11 Eskadra Wywiadowcza

11 eskadra w Toruniu przed wyruszeniem na front; kwiecień 1919

Załoga kpt. pilot Wacław Iwaszkiewicz i por. obs. Tytus Karpiński po locie bojowym

11 eskadra wywiadowcza – pododdział lotnictwa Wojska Polskiego początków II Rzeczypospolitej.

Eskadra sformowana została w 1919 w Warszawie jako 11 eskadra lotnicza. Wzięła udział w wojnie polsko bolszewickiej i w zajmowaniu Pomorza przez Wojsko Polskie. Rozwiązana na froncie i ponownie reaktywowana w Toruniu. W 1921 weszła w skład nowej 8 eskadry wywiadowczej.

Formowanie i walki

Eskadra powstała 9 stycznia 1919 w Warszawie^[1][2]. W okresie organizacyjnym personel latający stanowili: rtm. Niżewski, a rtm. Buckiewicz, por. Tytus Karpiński, ppor. Stefan Sznuk i sierżant Karol Biel^[3]. Rozkazem Sztabu Generalnego nr 487/I z 9 stycznia 1919, eskadra weszła w skład I Grupy Lotniczej dowodzonej przez kpt. pil Romana Florera^[4]. Od początku procesu formowania występowały poważne trudności z naborem personelu latającego oraz ukompletowaniem sprzętu, gdyż sprawne samoloty otrzymywały eskadry wcześniej odchodzące na front^[1].

Na froncie litewsko-białoruskim

7 kwietnia 1919 eskadra odjechała z Warszawy na lotnisko Dojlidy^[5]. Posiadała 6 lotników^[6], lecz w tym czasie nie dysponowała żadnym samolotem^[7]. Przydzielony w Białymstoku samolot typu DFW C.V był niesprawny i wymagał gruntownego remontu^[1]. Natychmiast po przybyciu do Dojlid, oficer techniczny eskadry por. obs. Karpiński w fabryce Hasbachów organizuje nieetatowy park remontowy^[8]. Kolejne otrzymane dwa samoloty eskadra musiała przekazać odchodzącym na front 1. i 4 eskadrze^[9].

W lipcu eskadra wyszła ze składu I Grupy Lotniczej i przeniosła się na lotniska Słonim i Baranowicze. Tu działała na korzyść 1 Dywizji Litewsko-Bialoruskiej gen. Stefana Mokrzeckiego^[10]. Dysponując tylko jednym sprawnym samolotem typu DFW C.V^[11], załogi eskadry wykonywały loty rozpoznawcze, łącznikowe i bombardierskie^[1]. 1 sierpnia eskadra wykonała swój pierwszy lot bojowy startując z lotniska Baranowicze. Przeprowadziła go załoga kpt. Iwaszkiewicz i por. Karpiński rozpoznając na kierunkach: Baranowicze – Stołpce i Baranowicze – Łuniniec. 2 sierpnia w rejon Stołpiec poleciała załoga sierż. Karol Biel i ppor. Stefan Sznuk. Nad Mirem zostali ostrzelani przez bolszewików, za co Polacy zrewanżowali się bombardowaniem 3-kilogramowymi pociskami do miotaczy min. W drodze powrotnej wykryli sowiecką baterię artylerii. W tym czasie eskadra otrzymała do swojej dyspozycji drugi samolot. 5 sierpnia miała miejsce nieudana próba współpracy z własną kawalerią. Oczekujący na ułanów w rejonie spotkania samolot został ostrzelany przez nieprzyjaciela i z uszkodzonym silnikiem zmuszony był do awaryjnego lądowania. Samolot został rozbity, a obaj lotnicy ranni. 8 sierpnia załoga rtm. Antoni Buckiewicz i ppor. Stefan Sznuk wykonała lot zwiadowczy w kierunku na Kojdanów. Zaatakowano i rozproszono grupę saperów sowieckich przygotowujących się do wysadzenia mostu na Niemnie w Stołpcach. Po zajęciu Mińska 11 eskadra urządziła wysunięte lotnisko w Słucku. W tym okresie eskadra dysponowała 3 samolotami: 2 DFW C.V i AEG C.IV^[12].

Na Pomorzu

W związku z zagrożeniem od strony Niemiec, jesienią eskadra została ściągnięta do Białegostoku^[13]. W zimie 1919/1920 eskadra operowała na korzyść dowództwa Frontu Mazowieckiego wykonując loty rozpoznawcze w rejon granicy z Prusami Wschodnimi. Wchodziła wtedy w skład IV Grupy Lotniczej por. Borejszy^[12]. Z początkiem 1920 eskadra została przesunięta do Torunia. W Toruniu instaluje się na dawnym niemieckim lotnisku i stamtąd wykonuje loty grupowe w kierunku granicy z Prusami^[14]. Miało to związek z zajmowaniem Pomorza przez oddziały Wojska Polskiego^[13]. Na dzień 1 lutego 1920 eskadra posiadała 3 pilotów, 3 obserwatorów i 3 samoloty^[15].

Powtórnie na froncie północnym

Z końcem marca, na Froncie Litewsko-Białoruskim stacjonował 1 dywizjon lotniczy w składzie 1., 4. i 8 eskadra wywiadowcza oraz wielkopolski dywizjon składający się z 12. i 14 eskadry wywiadowczej oraz 13 eskadry myśliwskiej. Jeszcze w kwietniu lotnictwo Frontu zostało wzmocnione przez 4 dywizjon lotniczy w składzie 11. i 18 eskadry wywiadowczej. W maju w rejon frontu przybyły 10 eskadra wywiadowcza i 19 eskadra myśliwska. Naczelne dowództwo przydzieliło 4 Armii pięć eskadr, 1 Armii – trzy eskadry, a do 7 Armii włączono tylko jedną eskadrę^[16]. 11 eskadra wywiadowcza stacjonowała na lotnisku Zahaccie. Po 2 miesiącach przeniesiono ją na lotnisko Zahacie. Tam operowała w składzie Frontu Północnego gen. Stanisława Szeptyckiego^[13]. W maju, dysponując tylko 2 załogami i szczupłym sprzętem, eskadra została rozdzielona między inne eskadry IV dywizjonu lotniczego i przestała istnieć jako samodzielna jednostka^{[2][1][17][18]}. Większość personelu weszła w skład 1 eskadry, a reszta uzupełniła 4 i 18 eskadrę wywiadowczą^[1][19].

Odtworzona eskadra

11 eskadrę odtworzono ponownie we wrześniu 1920 w Toruniu, wyodrębniając ją z 4 eskadry wywiadowczej. Po otrzymaniu samolotów, pododdział odjechał do Lidy. Tam wszedł w skład IV dywizjonu lotniczego. Eskadra nie wzięła już udziału w walkach. Wcześniej podpisano rozejm^[a][13].

W okresie działań wojennych załogi 11 eskadry wywiadowczej wykonały 16 lotów bojowych w czasie 41 godzin^[1][21].

Eskadra w okresie pokoju

Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 eskadry 8. i 11. połączono tworząc nową 8 eskadrę wywiadowczą^[22][1].

Żołnierze eskadry

Samoloty eskadry

• 

  AEG C.IV

• 

  DFW C.V

• 

  Hannover CL.II

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
• Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Józef Jungrav. Wspomnienia z 11 eskadry lotniczej. „Przegląd Lotniczy. Organ lotnictwa Wojskowego”. 111-12, 1932. Warszawa: Sekcja Towarzystwa Wiedzy Wojskowej. 
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
• Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
• Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
• Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.