10 Sudecka Dywizja Piechoty

10 Sudecka Dywizja Piechoty (10 DP) – związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego.

19 sierpnia 1945 Naczelny Dowódca WP rozkazem nr 180 nadał 10 DP miano „Sudecka”^[4].

Formowanie

Na podstawie Rozkazu Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 41 na początku października 1944 rozpoczęto w Rzeszowie formowanie 10 Dywizji Piechoty jako jednostki 3 Armii WP.

11 listopada 1944 w Rzeszowie odbyła się pierwsza defilada w rocznicę odzyskania niepodległości. 14 stycznia 1945 dywizja otrzymała z rąk Naczelnego Dowódcy WP gen. broni Michała Roli-Żymierskiego sztandar^[4]. W tym też dniu odbyła się pierwsza przysięga wojskowa oddziałów dywizji^[4].

Struktura organizacyjna

Działania bojowe

22 stycznia 1945 10 DP opuściła Rzeszów i przystąpiła do ochrony obiektów przemysłowych na Górnym Śląsku.

W połowie lutego przegrupowała się na Pomorze Zachodnie, gdzie ochraniała prawe skrzydło 1 Frontu Białoruskiego. Niektóre pododdziały dywizji prowadziły walkę z niemieckimi dywersantami i oddziałami wroga, które znalazły się w okrążeniu.

Z dniem 27 lutego 1945 została ona podporządkowana 2 Armii Wojska Polskiego i po koncentracji w rejonie Gorzowa Wielkopolskiego została przerzucona w rejon Wrocławia, aby wziąć udział w walkach o to miasto.

Na początku kwietnia 1945 2 Armia WP zgodnie z rozkazem Dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego otrzymała zadanie wzięcia udziału w operacji łużyckiej na kierunku Drezna. Pododdziały 10 DP wyruszyły w kierunku Nysy Łużyckiej i zluzowały oddziały radzieckie. Rozpoczęto rozbudowę inżynieryjną pozycji obronnych oraz przygotowania do forsowania Nysy. W dniu 16 kwietnia dywizji nie powiodło się forsowanie Nysy Łużyckiej. Następnego dnia w dalszym ciągu nie uzyskano powodzenia. Dopiero 18 kwietnia jej pododdziały zdobyły niewielki przyczółek w rejonie Dobrzynia. 20 kwietnia dywizja ostatecznie sforsowała Nysę na całym pasie natarcia i posunęła się o 6-11 km do przodu. W kolejnych dniach wyszła na rubież: Tzschelln, Boxberg, Hirschwalde i Sproitz. Następnie dywizja brała udział w walce z oddziałami niemieckimi zdążającymi z południa na odsiecz Berlinowi.

Kolejnym etapem walk był udział wraz z całą 2 Armią WP w operacji praskiej. 11 maja dywizja zakończyła swój szlak bojowy^[5].

Sztandar dywizji

Sztandar dywizji ufundowany został przez społeczeństwo Rzeszowa i powiatu rzeszowskiego. 14 stycznia 1945 roku gen. broni Michał Rola-Żymierski wręczył dywizji sztandar^[5]. Towarzyszyli mu gen. bryg. Aleksander Zawadzki i gen. Karol Świerczewski.

Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 98 x 98 cm obszyty z trzech stron złotą frędzlą, przymocowany do drzewca za pomocą 7 białych tasiemek. Drzewce z jasnego, politurowanego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na kuli^[5].

Strona główna:
Na czerwonym adamaszku haftowany srebrną nicią orzeł^[c]. Ponad orłem haftowany w półokrąg złotą nicią, napis: „ZA NASZĄ I WASZĄ WOLNOŚĆ”, poniżej „10 SUDECKA DYWIZJA PIECHOTY WOJSK Polskich”^[5].

Strona odwrotna:
Na białym adamaszku ślad po wizerunku. Powyżej złotą nicią napis: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”^[5].

Okres powojenny

Po zakończeniu działań wojennych forsownym marszem pieszo 14-17 maja 1945^[6] przegrupowana na Dolny Śląsk nad granicę czechosłowacką do ochrony granicy południowo-zachodniej w rejonie Jeleniej Góry i Kłodzka. W związku z incydentami na granicy południowej dywizję 12 czerwca 1945 skierowano do ochrony granicy na odcinku Karpacz-Paczków. W czerwcu 1945 roku dowództwo dywizji stacjonowało w Jeleniej Górze. Jej żołnierze brali udział w akcji osiedleńczej w okolicach Lwówka Śląskiego i Wlenia. Zgodnie z rozkazem organizacyjnym Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 0305/Org. z 10 listopada 1945 roku dywizja przeszła na etaty pokojowe^[7].

Skład i rozmieszczenie (pocz. 1949)

Przeformowanie

Rozkazem Nr 0056/0rg z 30 marca 1949 Minister ON nakazał dowódcy OW IV do 1 września 1951 przenieść 10 Sudecką Dywizję Piechoty z etatów 2/76-2/81 na etaty 5/44,5/47, 5/50-5/59 dywizji pancernej o ogólnym stanie osobowym 6197 żołnierzy oraz 34 pracowników kontraktowych.

W połowie 1949 przeniesiono z Jeleniej Góry do Wrocławia dowództwo 10 Sudeckiej DP i przeformowano na dowództwo 10 Sudeckiej DPanc. Dywizja weszła w skład 2 Korpusu Pancernego.

Żołnierze

Dowódcy dywizji

• płk Andrzej Czartoryski (29 września 1944 - 18 kwietnia 1945)^[4]
• płk Dymitr Dibienko (8 - 16 kwietnia 1945)^[4]
• płk Aleksander Struc (AC) (od 17 kwietnia 1945 do końca wojny)^[4]
• płk Stiepan Żydek-Zieliński (AC) 12 grudnia 1946 – 24 maja 1947 (od grudnia 1946 gen. bryg.)
• płk Ludwik Barański 24 maja 1947 – 13 grudnia 1948
• płk Wacław Zwierzański 13 grudnia 1948 – 25 marca 1949

Oficerowie

• ks. mjr Ksawery Andrysiak – proboszcz dywizji (od 15 grudnia 1947)^[8]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 - 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
• Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
• [red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Szkolenie, przegrupowania i działania bojowe 2 Armii WP. Wybór materiałów źródłowych. Tom III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.