Wojska Litwy Środkowej i Wojska Polskiego II RP.

Pułk stacjonował w garnizonie Białystok.

Wchodził kolejno w skład wielkich jednostek kawalerii (do 1924 roku – jazdy): VIII BJVIII BK → XVIII BK → BK „Białystok”Podlaskiej BK.
Święto pułkowe obchodzono 8 maja, w rocznicę dojścia pułku do Dniepru w 1920[2].

Formowanie pułku

9 grudnia 1918 roku, w Pietkowie koło Łap, w składzie Dywizji Litewsko-Białoruskiej przystąpiono do formowania pułku ułanów Nr 12. 28 grudnia 1918 roku wydany został pierwszy rozkaz dzienny. 30 grudnia 1918 roku oddział przemianowany został na 10 pułk ułanów.

Większość oficerów i szeregowych pochodziła z terenu dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dało to zresztą powód do powstania żurawiejki:

Z Litwy borów, pól i łanów,
to dziesiąty pułk ułanów.

Umundurowanie pochodziło głównie ze zdobytych niemieckich składnic wojskowych. To jednak nie w pełni zaspokajało potrzeby rosnącego w siłę pułku. Stąd różnorodność w ubiorze była wyjątkowo duża. Uzbrojenie również nie było jednolite: ckm niemieckie i rosyjskie, karabinki przeważnie austriackie, trochę francuskich i niemieckich, z szablami było podobnie. Jednak największym problemem pułku był brak koni, starano się je sukcesywnie zdobywać. Na tym tle powstała następna przyśpiewka:

Jedzie ułan z dziesiątego,
wyją psy na widok jego.

Pułk w walce o granice

W miarę osiągania gotowości bojowej poszczególne szwadrony zaczęły odchodzić na front wzmacniając Dywizję Litewsko-Białoruską oraz szereg innych związków piechoty działających na kierunkach: Baranowicze, Mińsk, Bobrujsk. Boje pułku w pełnym składzie zaczęły się dopiero we wrześniu 1919 roku w ramach 2 Brygady Jazdy. W ciągu całej jesieni pułk utrzymywał łączność między związkami piechoty, niepokojąc jednocześnie przeciwnika częstymi wypadami, przynoszącymi znaczne korzyści taktyczne i pewną ilość zdobycznej broni. Podczas ofensywy polskiej Grupy Poleskiej na Mozyrz i Kalenkowicze jej lewe skrzydło ubezpieczała 2 Brygada Jazdy. Wchodzący w jej skład 10 pułk ułanów wysłał 8 marca 1920 na rozpoznanie w kierunku Horwala i Rzeczycy 3 szwadron rtm. Jerzego Jastrzębskiego[3]. Następnego dnia szwadron doszedł do Rudnik, a wzięci tam do niewoli sowieccy jeńcy zeznali, że w pobliskich Gawinowiczach zatrzymał się sztab brygady wchodzącej w skład 57 Dywizji Strzelców[4]. Dowódca 3 szwadronu rtm. Jastrzębski zebrał czternastu ułanów i z tak szczupłym oddziałkiem ruszył na Gawinowicze.Jeszcze przed miejscowością napotkano kolumnę sztabu, która maszerowała na Krasne. Niespodziewana szarża ułanów kompletnie zaskoczyła ochronę sztabu, która nie podjęła walki i rzuciła się do ucieczki[3]. Zaskoczenie i brawurowe działanie stało się podstawą polskiego zwycięstwa. Do niewoli wzięto 72 jeńców, zdobyto 7 ckm-ów, tabory i dużą ilość sprzętu telefonicznego[3][5].

W związku z wyprawą kijowską 2 Brygada Jazdy otrzymała zadanie osiągnięcia linii Dniepru. Po zaciętych walkach w rejonie Horlawu, Chromatycz i Łojowa 8 maja 1920 roku pułk doszedł do Dniepru i obsadził zachodni brzeg. Gwałtowna ofensywa wojsk radzieckich na froncie ukraińskim zmusiła polskie wojsko do opuszczenia Kijowa i linii Dniepru. Od tego momentu pułk w ciągu kilku tygodni osłaniał wycofującą się piechotę i toczył zażarte boje narzucone przez przeciwnika (pod Lunią, Skrybałowem, Filipowiczami i Nowosiółkami). Eszelonem ze stacji Żytkowicze, drogą okrężna przez Brześć, pułk dojechał do stacji Nowojelnia, a tam napadnięty poniósł poważne straty w broni maszynowej. Tocząc walki odwrotowe na Podlasiu dotarł 6 sierpnia do Siedlec, aby transportem kolejowym udać się za Wisłę, do Grodziska i tam otrzymać uzupełnienie. Powrót na front zbiegł się z kontrofensywą polską i już 18 i 19 sierpnia pułk stoczył boje pod Górą i Starożrebami. Począwszy od połowy września w składzie odtworzonej 2 Brygady Jazdy, z niezwykłą szybkością i wytrwałością wkroczył do bitwy nad Niemnem, po czym dokonując długiego rajdu, w ciągłej bojowej styczności z przeciwnikiem dotarł do Dołhinowa i Krywicz, gdzie 19 października 1920 roku otrzymał wiadomość o zawieszeniu broni.

Dnia 4 listopada 1920 roku w kościele w Parafianowie poświęcono i wręczono sztandar ofiarowany przez hrabinę Julię Potocką. Rozkaz wydany w przeddzień wręczenia sztandaru brzmiał: W dniu jutrzejszym za zezwoleniem Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego pułk otrzymuje sztandar. Akt ten w życiu pułku jest najdonioślejszym, gdyż przezeń Ojczyzna obdarza pułk symbolem zaufania, pokładanego w swym żołnierzu, dając mu godło, pod którem żołnierz polski walczy, zwycięża lub w imię honoru Jej umiera. Walcząc w ciągu dwóch niemal lat nigdy pułk 10 ułanów nie zawiódł pokładanej w nim nadziei, wierzę, iż nadal każdy z nas, wierny tradycjom naszych dziadów da swą krew i życie w obronie Ojczyzny, sztandaru i honoru pułku[6]. Z rejonu bracławskiego (pułk wchodził wówczas w skład wojsk Litwy Środkowej) pułk został przesunięty na granicę litewską. Tam pozostawał do jesieni 1922 roku. Straty pułku w latach 1918–1920 były nieznaczne. Poległo: 1 oficer i 19 szeregowych. Liczba rannych nie jest znana. Poważne straty w broni maszynowej i koniach poniósł pułk w trakcie transportu kolejowego w czerwcu 1920 roku. Zdobycze wojenne i straty zadane nieprzyjacielowi w latach 1918–1920 były duże. Pułk wziął do niewoli około 800 jeńców, jeden sztab brygady, kilka sztabów pułkowych. Zdobyto kilkaset koni, przeszło 1000 karabinów, kilka lokomotyw, 150 wagonów z prowiantem i amunicją, liczny sprzęt łączności oraz kasę dywizyjną.

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[7]:
por. Wiktor Arnoldt-Russockipor. Henryk Buszyńskikpr. Jan Bołdowski
chor. Tadeusz Biedrzyckiplut. Kazimierz Bryłkokpr. Stefan Cogiel
st. uł. Stefan Czarneckirtm. Mieczysław Dąbrowskiwchm. Antoni Jabłoński nr 3521
kpr. Bonifacy Jasińskirtm. Jerzy Jastrzębskist. uł. Stanisław Kajtel
por. Aleksander Kulikowskiuł. Jan Lancplut. Ludwik Landzberg
wchm. Andrzej Matyszczykpor. Marian Okulicz-Kozarynwchm. Franciszek Roszkowski
ppor. Antoni Skarżyńskiwchm. Aleksy Strauchplut. Zygmunt Tetera-Szkutelski
por. Andrzej Węcławowiczrtm. Stanisław Wodzińskikpr. Antoni Zarański

Za działania wojenne 1918-1920 odznaczono Krzyżem Virtuti Militari 5 oficerów oraz 9 podoficerów i szeregowych. Krzyżami Walecznych odznaczono 21 oficerów i szeregowych.

Lata pokoju

10 puł. w drodze do Belwederu w celu złożenia życzeń imieninowych Józefowi Piłsudskiemu; 19 marca 1928
Podlaska BK w 1938.jpg

We wrześniu 1922 roku pułk został przeniesiony do Białegostoku[8]. Ułani byli bardzo ciepło przyjęci przez społeczność miasta, a szczególnie przez kobiety. W pułku staż odbywali kandydaci na oficerów i podoficerów zawodowych. Pułk Ułanów Litewskich był na tyle atrakcyjny, że w latach dwudziestych i trzydziestych przybywali na staż oficerowie z Finlandii i Szwecji. Zgodnie z rozkazem ministra spraw wojskowych O.V. L 33035 E z 1925 r. przy pułku stacjonował 1 Szwadron Samochodów Pancernych. Staraniem pułku w 1932 roku w powiecie Wysokie Mazowieckie powstał Szwadron Krakusów.

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[9][b]
StanowiskoStopień, imię i nazwisko
dowódca pułkuppłk Kazimierz Busler
I zastępca dowódcyppłk Józef Tacjan Plackowski
adiutantrtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski[c]
naczelny lekarz medycynykpt. lek Adam Mokrzycki
lekarz weterynariikpt. dr Józef Gabriel Wysokiński
komendant rejonu PW Konnegortm. Antoni II Paszkowski[d]
II zastępca dowódcy (kwatermistrz)mjr Włodzimierz Łączyński
oficer mobilizacyjnyrtm. Napoleon Kostanecki
zastępca oficera mobilizacyjnegopor. Teodor Piotr Kopeć
oficer administracyjno-materiałowyrtm. adm. (kaw.) Adam Kozubowski
dowódca szwadronu gospodarczegortm. Kazimierz Nostitz-Jackowski
oficer gospodarczykpt. int. Marceli Midor
oficer Żywnościowyppor. Marian Aleksander Jurecki
dowódca plutonu łącznościpor. Czesław Klimowicz
dowódca plutonu kolarzyppor. Jan Mączka
dowódca plutonu ppanc.vacat
dowódca 1 szwadronurtm. Władysław Abramowicz
dowódca plutonuppor. Bolesław Rostocki
dowódca 2 szwadronupor. Czesław Szadkowski
dowódca plutonuppor. Stefan Kazimierz Majewski
dowódca 3 szwadronurtm. Ludwik Napoleon Mościcki
dowódca plutonupor. Zbigniew Antoni Chamski
dowódca 4 szwadronurtm. Eugeniusz Zygmunt Majewski
dowódca plutonupor. Władysław Michał Radzymiński
dowódca plutonuppor. Stanisław Kurpiewski
dowódca szwadronu kmpor. Zbigniew Antoni Wroczyński
dowódca plutonuppor. Zdzisław Mikołaj Budyń
dowódca plutonuchor. Marian Trochimiak
dowódca szwadronu zapasowegortm. Antoni II Paszkowski
zastępca dowódcychor. Tadeusz Biedrzycki
odkomenderowanypor. Stanisław Lucjan Zdanowicz
na kursiertm. Tomasz Dworzecki-Bohdanowicz
na kursiertm. Konstanty Kalinowski
na kursiepor. Kazimierz Julian Domański
na kursiepor. Jerzy Sarnecki

