12 Batalion Pancerny

12 Batalion Pancerny
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1937
Rozformowanie1939
Dowódcy
Ostatnimjr br. panc. Jerzy Łucki
Organizacja
DyslokacjaŁuck
Rodzaj sił zbrojnychwojsko
Rodzaj wojskbronie pancerne
Podległość2 Grupa Pancerna
Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
czołg TKS
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych[a]
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych[b]

12 Batalion Pancerny (12 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniającą zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Łucku. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Formowanie i zmiany organizacyjne

12 Batalion Pancerny został sformowany w garnizonie Łuck na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 20 kwietnia 1937 roku. 2 września 1937 roku major Jerzy Łucki podpisał pierwszy rozkaz dzienny batalionu[1]. 6 listopada 1937 roku uroczyście powitano 169 poborowych wcielonych do batalionu[1].

Była to jednostka wojskowa „czasu P” spełniająca zadania: szkoleniowe, organizacyjne i mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej „czasu W”.

20 lipca 1939 otrzymał 49 francuskich czołgów lekkich wsparcia piechoty Renault R-35. Na swoim wyposażeniu posiadał również czołgi TKS i wozy pancerne wz.34. Batalion należał do typu IV[2]. W 1939 batalion stacjonował w Łucku[3].

Mobilizacja

W 1939 batalion sformował w ramach mobilizacji alarmowej w grupie zielonej[4], według innych autorów w "czerwonej" w terminie A+36[5]:

W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie e terminie 3 dni [5]

oraz zaimprowizował

Oddział Zbierania Nadwyżek 12 batalionu pancernego

Po zmobilizowaniu 21 dywizjonu pancernego i 21 batalionu czołgów lekkich w garnizonie w Łucku pozostały niewielkie nadwyżki mobilizacyjne, z których utworzono "oddział ochronno-techniczny" pod dowództwem kpt. Mariana Jaworskiego. 9 września do koszar w Łucku przybył Ośrodek Zapasowy Broni Pancernych nr 1. Nadwyżki 12 batalionu zostały włączone w jego skład. 14 września wraz z nim rozpoczął ewakuację w kierunku "Przedmościa Rumuńskiego". Następnie 17 września po agresji sowieckiej podjęto marsz w kierunku granicy rumuńskiej do Kut. W trakcie marszu nadwyżki podzieliły losy OZBPanc. nr 1. Wiadomo, iż kpt. M. Jaworski został zamordowany w Katyniu[6].

Żołnierze batalionu

Obsada personalna batalionu w 1937 roku:

  • dowódca batalionu – mjr br. panc. Jerzy Łucki[4] (1937 – 1939 → dowódca baonu czołgów lekkich nr 21),
  • zastępca dowódcy batalionu – mjr br. panc. Wiktor Jan Szypiński[c]
  • kwatermistrz – kpt. Edmund Zygmunt Karpów,
  • adiutant – por. Wojciech Sulimirski,
  • dowódca plutonu łączności – por. Feliks Budzimir Cwalina[d] (1937 – 1939 → adiutant 21 dpanc),
  • dowódca kompanii pancernej – por. Jan Okolski,
  • dowódca kompanii czołgów rozpoznawczych – p.o. por. Marian Kochanowski,
  • dowódca szwadronu pancernego – por. Zygmunt Wasilewski[8].
Organizacja i obsada personalna w 1939

Obsada personalna batalionu w marcu 1939 roku[3][e]:

StanowiskoStopień, imię i nazwisko
dowódca batalionumjr Jerzy Michał Łucki
zastępca dowódcymjr Stanisław Gliński
adiutantpor. Tadeusz Kraczkiewicz
lekarz medycynypor. lek. Jan Popkowski
kwatermistrzmjr Edmund Zygmunt Karpów
oficer mobilizacyjnykpt. Ludwik Mamrocha
oficer administracyjno-materiałowykpt. Walerian Józef Łań
zastępca oficera administracyjno-materiałowegochor. Roman Uberman
oficer gospodarczypor. int. Wacław Krzyżostaniak
dowódca kompanii gospodarczejvacat
oficer żywnościowychor. Jan Nowicki
dowódca plutonu łącznościpor. Feliks Budzimir Cwalina
dowódca kompanii szkolnejkpt. Jan Okolski
dowódca plutonukpt. Zygmunt Władysław Wasilewski
dowódca plutonupor. Marian Kochanowski
dowódca kompanii pancernejkpt. Ryszard Franciszek Orliński
dowódca plutonupor. Stanisław Marcin Wartak
dowódca plutonupor. Jan Pisch
dowódca kompanii czołgów rozpoznawczychpor. Jan Wojciech Marian Sulimirski
dowódca plutonupor. Stanisław Palusiński
dowódca szwadronu pancernegokpt. Józef Bronisław Żymierski
dowódca plutonupor. Leszek Kazimierz Kozioradzki
komendant parkukpt. Marian Gabriel Jaworski
kierownik warsztatówkpt. Edward Blahaczek
kierownik składnicychor. Adam Orłowski
na kursiepor. piech. Marian Stanisław Fijałkowski
na kursiepor. piech. Leszek Stanisław Szczepański
na kursiepor. kaw. Jan Franciszek Petecki