Kampania wrześniowa 1939

25 sierpnia 1939 roku 10 puł opuścił koszary i nocnym marszem osiągnął rejon m. Zawady. Następne dni wypełniła osłona mobilizacji Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. W dniu 27 sierpnia zajął pozycje w rejonie wzgórz wokół m. Olszowa Góra, gdzie przygotowywał umocnienia. 1 września odprawę pułku przeprowadzono o godz. 8:00 w m. Orlikowo. W dniach 2–4 września pułk wziął udział w wypadzie na teren Prus Wschodnich w rejonie m. Milewo, Brzózki Wielkie, Kożuchy. Następnie wziął udział w potyczce w rejonie wsi Glinki. Pułk następnie wycofał się w rejon Bory Czarneckie, które osiągnął 6 września i rejon Andrzejki – Koskowo w dniu 8 września. Natarcie na zajęty przez Niemców Brok (9 września) wykazało jego pełną gotowość. 10 września operował w rejonie m. Łetownica, a 11 września m. Krzeczkowo. Przed południem 12 września w rejonie wsi Bieńki zaatakowany przez czołgi. W nocy 13 września pułk przesunął się walcząc w rejon wsi Mień, gdzie doszło do poważnego starcia z nieprzyjacielem. Łącznie 12–13 września zniszczył 11 niemieckich wozów bojowych i jeden samolot. 14 września pułk osiągnął m. Koryciny. W tym dniu nieprzyjaciel zdołał rozbić Podlaską BK, co odcięło pułk od brygady. 15 września pułk operował w rejonie SpeszynPuchały. 17 września pułk znalazł się w rejonie Panasiuk i skierował się na Omelianiec. Pułk przesunął się 18 września do Puszczy Białowieskiej do m. Budy i Rudni i 19 września dołączył do Suwalskiej Brygady Kawalerii. W wyniku reorganizacji pułk wszedł w skład Brygady „Plis” (Dywizji Kawalerii „Zaza”). 20 września przebywał w Białowieży, a w dniu następnym przeszedł do m. Mszanka, a 22 września do m. Nurzec i Augustynka. Wieczorem 23 września 4 szwadron zniszczył na południe od stacji kolejowej Nurzec sowiecki pociąg wojskowy (parowóz i 5 lor obsadzonych żołnierzami). 24 września zniszczył 2 czołgi w Radziwiłłówce. W nocy pułk przeszedł bród na rzece Bug między Mielnikiem i Serpelicami. 26 września dotarł do wsi Jaźwiny. 29 września pułk dotarł do Wólki Zawieprzyckiej. W Zawieprzycach dochodzi do walki z nieprzyjacielem. 30 września postój we wsi Niedźwiada i Czemiernikach, gdzie pułk atakują radzieckie samoloty. 2 października całonocne walki o Serokomlę. Pułk w łączności z 2 i 5 pułkiem ułanów wziąć udział w bitwie pod Kockiem. W boju pod Serokomlą 3 szwadron zdołał jeszcze unieruchomić 3 czołgi niemieckie.

Tablica pamiątkowa w kościele w Woli Gułowskiej – miejscu ostatnich walk pułku

Ostatnie zacięte walki pułk prowadził w rejonie Woli Gułowskiej. Pułk skapitulował 6 października o godz. 14. Broń złożono o godz. 21 koło Adamowa.

W kampanii 1939 roku poległo i zmarło w wyniku poniesionych ran: 7 oficerów i 19 szeregowych. Przypuszczalne straty w rannych wyniosły: 15 oficerów i 60 szeregowych. Straty zadane nieprzyjacielowi w 1939 roku to: zniszczone 18 czołgów, 19 samochodów pancernych, 12 motocykli, jedna radiostacja i zestrzelony samolot.

Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
dowódca pułkuppłk Kazimierz Busler
zastępca dowódcy pułkuppłk kaw. Józef Plackowski
II zastępca dowódcy pułkumjr Stanisław Fedorowski
dowódca pocztu dowódcypor. Kazimierz Domański[e]
adiutantrtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski
oficer informacyjnypor. Zbigniew Chamski
dowódca szw. gosp.rtm. Florian Berdowski
oficer żywnościowychor. Marian Trochimiak
płatnikppor. Krzysztof Friedman-Mieczysławski († 5 X pod Fiukówką[f][12])
lekarzkpt. Adam Mokrzycki
lekarz wet.por. Czesław Tarkowski
kapelanks. kpl. Józef Cieciuchowski († 18 IX, Mień)
dowódca plutonu łącznościpor. Czesław Klimowicz
dowódca plutonu kolarzyppor. Jan Mączka
por. Kazimierz Domański (od 5 IX)
dowódca drużyny pionierówNN.
dowódca plutonu ppanc.por. Stanisław Zdanowicz
dowódca 1 szwadronurtm. Władysław Abramowicz
dowódca 2 szwadronupor. Czesław Szadkowski
dowódca 3 szwadronurtm. Ludwik Napoleon Mościcki
dowódca 4 szwadronupor. Teodor Kopeć
dowódca szwadronu ckmpor. Zbigniew Wroczyński

Mapy walk pułku

Pułk Armii Krajowej

Trzy lata później staraniem V Inspektoratu Białostockiego Armii Krajowej i VI Inspektoratu Grodzieńskiego AK w obwodach: Białystok miasto i Wołkowysk doszło do konspiracyjnego odtworzenia 10 pułku Ułanów Litewskich. Dowództwo pułku przygotowało szczegółowe rozpoznanie i plany opanowania obiektów ważnych z punktu widzenia akcji powstańczej w Białymstoku i okolicach. Do ogłoszenia godziny „W” jednak nie doszło. Łapanki, wzmożony terror i szybkie postępy Armii Radzieckiej nie pozwoliły na pełne rozwinięcie w ramach akcji „Burza”. Zdołano dokonać tylko częściowo koncentracji niektórych pododdziałów poza miastem. Z akcji przeprowadzonych w okresie kwietnia – maja 1944 roku należy wymienić: odbicie więźniów obozu knyszyńskiego przez oddział „Graba”, wysadzenie dwóch pociągów wojskowych w pobliżu stacji Czarny Blok i Trypucie oraz akcję na posterunek żandarmerii w Dobrzyniewie, gdzie zdobyto broń i amunicję. W lipcu zlikwidowano oddział własowców wyposażony w miotacze ognia. Oddział podporucznika „Waleriana” (S. Racewicz), porucznika „Groma” (J. Dziejma) i kapitana „Zaremby” wzięły do niewoli 60 Niemców i własowców, przekazując ich następnie napotkanej jednostce Armii Radzieckiej. Straty poniesione podczas okupacji oraz w trakcie realizacji planu „Burza” nie są znane.

Tradycje Pułku kultywuje 1 Podlaska Brygada Obrony Terytorialnej.

Symbole pułkowe

Sztandar 10 Pułku Ułanów Litewskich

Sztandar

Pułk otrzymał sztandar 4 listopada 1920 roku, a ofiarowała go hr. Julia Potocka, która była gorliwą opiekunką pułku[13]. W kościele w Parafianowie odbyła się uroczystość poświęcenia i wręczenia sztandaru. Uczestniczyły w niej wyższe władze wojskowe i społeczeństwo[14].

Odznaka pamiątkowa

Odznaka zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 2, poz. 15 z 26 stycznia 1926 roku. Stanowi ją srebrny orzeł jagielloński z emaliowaną tarczą romańską na piersi w barwach proporczyka amarantowo-białego z paskiem biało granatowym. Orzeł nałożony jest na podkowę z sześcioma podkowiakami. U dołu podkowy barokowa tarcza herbowa z Pogonią w czerwonym polu. Czteroczęściowa – oficerska i żołnierska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym, emaliowana. Wymiary: 57x36 mm. Projekt: Adolf Bucholtz; wykonanie: Zellman Liwszyc – Wilno[15].

Barwy

ProporczykOpis[16][17][18]
Prop 10pul.pngproporczyk amarantowo-biały z wąskim paskiem biało-granatowym pośrodku
Prop dow 10pul.pngproporczyk dowództwa w 1939
Prop 1szw 10pul.pngproporczyk 1 szwadronu w 1939
Prop 2szw 10pul.pngproporczyk 2 szwadronu w 1939
Prop 3szw 10pul.pngproporczyk 3 szwadronu w 1939
Prop 4szw 10pul.pngproporczyk 4 szwadronu w 1939
Prop 5szwckm 10pul.pngproporczyk 5 szwadronu ckm w 1939
Prop plutlaczn 10pul.pngproporczyk plutonu łączności w 1939
InneOpis
Otok amarantowy.pngNa czapce rogatywceotok amarantowy[19]
Spod 1psk.pngSzasery ciemnogranatowe, lampasy amarantowe, wypustka amarantowa[20]
Lap ul IIRP.png„Łapka” (do 1921[g]) – karmazynowa[h]

Żurawiejka

Z Litwy borów, pól i łanów,
to dziesiąty pułk ułanów.
A rozkazów kto nie słucha,
to dziesiąty pułk Obucha.
Jedzie ułan z dziesiątego,
wyją psy na widok jego.
W Dniepru wodach konie poi,
pułk dziesiąty – pomni moi.
O dziesiątym nic nie wiemy,
Więc go chwalić nie będziemy.

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku
  • płk Władysław Obuch-Woszczatyński (1918 – IV 1920)
  • ppłk Stefan Grabowski (cz.p.o. od IV 1919)
  • płk Walerian Jachimowicz (1920)
  • płk Seweryn Grabowski (1920–1921)
  • płk Terencjusz O’Brien de Lacy (1921–1928)
  • ppłk / płk dypl. kaw. Witosław Porczyński (XI 1928[22] – II 1938[23])
  • ppłk Kazimierz Busler (1938 – 6 X 1939)
  • mjr Marian Walter ps. „Zadora” (1944)
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
  • ppłk Stefan Grabowski (1919 – 23 VII 1920 → dowódca 6 puł)
  • ppłk kaw. Stanisław Józef Rabiński (1924[24])
  • ppłk. kaw. Witold Łada-Zabłocki (do XI 1927 → dyspozycja dowódcy OK III[25])
  • ppłk SG Witosław Porczyński (XI 1927[26] – XI 1928 → dowódca pułku)
  • mjr / ppłk kaw. Zdzisław Karol Kwiatkowski (VII 1929[27] – 31 III 1930 → dowódca 3 pszwol.)
  • mjr kaw. Jan Kałłaur (od 15 VI 1930[28])
  • ppłk kaw. Józef Plackowski (1939 – X 1939)
II zastępcy dowódcy pułku – kwatermistrzowie

Żołnierze 10 pułku ułanów – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[29] oraz Muzeum Katyńskie[30][i][j].

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Bieńko Kazimierzporucznik rezerwyweterynarzKatyń
Chamski Antoni[33]porucznikżołnierz zawodowyKatyń
Karbowicz Bronisław[34]porucznik rezerwylekarzpraktyka w ŁodziCharków
Mastalerz Mieczysławpodporucznik rezerwytechnikKatyń
Stwiertnia Pawełpodporucznik rezerwytechnik mechanikCharków
Zaborowski Zdzisławpodporucznik rezerwyabsolwent SGGWadm. majątku CzeberakiKatyń
Ziejewski Stanisławpodporucznik rezerwyKatyń

Tradycje pułku

Oddział nawiązywał do tradycji 10 pułk ułanów Królestwa Kongresowego.
Koło Pułkowe powołano do życia w 1941 w Edynburgu, a następnie odtworzono je w Londynie dopiero w 1952.

1 marca 2017 roku, w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, Minister Obrony Narodowej Antoni Macierewicz nakazał 1 Podlaskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej przejąć i z honorem kultywować tradycje oddziałów bojowych Inspektoratu Białostockiego AK, w tym 10 pułku Ułanów Litewskich[35].

Rok 2022 Rada Miasta Białegostoku ogłosiła Rokiem 10 Pułku Ułanów Litewskich upamiętniając w ten sposób 100-ną rocznicę przeniesienia pułku do Białegostoku i jego rolę w historii miasta[36].

Uwagi

  1. W rocznicę osiągnięcia Dniepru[1].
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[10].
  3. rtm. Kazimierz Nostitz-Jackowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu gospodarczego.
  4. rtm. Antoni II Paszkowski pełnił jednocześnie funkcję dowódcy szwadronu zapasowego.
  5. Kazimierz Julian Domański ur. 13 lutego 1911 w Sztumie, w rodzinie Józefa. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 30. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II B Arnswalde, a od 15 maja 1942 w Oflagu II D Gross-Born[11]. Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień.
  6. Krzysztof Friedman-Mieczysławski jest pochowany we wspólnej mogile żołnierzy poległych w 1939 r. na cmentarzu w Radoryżu Kościelnym.
  7. W 1921 roku przywrócono barwne proporczyki w broniach jezdnych.
  8. Karmazynowe patki ułanów (zamiast proporczyków) nawiązywały do dawnych barw mundurów i wyłogów tych formacji od XVIII wieku po 1831[21].
  9. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[31].
  10. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia?: lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[32].

Przypisy

  1. Filipow i Wróblewski 1992 ↓, s. 20.
  2. Smaczny 1989 ↓, s. 167–168.
  3. a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 133.
  4. Buszyński 1929 ↓, s. 15.
  5. Buszyński 1929 ↓, s. 16.
  6. Buszyński 1929 ↓, s. 26.
  7. Buszyński 1929 ↓, s. 27–28.
  8. Dzielnica Nowe Miasto w koszarach przy ul. Kawaleryjskiej.
  9. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 695–696.
  10. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. VI.
  11. Straty ↓.
  12. Magdalena Bilska: Wrześniowi żołnierze. Zastawie i Ziemia Łukowska. [dostęp 2021-11-21]. (pol.).
  13. Satora 1990 ↓, s. 204.
  14. Buszyński 1929 ↓, s. 25.
  15. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 183.
  16. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 27 z 3 sierpnia 1920 roku, poz.636.
  17. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 22 z 4 sierpnia 1927 roku, poz.268.
  18. Smaczny 1989 ↓, s. 382.
  19. Dz. Rozk. MSWojsk. nr 6 z 24 lutego 1928 roku, poz. 66.
  20. Smaczny 1989 ↓, s. 377.
  21. Żygulski (jun.) 1988 ↓, s. 116.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 9.
  23. Dobroński i Filipow 1992 ↓, s. 18.
  24. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 560.
  25. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927 roku, s. 344.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 29 listopada 1927 roku, s. 346.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 188, zatwierdzony na stanowisku zastępcy dowódcy pułku.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 107.
  29. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  30. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  31. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  32. Wyrwa 2015 ↓.
  33. Księgi Cmentarne – wpis 412.
  34. Księgi Cmentarne – wpis 5661.
  35. Dz.U. MON 2017 ↓, poz. 45 Decyzja Nr 49/MON z 1 III 2017.
  36. https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/208762.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Lap ul IIRP.png
Łapka ułanów na kołnierz kurtki - II RP
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Sgo narew 1939.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Położenie wielkich jednostek Samodzielnej Grupy Operacyjnej Narew i wielkich jednostek niemieckich w pierwszych dniach września 1939
Prop 3szw 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 3 szwadronu 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Prop plutlaczn 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk plutonu łączności 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Otok amarantowy.png
Otok amarantowy na czapkę
Bitwa kock 1939 2.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Kockiem - położenie i działania wojsk 05-10-1939
B n Niemnem.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa nad Niemnem 20 - 28 września 1920 - nowa wersja
Spod 1psk.png
Kolor spodni, lampasów i wypustki - 1, 2, 3 i 4 Pułków Szwoleżerów oraz pułków artylerii konnej (1935) - II RP
Bitwa bialowieza 1920.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Walki w rejonie Puszczy Białowieskiej (27 lipca 1920)
Prop 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Barwy - proporczyk 10 Pułku Ułanów Litewskich
Prop dow 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk dowództwa 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Prop 5szwckm 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 5 szwadronu ckm 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Bitwa kock 1939 1.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bitwa pod Kockiem - położenie i działania wojsk 03-10-1939
Prop 1szw 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 1 szwadronu 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Imieniny Józefa Piłsudskiego 1928 - 10 puł w drodze do Belwederu NAC 1-A-138-2.jpg
Uroczystości imieninowe Józefa Piłsudskiego w Warszawie. 10 pułk ułanów w drodze do Belwederu w celu złożenia życzeń imieninowych Józefowi Piłsudskiemu. Na pierwszym planie widoczna orkiestra wojskowa.
Odznaka 10 puł - replika.jpg
Odznaka 10 Pułku Ułanów Litewskich. Replika w stosunku do wzoru odznaki zatwierdzonej Dz. Rozk. MSWojsk. nr 2, poz. 15 z 26 stycznia 1926 roku.
Wola Gulowska tablica pamieci zolnierzy 10 pulku.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jedna z tablic pamiątkowych w kościele w Woli Gułowskiej. „Pamięci żołnierzy 10 Pułku Ułanów Litewskich z Białegostoku poległych w obronie ojczyzny od 1.IX-6.X.1939 w 55 rocznicę walk. Koledzy i rodziny.”
Prop 4szw 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 4 szwadronu 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939
Sztandar 10 Pułku Ułanów Lubelskich lewa.jpg
Autor: American1990, Licencja: CC BY 3.0
Sztandar 10 Pułku Ułanów Litewskich (strona lewa)
Podlaska BK w 1938.jpg
Podlaska BK w 1938
Prop 2szw 10pul.png
Autor: Lonio17, Licencja: CC BY-SA 4.0
Proporczyk 2 szwadronu 10 Pułku Ułanów Litewskich w 1939