Żołnierze 12 batalionu pancernego – ofiary zbrodni katyńskiej

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[10]

Nazwisko i imięstopieńzawódmiejsce pracy przed mobilizacjązamordowany
Cwalina Feliks Budzimirporucznikżołnierz zawodowydowódca plutonu łącznościULK
Jaworski Marian[11]kapitanżołnierz zawodowyOZBPanc.Katyń
Wyrzykowski Henryk[12]majorżołnierz zawodowyKatyń

Symbole batalionu

Sztandar

Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[13]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.

Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[14]:

  • w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Kazimierskiej
  • w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
  • w prawym dolnym rogu — godło Łucka
  • w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 10 batalionu pancernego

Na wstędze sztandaru napis: "Zwycięstwo liczby nie zna - męstwa potrzebuje".

Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.

17 września 1939 roku o godz. 23.00 we wsi Serafińce plutonowy Stanisław Szymkowiak na rozkaz majora stanu spoczynku inżyniera Kazimierza Groniowskiego i w jego obecności spalił sztandary 3 i 12 batalionu pancernego[15][16][17].

Odznaka pamiątkowa

4 marca 1938 roku minister spraw wojskowych, generał dywizji Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 12 baonu pancernego[18]. Odznaka o wymiarach 40x40 mm ma kształt krzyża, którego ramiona tworzą 4 proporczyki trójkątne w czarno-pomarańczowych barwach broni pancernych. Pośrodku srebrny hełm rycerski zwrócony ku lewej stronie. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były jedynie w wersji emaliowanej. Znane są również odmiany odznak z odwrotnym ułożeniem barw na krzyżu[19]. Wykonawcą odznak był zakład grawerski Władysława Miecznika mieszczący się przy ulicy Świętokrzyskiej 20 w Warszawie[20].

Uwagi

  1. 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
  2. 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
  3. Major broni pancernych Wiktor Jan Szypiński urodził się 28 sierpnia 1899 roku. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 roku w korpusie oficerów piechoty. W 1932 roku pełnił służbę w 2 pułku pancernym w Żurawicy. W 1937 roku został przeniesiony do korpusu oficerów broni pancernych. Zmarł 3 sierpnia 1938 roku. Został pochowany w Baranowiczach. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi (pośmiertnie), Medalem Niepodległości i odznaką „Znak Pancerny” (nr 32).
  4. Feliks Budzimir Cwalina s. Stanisława ur. 16 czerwca 1904 roku figuruje na Ukraińskiej Liście Katyńskiej. W 1932 roku pełnił służbę w 31 pal. Na porucznika został awansowany ze starszeństwem z 15 sierpnia 1929 roku. W 1937 roku został przeniesiony z korpusu oficerów artylerii do korpusu oficerów broni pancernych[7].
  5. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].

Przypisy

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski 1932. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1932. [dostęp 2016-06-11].
  • Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
  • Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
  • Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
  • Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
  • Jan Tarczyński: 12 Batalion Pancerny. Pruszków: Wydawnictwo Ajaks, 1995, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 49. ISBN 83-85621-60-1.
  • Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn : Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Renault-R-35-latrun-2.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Bukvoed (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5

Description: Renault R-35 tank in Yad la-Shiryon Museum, Israel. 2005.

Source: Photo by me, User:Bukvoed.
Oznak czlekk IIRP.png
Znaki taktyczne na czołgach rozpoznawczych i lekkich stosowane w II RP:
Bronie Pancerne WP w 1939.jpg
Bronie Pancerne Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej
Armored car pattern 34.jpg
Polski samochód pancerny wz. 34
Oznak ppanc IIRP.png
Znaki taktyczne na pojazdach pancernych stosowane w II RP: